mp.pl to portal zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów — prosimy wybrać:

Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie. Aktualizacja 2011

22.09.2011
Redaktor prowadzący: dr med. Grzegorz Goncerz

R. Lorenc,1 P. Głuszko,2 E. Karczmarewicz,1 W. Misiorowski,3 K. Księżopolska-Orłowska,4 E. Franek,5 W. Horst-Sikorska,6 M. Jabłoński,7 M. Jaworski,1 G. Goncerz,8 B. Męczekalski,9 W. Olszyński,10 W. Pluskiewicz,11 J. Przedlacki,12 A. Skalska,13 I. Trznadel-Morawska,14 A. Więcek15
1 Zakład Biochemii i Medycyny Doświadczalnej Instytutu "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" w Warszawie
2 Klinika Reumatologii Instytutu Reumatologii w Warszawie, Zakład Reumatologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
3 Klinika Endokrynologii Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie
4 Klinika Rehabilitacji Reumatologicznej Instytutu Reumatologii w Warszawie
5 Klinika Chorób Wewnętrznych, Endokrynologii i Diabetologii Centralnego Szpitala Klinicznego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Zakład Badawczy Endokrynologii Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
6 Wydział Lekarski II, Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Katedra Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
7 Katedra i Klinika Ortopedii Akademii Medycznej w Lublinie
8 Katedra Anatomii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
9 Katedra i Klinika Endokrynologii Ginekologicznej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
10 Saskatoon Osteoporosis Centre, Saskatoon, Kanada
11 Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Zakład Chorób Metabolicznych Kości Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
12 Katedra i Klinika Nefrologii, Dializoterapii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
13 I Klinika Chorób Wewnętrznych i Geriatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
14 Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
15 Katedra i Klinika Nefrologii, Endokrynologii i Chorób Przemiany Materii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach
Przedstawiciele towarzystw naukowych
Wielodyscyplinarne Forum Osteoporotyczne – Roman Lorenc
Polskie Kolegium Osteoporozy – Błażej Męczekalski
Polskie Lekarskie Towarzystwo Radiologiczne (Sekcja Densytometryczna) – Tadeusz Biegański
Polskie Towarzystwo Andropauzy i Menopauzy – Wojciech Zgliczyński
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne – Iwona Trznadel-Morawska
Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej – Grażyna Odrowąż-Sypniewska
Polskie Towarzystwo Endokrynologiczne – Marek Bolanowski
Polskie Towarzystwo Gerontologiczne – Anna Skalska
Polskie Towarzystwo Medycyny Prewencyjnej i Przeciwstarzeniowej – Waldemar Misiorowski
Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej – Wanda Horst-Sikorska
Polskie Towarzystwo Nefrologiczne – Andrzej Więcek
Polskie Towarzystwo Ortopedii i Traumatologii – Marek Kaleta
Polskie Towarzystwo Rehabilitacji – Krystyna Księżopolska-Orłowska
Polskie Towarzystwo Reumatologiczne – Piotr Głuszko
Stowarzyszenie Entuzjastów Zdrowej Kości z Konieczności (STENKO) – Jerzy Przedlacki
Zespół Konsultantów Krajowych
choroby wewnętrzne – dr med. Jacek Rafał Imiela, diabetologia – prof. dr hab. med. Krzysztof Strojek, endokrynologia – prof. dr hab. med. Andrzej Lewiński, gastroenterologia – prof. dr hab. med. Grażyna Rydzewska, geriatria – prof. dr hab. med. Tomasz Grodzicki, medycyna rodzinna – prof. dr hab. med. Witold Lukas, ortopedia i traumatologia – prof. dr hab. med. Andrzej Górecki, położnictwo i ginekologia – prof. dr hab. med. Stanisław Radowicki, rehabilitacja medyczna – dr med. Marek Krasuski, reumatologia – prof. dr hab. med. Witold Tłustochowicz, zdrowie publiczne – prof. dr hab. med. Mirosław J. Wysocki


Skróty: 25(OH)D – 25-hydroksywitamina D, BKKU – bliższy koniec kości udowej, BMD – gęstość mineralna kości, BMI – wskaźnik masy ciała, CTX – C-końcowy usieciowany telopeptyd łańcucha α kolagenu typu I, DXA – dwuwiązkowa absorpcjometria rentgenowska, GKS – glikokortykosteroidy, GnRH – gonadoliberyna, HLZ – hormonalne leczenie zastępcze (estrogenowo-progestagenowe lub testosteronem), LSC – najmniejsza znacząca zmiana, OC – osteokalcyna, P1NP – N-końcowy propeptyd prokolagenu typu I, POZ – podstawowa opieka zdrowotna, PTH – parathormon, RTG – radiogram, SERM – selektywne modulatory receptorów estrogenowych

STRESZCZENIE

Cel pracy
Celem pracy było uaktualnienie i uzupełnienie opracowanych w 2007 roku zaleceń dotyczących diagnostyki i leczenia osteoporozy. Nadrzędnym celem jest zmniejszenie częstości występowania złamań osteoporotycznych w Polsce.

Postępowanie
Ogólną strategię działania oparto na dwuetapowym postępowaniu diagnostyczno-leczniczym.
Etap pierwszy, prowadzony głównie przez lekarzy rodzinnych, obejmuje wybiórczy skryning na podstawie badania podmiotowego, przedmiotowego i klinicznych czynników ryzyka złamań. Skryning ten jest ukierunkowany na wykrycie pacjentów kwalifikujących się do działań profilaktycznych lub do dalszej diagnostyki i leczenia.
Etap drugi obejmuje weryfikację rozpoznania przez lekarzy specjalistów i podjęcie decyzji dotyczącej leczenia farmakologicznego.
Postępowanie to jest oparte na kompleksowej analizie stanu pacjenta z oceną klinicznych czynników ryzyka, wyników badania densytometrycznego, stanu metabolizmu kostnego, badania morfometrycznego oraz obecności osteoporozy wtórnej. W procedurze tej pomocna jest wersja tabelaryczna uproszczonego algorytmu kanadyjskiego, która umożliwia oszacowanie 10-letniego ryzyka złamań i zakwalifikowanie pacjenta do odpowiedniej grupy ryzyka – ryzyko małe (<10%), średnie (10–20%) i duże (>20%).
Ze względu na brak danych umożliwiających obliczenie 10-letniego ryzyka złamań w Polsce do czasu opublikowania polskiej wersji FRAX® dopuszcza się możliwość wykorzystania algorytmów FRAX® dla Kanady lub Wielkiej Brytanii jako ogólnodostępnych materiałów informacyjnych ze świadomością ich ograniczonej przydatności dla populacji polskiej.
W osteoporozie pierwotnej wskazaniami do leczenia farmakologicznego jest duże (>20%) bezwzględne ryzyko złamania w ciągu 10 lat lub przebyte złamanie osteoporotyczne. Ze względu na zagrożenie dalszymi złamaniami każde przebyte złamanie osteoporotyczne stanowi wskazanie do natychmiastowego rozpoczęcia leczenia farmakologicznego.
Na postępowanie terapeutyczne składają się dwa integralne elementy: postępowanie niefarmakologiczne (żywienie, rehabilitacja i zmiana stylu życia) i leczenie farmakologiczne. Poprawiają one wytrzymałość mechaniczną kości, zapobiegając pierwszemu złamaniu i ograniczając ryzyko kolejnych. W postępowaniu farmakologicznym należy uwzględniać wyniki badań klinicznych z randomizacją, oceniających wpływ danego leku na ryzyko złamań oraz mechanizm działania leków stosowanych w osteoporozie. Leki stosowane w osteoporozie dzieli się na antykataboliczne (bisfosfoniany, denozumab, HLZ, SERM, kalcytonina), proanaboliczne (teryparatyd) lub o mieszanym mechanizmie działania (ranelinian strontu). Obowiązującym w Polsce prawem w leczeniu farmakologicznym są przyjęte wskazania rejestracyjne.
Postępowanie w osteoporozie wtórnej należy podporządkować leczeniu choroby podstawowej. Leczenie osteoporozy powinno być uzupełnione zaleceniami dotyczącymi żywienia, rehabilitacji, stylu życia oraz zapobiegania upadkom. Skuteczność leczenia i potrzebę jego kontynuacji oraz stosowanie się chorego do zaleceń powinno się weryfikować na podstawie oceny biochemicznej (markery biochemiczne) i densytometrycznej.

Metodyka
Przeprowadzono analizę anglojęzycznych publikacji z baz danych MEDLINE i COCHRANE w zakresie diagnostyki, profilaktyki i leczenia osteoporozy, opublikowanych od stycznia 2001 roku do listopada 2010 roku. Wiarygodność danych i siłę zaleceń oceniano według zasad Scottish Intercollegiate Guidelines Network (www.sign.ac.uk – p. załącznik 3). Siłę zaleceń podano w nawiasach kwadratowych w rozdziale "Podsumowanie zaleceń".
Wybrane treści dla pacjenta
  • Biegunka infekcyjna
  • Ogólne zasady leczenia złamań kości
  • Złamanie prącia
  • Zatrucie pokarmowe
  • Zespół rozrostu bakteryjnego
  • Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (colitis ulcerosa)
  • Biegunka ostra
  • Złamania kostki bocznej
  • Złamanie
  • Objawy odwodnienia u dzieci i dorosłych
O tym się mówi
  • Zmiany w składce zdrowotnej dla przedsiębiorców
    Ministerstwo Finansów wyklucza możliwość powrotu do zasad, które obowiązywały przed wprowadzonym przez rząd PiS Polskim Ładem. Cofnięcie ich kosztowałoby około 10 mld zł.
  • Trzy średnie krajowe dla specjalistów?
    Co mogłoby skłonić młodych do pracy w publicznym sektorze? Przede wszystkim zmiana warunków pracy, lepsza organizacja, eliminacja absurdów i biurokracji i lepsze, bardziej efektywne wykorzystanie kompetencji lekarza.
  • Czeka nas nadpodaż lekarzy?
    Ministerstwo Zdrowia jest zadowolone ze skokowego wzrostu liczby studentów kierunków lekarskich i przewiduje, że już w 2025 roku będziemy obserwować wysycenie na pracę lekarzy, a w kolejnych latach pojawi się wyraźna ich nadpodaż.