1Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, CM UJ w Krakowie 2Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Nr 1, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 3Poradnia Leczenia Bólu, Szpital Uniwersytecki w Krakowie 4Zakład Badania i Leczenia Bólu Katedry Anestezjologii i Intensywnej Terapii, CM UJ w Krakowie
Charakterystyka farmakokinetyczna
Tapentadol nie jest prolekiem, jego działanie przeciwbólowe nie jest więc uwarunkowane aktywacją metaboliczną. Jego dostępność biologiczna po podaniu doustnym wynosi 32%3. Tylko 20% tapentadolu wiąże się z białkami osocza, w związku z tym jego potencjał do wypierania innych, równolegle stosowanych leków z ich połączeń z białkami, a w konsekwencji tego do gwałtownego zwiększenia ich stężenia i wystąpienia wynikających z tego działań niepożądanych jest mały4.
Tapentadol cechuje liniowa, dawkozależna farmakokinetyka. Lek ten jest metabolizowany w wątrobie, przede wszystkim przez sprzęganie z kwasem glukuronowym, do nieaktywnych metabolitów, m.in. N-dezmetylotapentadolu oraz hydroksytapentadolu. W 99% jest eliminowany przez nerki: w większości w postaci skoniugowanej, poza tym w formie nieaktywnych metabolitów lub niezmienionego leku. Pozostały 1% podanej dawki tapentadolu wydalany jest z kałem3.
Tapentadol jest lekiem o małym potencjale wywoływania interakcji lekowych. Nie aktywuje ani nie hamuje enzymów układu CYP-450.4 W przeprowadzonych badaniach nie stwierdzono niekorzystnych interakcji lekowych w przypadku łącznego stosowania tapentadolu z lekami, które mogą wpływać na proces glukuronizacji (takimi jak: paracetamol, naproksen oraz kwas acetylosalicylowy)5, jak również z lekami, które mają wpływ na jego wchłanianie (jak: omeprazol, metoklopramid, probenecyd)6,7. Równoczesne stosowanie tapentadolu z lekami działającymi depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy (OUN), takimi jak: benzodiazepiny, leki przeciwpsychotyczne, pochodne fenotiazyny lub z alkoholem może prowadzić do wystąpienia efektu addytywnego i nasilenia objawów depresji OUN. Ze względu na noradrenergiczny mechanizm działania tapentadolu i związane z tym mechanizmem ryzyko reakcji sercowo-naczyniowych (przede wszystkim kryzy nadciśnieniowej), równoczesne stosowanie tapentadolu z inhibitorami monoaminooksydazy (MAO) w okresie 14 dni od ich przyjmowania jest przeciwwskazane.
Dawkowanie
Dawkę tapentadolu należy dobierać indywidualnie w zależności od nasilenia bólu, stosowanej wcześniej terapii opioidami, możliwości monitorowania oraz stanu zdrowia pacjenta, w tym wydolności jego wątroby i nerek. Dawka początkowa tapentadolu w preparacie o przedłużonym uwalnianiu to 50 mg przyjmowane co 12 godzin doustnie. Doświadczenia z badań klinicznych wykazały, że zwiększanie dawki o 50 mg tapentadolu o przedłużonym uwalnianiu podawanego co 12 godzin co 3 dni było właściwym sposobem do osiągnięcia adekwatnej kontroli bólu i dobrej tolerancji leku u większości pacjentów. Stosowanie tapentadolu w preparacie o przedłużonym uwalnianiu w dawce większej niż 500 mg/dobę nie zostało zbadane i nie jest zalecane. Należy pamiętać, że nagłe zaprzestanie podawania tapentadolu może wywołać objawy odstawienia, dlatego zaleca się stopniowe zmniejszanie dawki leku aż do zupełnego wycofania.
Przeprowadzono badania porównujące siłę działania tapentadolu w stosunku do innych, stosowanych od wielu lat, silnych opioidów. W modelu doświadczalnym bólu nocyceptywnego u myszy i szczurów stwierdzono, że morfina działa 2–3-krotnie silniej od tapentadolu, natomiast efekt analgetyczny tapentadolu jest od 3 do 4,5-krotnie silniejszy od tramadolu8.
Proponowane na podstawie dostępnego piśmiennictwa (dane z 2015 r.) dawkowanie preparatu tapentadolu o przedłużonym uwalnianiu po zamianie innych leków opioidowych przedstawiono w poniższej tabeli9.
| Tabela | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Dawka początkowa tapentadol PR (mg/dobę) | 100 mg tj. 2 x 50 mg | 200 mg tj. 2 x 100 mg | 300 mg tj. 2 x 150 mg | 400 mg tj. 2 x 200 mg | 500 mg tj. 2 x 250 mg |
| oksykodon p.o. (mg/dobę) | 39 | 40 59 | 60 79 | 80 99 | W przypadku większych dawek opioidów można rozważyć rozpoczęcie terapii od dawki tapnetadolu 2 x 250 mg: Stosowanie tapentadolu w preparacie o przedłużonym uwalnianiu dawce wyższej niż 500 mg/dobę nie zostało zbadane i nie jest zalecane. |
| morfina p.o. (mg/dobę) | 79 | 80 119 | 120 159 | 160 199 | |
| fentanyl TTS (µg/godz.) | 37,4 | 37,5 49,9 | 50 74 | 75 86 | |
| buprenorfina TDS (µg/godz) | 34 | 35 52,4 | 52,5 69 | 70 87,4 | |
| Według Sanchez M.J.i wsp.: Clin. Ther. 2015; 37(1): 94–1139 | |||||
Piśmiennictwo:
1. Schroder W., Tzschentke T.M., Terlinden R.i wsp.: Synergistic interaction between the two mechanisms of action of tapentadol in analgesia. J. Pharmacol. Exp Ther 2011; 337(1): 312–3202. Schroder W., De Vry J.D., Tzschentke T.M. i wsp.: Differential contribution of opioid and noradrenergic mechanisms of tapentadol in rat models of nociceptive and neuropathic pain. Eur. J. Pain 2010; 14(8): 814–821
3. Palexia SR (tapentadol) prolonged-release oral tablets [summary of product characteristics]. Buckinghamshire, UK: Grunenthal Ltd.; 2011
4. Kneip C., Terlinden R., Beier H., Chen G.: Investigations into the drug-drug interaction potential of tapentadol in human liver microsomes and fresh human hepatocytes. Drug Metab. Letters 2008; 2: 67–75
5. Smit J.W., Oh C., Rengelshausen J. i wsp.: Effects of acetaminophen, naproxen and acetylsalicylic acid on tapentadol pharmacokinetics: results of two randomized, open-label, crossover, drug-drug interaction studies. Pharmacotherapy 2010; 30(1): 25–34
6. Mangold B., Oh C., Jaeger D. i wsp.: The pharmacokinetics of tapentadol are not affected by omeprazole: results of a 2-way crossover drug-interaction study in healthy subjects. Pain Pract. 2007; 7 Suppl.1:55
7. Smit J., Oh C., Mangold B. i wsp.: Effects of metoclopramide on tapentadol pharmacokinetics: results of an open-label, cross-over, drug-drug interaction study. J. Clin. Pharmacol. 2009; 49: 1104
8. Tzschenke T.M., Christoph T., Kogel B. i wsp.: (1r, 2r)-3-(3-dimethylamino-1-ethyl-2methyl-propyl)-phenol hydrochloride (Tapentadol hcl): a novel µ-opioid receptor agonist/norepinephrine reuptake inhibitor with broad-spectrum analgesic properties. J. Pharmacol. Exp. Ther. 2007; 323: 265–276
9. Sanchez Del Aguila M.J., Schenk M., Kern K.U. i wsp.: Practical consideration for the use of tapentadol prolonged release for the management of severe chronic pain. Clin. Ther. 2015; 37(1): 94–113
10. Wild J.E., Grond S., Kuperwasser B. i wsp.: Long-term safety and tolerability of tapentadol extended release for the management of chronic low back pain or osteoarthritis pain. Pain Pract. 2010; 10(5): 416–427
11. Biondi D., Xiang J., Etropolski M. i wsp.: A post hoc pooled data analysis to evaluate blood pressure (BP) and heart rate (HR) measurements in patients with a current or prior history of hypertension who received tapentadol ER, oxycodone CR, or placebo in chronic pain studies. J. Pain 2011; 12 (4 Suppl.): P55
12. Oh C., Rengelshausen J., Mangold B. i wsp.: A thorough Qt/QTc study of multiple doses of tapentadol immediate release in healthy subjects. Int. J. Clin. Pharmacol. Ther. 2010; 48(10): 678–687
13. Biondi D.M., Xiang J., Etropolski M., Moskovitz B.: Evaluation of Blood Pressure and Heart Rate in Patients with Hypertension Who Received Tapentadol Extended Release for Chronic Pain: A Post Hoc, Pooled Data Analysis Clin. Drug Investig 2014; 34: 565–576
14. Eichenbaum G., Göhler K., Etropolski M. i wsp.: Does tapentadol affect sex hormone concentrations differently from morphine and oxycodone? An initial assessment and possible implications for opioid-induced androgen deficiency. J. Opioid Manag. 2015; 11(3): 211–227
15. Coluzzi F., Pergolizzi J., Raffa R.B., Mattia C.: The unsolved case of “bone-impairing analgesics”: the endocrine effects of opioids on bone metabolism. Therapeutics and Clinical Risk Management 2015; 11: 515–523
16. Hartrick C.T., Rozek R.J.: Tapentadol in pain management. CNS Drugs 2011; 25(5): 359–370
17. Pergolizzi J., Alegre C., Blake D. i wsp.: Current considerations for the treatment of severe chronic pain: the potential for tapentadol. Pain Practice 2012; 12(4): 290–306
18. Hoy S.M.: Tapentadol extended release in adults with chronic pain. Drugs 2012; 72(3): 375–393
19. Wade W.E., Spruill W.J.: Tapentadol hydrochloride: a centrally acting oral analgesic. Clin. Ther. 2009; 31(12): 2804–2818
20. Biondi D.M., Xiang J., Etropolski M., Moskovitz B.: Tolerability and efficacy of tapentadol extended release in elderly patients ? 75 years of age with chronic osteoarthritis knee or low back pain. J. Opioid Manag. 2015;11(5): 393–403
21. Pierce D.M., Shipstone E.: Pharmacology Update: Tapentadol for neuropathic pain. Am. J. Hosp. Palliat. Med. 2012; 29(8): 663–666
22. Santos J., Alarcao J., Fareleira F. i wsp.: Tapentadol for chronic musculoskeletal pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2015 May 27;(5):CD009923. doi:10.1002/14651858.CD009923.pub2.
23. Baron R., Jansen J.P., Binder A. i wsp.: Tolerability, Safety, and Quality of Life with Tapentadol Prolonged Release (PR) Compared with Oxycodone/Naloxone PR in Patients with Severe Chronic Low Back Pain with a Neuropathic Component: A Randomized, Controlled, Open-label, Phase 3b/4 Trial. Pain Pract. 2016;16(5):600–19
24. Baron R., Likar R., Martin-Mola E. i wsp.: Effectiveness of Tapentadol Prolonged Release (PR) Compared with Oxycodone/Naloxone PR for the Management of Severe Chronic Low Back Pain with a Neuropathic Component: A Randomized, Controlled, Open-Label, Phase 3b/4 Study. Pain Practice 2016;16(5): 580–599
25. Ueberall M.A., Mueller-Schwefe G.H.: Efficacy and tolerability balance of oxycodone/naloxone and tapentadol in chronic low back pain with a neuropathic component: a blinded end point analysis of randomly selected routine data from 12-week prospective open-label observations. J. Pain Res. 2016; 11(9):1001–1020
26. Kress H.G., Koch E.D., Kosturski H. i wsp.: Tapentadol prolonged release for managing moderate to severe, chronic malignant tumor-related pain. Pain Physician 2014;17: 329–343
27. Mazzola R., Ricchetti F., Fersino S. i wsp.: Effectiveness of tapentadol prolonged release for the managementof painful mucositis in head and neck cancers during intensity modulated radiation therapy. Support Care Cancer 2016; 24: 4451–455
28. Borja M.B.: Tapentadol for the management of neuropathic pain from oxaliplatin chemotherapy. Am. J. Int. Med. 2014; 2(6): 1–4
29. Wiffen P.J., Derry S., Naessens K., Bell R.F.: Oral tapentadol for cancer pain. Cochrane Database Syst Rev. 2015 Sep 25;(9):CD011460. doi: 10.1002/14651858.CD011460.pub2
30. Zajączkowska R., Kocot-Kępska M., Wordliczek J., Dobrogowski J.: Tapentadol - nowy przedstawiciel ośrodkowo działających analgetyków klasy MOR-NRI. Terapia, numer specjalny 2017: 15-22
