Ziemniak pod lupą

Naukowcy sprawdzili, czy jedzenie ziemniaków i frytek zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.

Fot. iStock

Rola ziemniaka na świecie

Ziemniaki są jednym z podstawowych składników diety Europejczyków i Amerykanów. Pojawiają się na naszych stołach pod różnymi postaciami i w wielu odmianach. Szacuje się, że Polsce w 2015 r. zebrano aż 6,3 mln ton¹ kartofli! Aby podkreślić ich rolę w rolnictwie, handlu oraz w walce z głodem na świecie Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa FAO ogłosiła rok 2008 Międzynarodowym Rokiem Ziemniaka, a na głównej stronie internetowej tego wydarzenia umieszczono zdjęcie rolnika odkrywającego w ziemi mieniący się na złoto „ukryty skarb”².

Czy są one jednak odpowiednie dla diabetyków?

Jak powszechnie wiadomo, ziemniaki zawierają dużo skrobi, mają wysoki indeks glikemiczny (IG) i ładunek glikemiczny (ŁG)^3,4. Pojawia się zatem problem, ponieważ udowodniono, że produkty żywnościowe o wysokim IG i ŁG są czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2⁵. Miejsce ziemniaków w diecie pozostaje kontrowersyjne; podczas gdy Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych w przewodniku po zdrowym odżywianiu „MyPlate” uznaje je za warzywa⁶, to już brytyjskie zalecenia „eatwell plate” przyporządkowują kartofle do grupy produktów zbożowych⁷.

Naukowcy postanowili wyjaśnić, czy jedzenie ziemniaków wpływa na rozwój cukrzycy typu 2 

W Diabetes Care⁸ przedstawiono analizę danych pochodzących z trzech dużych prospektywnych badań kohortowych, którymi objęto 70 773 kobiety z the Nurses’ Health Study (1984–2010 r.)⁹, 87 739 kobiet z the Nurses’ Health Study II (1991–2011 r.)¹⁰ oraz 40 669 mężczyzn z the Health Professionals Follow-up Study (1986–2010 r.)¹¹. Badanymi byli pracownicy służby zdrowia bez stwierdzonej wyjściowo cukrzycy, choroby układu sercowo-naczyniowego czy nowotworu, a częstość konsumpcji standardowej porcji ziemniaków oceniano półilościowo co 4 lata za pomocą zwalidowanego kwestionariusza.

Wyniki

→ Okazało się, że większe spożycie ziemniaków (w tym gotowanych, pieczonych, tłuczonych oraz frytek) wiązało się w sposób istotny ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2.

→ Zbiorcze ryzyko względne, po dostosowaniu względem czynników demograficznych, dietetycznych i stylu życia, w przypadku 2–4 porcji ziemniaków tygodniowo wyniosło 1,07 (95%CI: 0,97–1,18), a 1,33 (95% CI: 1,17–1,52) w przypadku 7 i więcej porcji tygodniowo, w porównaniu ze spożywaniem poniżej 1 porcji tygodniowo.

→ Na nieszczęście dla łasuchów wykazano, że ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 było szczególnie większe w przypadku jedzenia frytek (zbiorcze ryzyko względne dla każdych 3 porcji/tydzień wyniosło 1,04 (95%CI: 1,01–1,08) dla ziemniaków gotowanych, pieczonych lub purèe, a 1,19 (95% CI: 1,13–1,25) dla frytek).

→ Ryzyko było mniejsze w przypadku zastąpienia ziemniaków taką samą ilością produktów pełnoziarnistych jako głównego źródła węglowodanów (HR: 0,88 (95%CI: 0,84–0,91) w przypadku zastąpienia 3 porcji ziemniaków tygodniowo). Ryzyko zmniejszało się zwłaszcza wtedy, gdy produktami pełnoziarnistymi zastępowano frytki.

→ Dodatkowo okazało się, że zwiększenie spożycia ziemniaków o każde 3 porcje/tydzień w ciągu 4-letniego okresu wiązało się z większym o 4% (95%CI: 0–8%) ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, w porównaniu ze stałym poziomem ich konsumpcji. W tym przypadku HR dla frytek wyniosło 1,10 (95%CI: 1,05–1,15), a dla innych postaci 1,03 (95%CI: 1,00–1,07).

A w Polsce?

W Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego na 2016 r.¹², wskazując skład zalecanej diety, zrezygnowano z określenia jednej, optymalnej ilości węglowodanów (wcześniej 40–50% wartości energetycznej diety) z uwagi na brak wystarczających dowodów naukowych. Zalecono, by głównym źródłem węglowodanów były pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim IG (<55 IG).

Podsumowanie

Naukowcy wykazali, że większe spożycie ziemniaków, a w szczególności frytek, wiązało się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2, niezależnie od innych czynników ryzyka. Zastąpienie w diecie ziemniaków produktami pełnoziarnistymi było związane z mniejszym ryzykiem cukrzycy. Jeśli następnym razem kelner zapyta nas, jaki dodatek chcielibyśmy zamówić do dania głównego, dobrze zastanówmy się nad odpowiedzią.