×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Aceton

dr hab. n. med. Piotr Kopiński
NZOZ „Atopia” Kraków
Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia

Co to jest badanie stężenia acetonu i na czym polega?

Aceton należy do tzw. ciał ketonowych, czyli związków chemicznych będących produktami przemian kwasów tłuszczowych, głównie w wątrobie. Prawidłowo tylko niewielkie ilości ciał ketonowych są uwalniane do krwi. Ich ilość wzrasta podczas zaburzeń metabolicznych. Badanie stężenia acetonu można wykonywać we krwi oraz moczu. Badanie stężenia acetonu we krwi wykonują tylko niektóre laboratoria w przypadku podejrzenia zatrucia acetonem. Badanie stężenia acetonu w moczu jest wykonywane rutynowo, zarówno w podejrzeniu zatrucia acetonem, jak i – dużo częściej – u chorych na cukrzycę typu 1. W rzeczywistości oznacza się wówczas nie stężenie acetonu, ale jego pochodnej (acetooctanu).

Jakie są wskazania do badania stężenia acetonu?

Są dwie sytuacje kliniczne, gdy lekarz może zlecić badanie acetonu.

Po pierwsze, gdy pojawiają się lub nasilają objawy cukrzycy typu 1, a więc gdy brak jest w organizmie insuliny. W skrajnych przypadkach obecne we krwi ciała ketonowe mogą spowodować tzw. ketonową kwasicę cukrzycową i prowadzić do śpiączki. Do diagnostyki tego stanu wystarcza zwykle badanie moczu. W ciężkich stanach, gdy chory nie produkuje moczu, badanie krwi na obecność ciał ketonowych jest jednak niezwykle pomocne.

Po drugie, należy ocenić stężenie acetonu we krwi w razie podejrzenia zatrucia tą substancją. Wdychanie oparów acetonu wywołuje odurzenie, stan zbliżony do upojenia alkoholowego (towarzyszy mu często zapalenie spojówek). Czasem zdarza się także omyłkowe spożycie acetonu. Nie ma określonej dawki wywołującej zatrucie, jednak w skrajnych przypadkach dochodzi do śpiączki. Zwykle nietrudno o postawienie podejrzenia zatrucia acetonem, gdyż zapach z ust chorego jest dobrze wyczuwalny i charakterystyczny (zapach jabłek). Badanie krwi potwierdza podejrzenie zatrucia acetonem. W tym przypadku – inaczej niż w cukrzycy – konieczne jest oznaczenie stężenia samego acetonu, a nie innych ciał ketonowych.

Badanie stężenia acetonu we krwi w podejrzeniu ketonowej śpiączki cukrzycowej zleca się doraźnie i zwykle w warunkach szpitalnych – np. u przywiezionego nieprzytomnego chorego. W cukrzycy ma znaczenie pomocnicze: do ustalenia rozpoznania wystarcza bowiem zwykle oznaczenie stężenia glukozy we krwi i w moczu. Jednak jako powikłanie cukrzycy może wystąpić kilka rodzajów śpiączek i ustalenie rozpoznania właśnie kwasicy i śpiączki ketonowej w przebiegu cukrzycy (a nie innej śpiączki występującej w cukrzycy) jest ważne dla dalszego postępowania.

W uproszczeniu polega ono na natychmiastowym przyjęciu chorego do szpitala (najlepiej na oddział intensywnej opieki medycznej) i między innymi jego nawodnieniu, podaniu dożylnym insuliny, przeciwdziałaniu objawom wstrząsu, kwasicy i zaburzeniom elektrolitowym. Z reguły po podaniu odpowiedniej dawki insuliny stan chorego szybko się poprawia. Należy pamiętać, że nieleczona cukrzycowa śpiączka ketonowa bezpośrednio zagraża życiu.

W podejrzeniu zatrucia acetonem badanie ma znaczenie zasadnicze: potwierdza je lub wyklucza. Jednak nie ma swoistej odtrutki i postępowanie lekarza ma na celu podtrzymanie funkcji życiowych chorego, zwykle na oddziale intensywnej opieki medycznej.

Niekiedy stwierdza się też obecność ciał ketonowych w moczu osób dorosłych głodzonych, lub z jakichkolwiek powodów nieprzyjmujących pokarmu (uporczywe wymioty, anoreksja, itp.). Szczególnie łatwo o pojawienie się ciał ketonowych u dzieci, wystarczy krótkotrwałe zatrucie pokarmowe z wymiotami. Wówczas jednak stan chorego jest zupełnie inny – nie ma zaburzeń świadomości, tym bardziej śpiączki, stężenie glukozy jest prawidłowe lub nawet nieco zmniejszone i oczywiście jest ona nieobecna w moczu. Pozytywny wynik badania jest wówczas pomocniczą wskazówką świadczącą o konieczności intensywnego leczenia, np. zatrucia pokarmowego czy salmonellozy.

Jak przebiega badanie stężenia acetonu?

Do badania pobiera się próbkę krwi i moczu. Wyjątkowo próbka moczu po zacewnikowaniu pęcherza moczowego.

Jak przygotować się do badania stężenia acetonu?

W stanach nagłych nie ma osobnych zaleceń. U nieprzytomnego chorego mocz można pobrać do badania przy okazji cewnikowania pęcherza moczowego (np. na oddziale intensywnej opieki medycznej).

Ponadto oznaczanie ciał ketonowych stanowi część każdego planowo wykonywanego badania ogólnego moczu i zalecenia są wówczas, takie jak zawsze w tym badaniu (chory pobiera materiał sam, z reguły rano, na czczo i w miarę możliwości z tzw. środkowego strumienia moczu).

03.10.2017
Zobacz także
  • Badanie stężenia acetonu w moczu
  • Badanie stężenia acetonu we krwi
  • Kwas acetooctowy
Wybrane treści dla Ciebie
  • Cukrzyca u dzieci
  • Niedocukrzenie (hipoglikemia)
  • Neuropatia cukrzycowa
  • Cukrzyca MODY
  • Kwasica ketonowa
  • Makulopatia cukrzycowa
  • Zmiany w układzie ruchu związane z cukrzycą
  • Cukrzyca typu 1
  • Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, normy, skutki, poród, leczenie
  • Cukrzyca – typy cukrzycy, badania i sposoby leczenia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta