Co to jest leptyna?
Leptyna to białko produkowane przez komórki tkanki tłuszczowej. Bierze udział w regulacji uczucia głodu i sytości. Transportowana z krwią dostaje się do mózgu, wywołując uczucie sytości.
Leptyna działa hamująco na przekaźnik pobudzający łaknienie – neuropeptyd Y. Poza tym zwiększa aktywność układu współczulnego, wywołuje uczucie sytości, zmniejszając ilość spożywanego pokarmu.
Działanie leptyny na organizm ludzki:
- zmniejsza głód
- zwiększa metabolizm
- pobudza zużycie glukozy
- aktywuje rozkład tkanki tłuszczowej
- hamuje wytwarzanie tkanki tłuszczowej
Dodatkowo leptyna odgrywa rolę w procesach dojrzewania płciowego, wzrastania, reguluje gęstość mineralną kości, stymuluje tworzenie naczyń krwionośnych oraz reguluje mechanizmy odpornościowe organizmu. Wpływa korzystnie na płodność.
Jakie są wskazania do badania leptyny?
Badanie stężenia leptyny we krwi nie jest zlecane rutynowo. Dokładna przydatność kliniczna nie została jeszcze ustalona, jest ciągle w fazie badań. Obecnie oznaczanie leptyny może być wskazane:
- u otyłych dzieci, szczególnie tych z rodzinną historią otyłości w młodym wieku,
- u osób otyłych z objawami częstego, przewlekłego głodu,
- u osób otyłych, u których podejrzewa się niedobór lub nadmiar leptyny (oporność na leptynę),
- czasem wraz z innymi badaniami (profil lipidowy, glukoza, insulina, panel tarczycowy) w celu ogólnej oceny stanu zdrowia osoby otyłej i znalezienia podstaw wystąpienia zaburzeń odżywiania,
- w ramach dalszych badań klinicznych nad rolą leptyny i jej wpływem na organizm.
Oznaczenie stężenia leptyny może być przydatne do oceny funkcji rozrodczych oraz w diagnostyce zaburzeń miesiączkowania na tle otyłości.
Jakie są przeciwwskazania do badania?
Nie ma przeciwwskazań do badania leptyny. Wystarczy pobranie niewielkiej próbki krwi żylnej.
Jak interpretuje się wyniki badania leptyny?
U osób otyłych zmniejszone stężenie leptyny wskazywać może na jej niedobór jako przyczynę stanu ogólnego. W rzadkich przypadkach jest to wynik dziedzicznego niedoboru leptyny prowadzącego do ciężkiej otyłości rodzinnej. W wyniku odchudzania i zmniejszenia masy ciała, spada zmniejsza się również ilość tkanki tłuszczowej, a co za tym idzie zmniejsza się stężenie leptyny i aktywuje się uczucie głodu.
Często stężenie leptyny jest kilkakrotnie większe u osób otyłych niż u osób z prawidłową masą ciała. U osób z dużą ilością tkanki tłuszczowej, u których stężenie leptyny przez długi czas jest bardzo duże, mózg staje się na nią oporny, w związku z czym dochodzi do zaburzeń w postaci jeszcze większej otyłości – efekt podobny jak przy jej niedoborze.
Nadmierne stężenie leptyny może prowadzić do rozwoju insulinooporności i w konsekwencji cukrzycy typu 2.
W związku z licznymi czynnikami wpływającymi na stężenie leptyny, norma jej stężenia we krwi powinna być każdorazowo ustalana przez laboratorium w zależności od warunków badania i stanu pacjenta.
Regulacja wydzielania leptyny – od czego zależy jej stężenie?
Stężenie leptyny jest różne u kobiet i u mężczyzn. Kobiety mają 2–3-krotnie większe stężenie w porównaniu z mężczyznami – mimo tego samego wieku, porównywalnego wskaźnika BMI oraz tej samej rasy. Prawdopodobnie takie różnice wynikają z działania estrogenów na wytwarzanie leptyny oraz z różnej ilości tkanki tłuszczowej u obu płci, kobiety mają jej więcej.
Dodatkowo wydzielanie leptyny jest uwarunkowane rytmem dobowym, tzn. najwyższe wydzielanie leptyny występuje między godzinami nocnymi a porannymi, a najniższe od godzin porannych do wieczornych.
U kobiet w zależności od cyklu miesiączkowego stężenie leptyny również się zmienia. W fazie folikularnej (pęcherzykowej) stężenie leptyny się zmniejsza, natomiast w czasie owulacji ulega zwiększeniu i jest podniesione w fazie lutealnej. Zależy to od zmian stężeń estrogenów, progesteronu oraz hormonu luteinizującego.
W trakcie ciąży stężenie leptyny rośnie – nie tylko z powodu wzrostu masy ciała – leptyna jest również produkowana przez łożysko. Największy wzrost stężenia leptyny obserwuje się w II trymestrze ciąży, natomiast jej stężenie gwałtownie się zmniejsza tuż po porodzie.
