Tak, z cukrzycą wiąże się choroba stawów. Niektóre zmiany w obrębie stawów mogą wystąpić również u osób, które nie cierpią na tę chorobę, ale częściej rozpoznaje się je u chorych na cukrzycę. Wynika to prawdopodobnie ze zmiany struktury kolagenu, głównego składnika ścięgien, który łączy się z glukozą. Zmiany stawów są często przyczyną uporczywych dolegliwości bólowych, mogą też upośledzać mobilność.
U chorych na cukrzycę najczęściej stwierdza się następujące zaburzenia dotyczące stawów:
- zespół cieśni nadgarstka,
- zespół „sztywnej ręki”,
- zlepne zapalenie pochewki stawu barkowego („zamrożony bark”),
- choroba Dupuytrena (przykurcz rozcięgna dłoniowego),
- strzelający palec.
Zespół cieśni nadgarstka
Zespół cieśni nadgarstka często występuje u chorych na cukrzycę, przede wszystkim typu 1. Objawia się bólem i cierpnięciem kciuka, palca wskazującego i środkowego i przyśrodkowej części palca serdecznego. Symptomy występują głównie w nocy i są bardzo dokuczliwe. Zespół cieśni nadgarstka spowodowany jest uciskiem nerwu pośrodkowego przez więzadło poprzeczne nadgarstka (ryc. 1). W wyniku długotrwałego ucisku na nerw mogą wystąpić zaniki mięśni kłębu kciuka. Badaniem potwierdzającym rozpoznanie jest elektromiografia (EMG), czyli badanie przewodnictwa w nerwie pośrodkowym, które wykonuje się w poradniach neurologicznych. Leczenie polega na operacyjnym przecięciu więzadła poprzecznego nadgarstka.
Ryc. 1. Zespół cieśni nadgarstka: A - przekrój poprzeczny przez dłoń, B - zakres unerwienia przez nerw pośrodkowy
Zespół „sztywnej ręki”
Jest to ograniczenie ruchomości głównie stawów dłoni w wyniku zgrubienia pochewek ścięgien zginaczy, co jest spowodowane ich zwłóknieniem, które nastąpiło na skutek patologicznego łączenia się glukozy włóknami kolagenowymi. Dłonie są sztywne, chory ma trudności z chwytaniem różnych przedmiotów, często je upuszcza. Zmiany te są niebolesne. Palce dłoni są lekko obrzęknięte, skóra zgrubiała i napięta, woskowata. Zmiany występują zarówno u chorych na cukrzycę typu 1 (częściej), jak i typu 2. Pojawiają się zwykle u pacjentów z długą historią choroby. Częściej występuje ona u tych, u których rozwinęły się już inne przewlekłe powikłania cukrzycy.
Oprócz stwierdzenia wyżej wymienionych objawów, chorobę można także stwierdzić, wykonując test dłoni modlącego lub test stołowy. Jeżeli dłonie nie przylegają do siebie lub do stołu oznacza to, że mamy do czynienia z zespołem sztywnej dłoni (ryc. 2).
Ryc. 2. Test „dłoni modlącego się”
Leczenie obejmuje fizykoterapię (zabiegi mające na celu poprawę sprawności palców) oraz stosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.
Zlepne zapalenie pochewki stawu barkowego (inaczej „zamrożony bark”)
Jest to choroba znacznie ograniczająca ruchy w stawie barkowym, przysparzająca wielu problemów w życiu codziennym (trudności z ubraniem się, uczesaniem). Początkowo następuje obkurczenie i ścieńczenie torebki stawu barkowego z następowym jej zwłóknieniem. Występuje u 19-29% chorych na cukrzycę i jedynie u 5% osób bez zaburzeń gospodarki węglowodanowej. Zmiany te częściej dotyczą chorych na cukrzycę typu 1. Obejmują zazwyczaj obydwa stawy barkowe i stwierdza się je częściej u pacjentów z długim wywiadem choroby i innymi przewlekłymi powikłaniami cukrzycy. W przebiegu zapalenia torebki stawu barkowego wyróżnia się następujące stadia:
- Postać bólowa (tzw. zamarzanie stawu) trwa 2-9 miesięcy, objawia się bólem barku głównie w nocy, z ograniczeniem ruchomości w stawie. W tym okresie można stosować unieruchomienie (na krótko), należy przyjmować leki przeciwbólowe i poddawać się zabiegom fizjoterapeutycznym, nagrzewaniu, aby zapobiec zesztywnieniu stawu.
- Postępująca sztywność (tzw. zamrożony bark ) trwa 3-13 miesięcy, ból jest już mniejszy, ale nie ma ruchomości w stawie, pojawiają się kłopoty z wykonywaniem codziennych czynności.
- Zdrowienie (tzw. topnienie ) występuje u 90% chorych i trwa 1-3 lat, maksymalnie do 10 lat.
Czasami stosuje się zabieg ortopedyczny polegający na poluźnieniu zesztywniałej torebki stawowe.
Choroba Dupuytrena
Choroba Dupuytrena (przykurcz rozcięgna dłoniowego) to zgrubienie i skrócenie ścięgien powięzi dłoniowej. Zwykle dotyczy ścięgna palca serdecznego lub małego, powodując jego przykurcz i ograniczenie ruchomości (ryc. 3). Zmianom nie towarzyszy ból. Występuje u 20-50% chorych na cukrzycę, głównie mężczyzn z długim wywiadem chorobowym. Leczenie polega na fizykoterapii, a gdy zmiany są zaawansowane zaleca się leczenie chirurgiczne.
Ryc. 3. Choroba Dupuytrena - zgrubienie ścięgna palca serdecznego
Palec strzelający
Tak zwany palec strzelający to zapalenie pochewek ścięgien zginaczy palca środkowego lub serdecznego. Stan zapalny powoduje powstanie na ścięgnie guzka; w wyniku tego podczas prostowania palca dochodzi do jego zablokowania, co objawia się trzaskiem i bólem. Aby wyprostować palec trzeba pomóc sobie drugą dłonią (ryc. 4).
Ryc. 4. Palec strzelający
Leczenie polega na chirurgicznym usunięciu zgrubienia na ścięgnie.
