KEL: Tajemnica lekarska w kontekście pracy zespołowej w opiece medycznej

Kodeks Etyki Lekarskiej. Odcinek 32: Tajemnica lekarska w kontekście pracy zespołowej w opiece medycznej

27.04.2016
dr n. med. Konstanty Radziwiłł

Skróty: KELKodeks Etyki Lekarskiej

Artykuł 28. Kodeksu Etyki Lekarskiej (KEL) stwierdza: „Lekarz powinien czuwać nad tym, by osoby asystujące lub pomagające mu w pracy przestrzegały tajemnicy zawodowej. Dopuszczenie ich do tajemnicy powinno obejmować wyłącznie informacje w zakresie niezbędnym do prawidłowego wykonywania ich czynności zawodowych. Lekarz musi czuwać nad prawidłowym prowadzeniem dokumentacji lekarskiej oraz zabezpieczeniem przed jej ujawnieniem. Dokumentacja lekarska powinna zawierać wyłącznie informacje potrzebne do postępowania lekarskiego”.

Jednym z elementarnych warunków zaufania pacjenta do lekarza jest jego przekonanie, że wszelkie dotyczące go informacje, o których lekarz dowie się w związku z leczeniem, zostaną zachowane w tajemnicy. Zobowiązanie lekarza do zachowywania w tajemnicy spraw pacjenta jest jedną z najbardziej tradycyjnych powinności lekarskich. Mimo istnienia wyjątków od tej zasady w historii medycyny znanych jest wiele przykładów gotowości lekarzy do ponoszenia znaczących ofiar, aby chronić prywatność swoich pacjentów. Powszechnie akceptowana jest także reguła mówiąca, że nie jest naruszeniem tajemnicy lekarskiej przekazanie informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi, jeżeli jest to niezbędne do jego dalszego leczenia.1 Oczywiście oznacza ona, że należy przekazywać informacje tylko w takim zakresie, który jest rzeczywiście niezbędny do opieki nad pacjentem. Podobnie brzmi gwarancja, jaką pacjentom daje prawo: zachowanie tajemnicy nie obowiązuje, gdy zachodzi potrzeba przekazania o nich niezbędnych informacji związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych innym osobom wykonującym zawód medyczny, uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń.2

Artykuł 28 KEL dotyka jednak jeszcze innego wymiaru powinności lekarza – relacji między lekarzem a pozostałym personelem medycznym. Wydaje się, że ciągle jeszcze – mimo „demokratyzacji” tych stosunków – lekarz pozostaje, jeśli nie kierownikiem, to przynajmniej koordynatorem pracy zespołu terapeutycznego, który często składa się z osób wykonujących różne zawody. I mimo że każdy członek tego zespołu jest osobiście odpowiedzialny za wykonywanie swoich obowiązków, to w KEL mówi się wprost, iż to właśnie lekarz jest odpowiedzialny za zachowanie osób, których pracą zarządza. Czuwanie nad tajemnicą dotyczącą najbardziej wrażliwych danych pacjentów to również jego zadanie. W ostatnim czasie staje się ono coraz trudniejsze – coraz większa liczba profesjonalistów medycznych uzyskuje status mniej lub bardziej samodzielnych zawodów (pielęgniarki i położne,3 diagności laboratoryjni,4 fizjoterapeuci,5 ratownicy6 itd.). Oznacza to na ogół przyznanie przedstawicielom innych zawodów jakiejś części kompetencji dotychczas przypisanych wyłącznie lekarzom. Wraz z tymi kompetencjami pojawiają się także nowe zadania i nowe zakresy odpowiedzialności. Czasem na tym tle dochodzi także do sporów kompetencyjnych, niekiedy także do emocjonalnych rywalizacji różnych środowisk zawodowych.7

W tych okolicznościach wypełnianie etycznego nakazu lekarskiego, aby regulować zakres informacji powierzanej współpracownikom, nie jest łatwe. Wydaje się jednak, że pacjenci (a to ich dobro jest przedmiotem ochrony) nadal nie mają wątpliwości, iż to właśnie lekarze mają stać na straży informacji gromadzonych w związku z procesem leczenia i to oni będą rozliczani z ewentualnych naruszeń prywatności pacjentów. Druga część artykułu 28 KEL dotyczy obowiązków lekarza w zakresie prowadzenia dokumentacji. Obowiązek umieszczania w dokumentacji pacjenta tylko danych niezbędnych do postępowania lekarskiego, jak również jej prawidłowego prowadzenia i zabezpieczenia, był oczywisty w czasach prowadzenia tradycyjnej praktyki lekarskiej. Dokumentacja gromadzona w placówkach, w których lekarz jest tylko pracownikiem, a w ostatnich latach dodatkowo postępująca informatyzacja, stawiają przed lekarzami coraz trudniejsze wyzwania. Mimo to jednak to właśnie lekarz jest ciągle depozytariuszem wiedzy dotyczącej pacjenta i to od niego pacjent wymaga dbałości, a może nawet gwarancji zachowania swojej prywatności. W dziedzinie regulowanej przez artykuł 28 KEL można odczytać także zadania nie tylko dla indywidualnego lekarza, ale także dla całego środowiska lekarskiego reprezentowanego przez organy samorządu lekarskiego oraz przez inne organizacje lekarskie. Środowisko to powinno z jednej strony wywierać społeczny nacisk na przestrzeganie zasady odpowiedzialności lekarzy za całe zespoły pracowników służby zdrowia (w tym także w zakresie zachowania w tajemnicy danych pacjentów), z drugiej zaś strony zabiegać o takie regulacje w zakresie dokumentacji medycznej (w tym elektronicznej dokumentacji medycznej), które gwarantowałyby zarówno prawidłowe prowadzenie dobrej jakości zapisu danych, jak i ich bezpieczeństwo. Wszystko to dla budowania wzajemnego zaufania pacjentów i lekarzy.

Piśmiennictwo:


1. Kodeks Etyki Lekarskiej, Warszawa 2004, http:// www.nil.org.pl/__data/assets/pdf_file/0003/4764/ Kodeks-Etyki-Lekarskiej.pdf, art. 24
2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, http://isap.sejm.gov.pl/ DetailsServlet?id=WDU20 090 520 417, art. 14
3. Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20 111741039
4. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej, http://isip.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20 011 001 083
5. Ustawa z dnia 25 września 2015 r. o zawodzie fizjoterapeuty, http://dziennikustaw.gov.pl/du/2015/1994
6. Ustawa z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20061911410
7. WMA resolution on Task Shifting from the Medical Profession 2009, http://www.wma.net/en/30publications/10policies/t4/

Zobacz także