Prawidłowa odpowiedź: Środki przeczyszczające są najczęstszą przyczyną jej powstawania
Komentarz
Melanoza jelita grubego jest łagodnym zaburzeniem pigmentacji ściany jelita,
stwierdzanej podczas badania endoskopowego. Objawia się ona ciemnym
(czarnym lub brązowym) zabarwieniem błony śluzowej. Wbrew swojej nazwie i początkowym hipotezom nie ma ona związku z melaniną, a zupełnie innym
pigmentem, jakim jest lipofuscyna. Lipofuscyna produkowana jest przez makrofagi
zlokalizowane w blaszce właściwej błony śluzowej podczas metabolizmu martwych
komórek nabłonka jelitowego. Preparaty przeczyszczające zawierające antrachinony,
takie jak preparaty senesu, kory kruszyny, rabarbaru czy aloesu sprzyjają
apoptozie komórek nabłonkowych i stanowią główny czynnik występowania melanozy.
Melanoza najczęściej obserwowana jest u osób z zaparciem, choć może występować
również w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit (rzadko).
Ze względu na brak związku z melaniną, w niektórych doniesieniach sugeruje się
stosowanie nazwy „pseudomelanoza”.
Ciemne zabarwienie jelita grubego przeważnie jest bardziej nasilone w prawej połowie jelita grubego (patrz ryc. 1 i 2) – w tym segmencie
obserwuje się większy wpływ środków przeczyszczających.
Ryc. 1. Mlanoza w odbytnicy Ryc. 2. Melanoza w prawej połowie jelita grubego
W rzadkich przypadkach występuje również melanoza jelita cienkiego, głównie końcowego
odcinka jelita krętego. Warto dodać, że lipofuscyna nie gromadzi się w polipach hiplerplastycznych i nowotworowych, a więc gruczolakach i rakach.
Polipy te zachowują swój naturalny różowy kolor na ciemnym tle, co ułatwia
ich odnajdywanie podczas kolonoskopii (patrz ryc. 3). Z kolei błona śluzowa
pokrywająca guzy podśluzówkowe, jak np. tłuszczaki, również jest zmieniona
(patrz ryc. 4).
Ryc. 3. Polip gruczolakowaty na tle melanozy
Ryc. 4. Tłuszczak i melanoza
Nie wykazano, by melanoza związana była z istotnymi
konsekwencjami zdrowotnymi dla pacjentów i nie ma ona związku z częstszym
występowaniem nowotworów. Jest procesem odwracalnym. W przypadkach melanozy
polekowej, odstawienie preparatów przeczyszczających na bazie antrachinonów
powoduje powolny powrót jelita grubego do naturalnego zabarwienia.
Piśmiennictwo:
1. Walker N.I., Bennett R.E., Axelsen R.A.: Melanosis coli. A consequence of anthraquinone-induced apoptosis of colonic epithelial cells. Am. J. Pathol. 1988; 131: 465–476.
2. Freeman H.J.: "Melanosis" in the small and large intestine. World J. Gastroenterol. 2008; 14: 4296–4299
