Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest istotną przyczyną chorobowości i umieralności na całym świecie. Także w Polsce jest ważnym problemem zdrowia publicznego – występuje aż u około 10% osób po 40. roku życia.
Zaostrzenia POChP są najważniejszym czynnikiem pogarszania się czynności płuc i jakości życia chorych na POChP, a także powodem konsultacji lekarskich i hospitalizacji, zwiększając koszty opieki nad chorymi. Nic dziwnego, że dwa prestiżowe północnoamerykańskie towarzystwa naukowe American College of Chest Physicians (ACCP) i Canadian Thoracic Society (CTS) – opublikowały w tym roku wytyczne w całości poświęcone profilaktyce zaostrzeń POChP, w których uwzględniono niefarmakologiczne i farmakologiczne metody postępowania. To wiarygodny dokument przygotowany rygorystycznie według metodyki GRADE przez zespół specjalistów starannie wybranych przez ACCP i CTS oraz redaktorów czasopisma „Chest”.
W części dotyczącej niefarmakologicznych metod zapobiegania zaostrzeniom POChP wytyczne zalecają (silne zalecenia):
- coroczne szczepienie przeciwko grypie chorych na POChP (średnia jakość danych) to najsilniej zalecana interwencja wśród wszystkich (8) niefarmakologicznych metod omawianych w dokumencie; formułując to zalecenie eksperci kierowali się także innymi korzyściami zdrowotnymi szczepienia przeciwko grypie, jak również ich dużym bezpieczeństwem. Uwzględnili także fakt, że coroczne szczepienie przeciwko grypie chorych na POChP jest powszechnie zalecane w wielu innych wytycznych (p. niżej);
- rehabilitację oddechową w ciągu 4 tygodni od zaostrzenia u chorych na POChP o umiarkowanym, ciężkim i bardzo ciężkim nasileniu (niska lub bardzo niska jakość danych);
- edukację i skoordynowaną opiekę nad chorym (obejmująca kontakt z lekarzem lub pielęgniarką co najmniej raz na miesiąc) w celu monitorowania stanu chorych na POChP, u których kiedykolwiek doszło do zaostrzenia (niska lub bardzo niska jakość danych) – celem tego postępowania jest profilaktyka ciężkich zaostrzeń i hospitalizacji.
Zalecenie silne wskazuje na postępowanie, którego przestrzeganie w opinii ekspertów przyniesie zdecydowanie więcej korzyści niż szkód i uciążliwości. Może więc stanowić swoisty standard w danej sytuacji. Silnych zaleceń należy bez większych zastrzeżeń przestrzegać w zdecydowanej większości przypadków, do których odnoszą się wytyczne.
Ponadto w celu zapobiegania zaostrzeniom POChP wytyczne sugerują (słabe zalecenia):
- szczepienie przeciwko pneumokokom 23-walentną szczepionką polisacharydową zgodnie z ogólnymi zaleceniami (niska lub bardzo niska jakość danych) jako element rutynowej opieki medycznej nad chorymi na przewlekłe choroby układu oddechowego, ze względu na korzyści w profilaktyce inwazyjnych zakażeń pneumokokowych (natomiast nie ma dowodów na skuteczność szczepienia przeciwko pneumokokom w profilaktyce zaostrzeń POChP);
- poradnictwo antynikotynowe i ewentualne farmakologiczne wsparcie w zerwaniu z paleniem tytoniu (niska lub bardzo niska jakość danych);
- edukację wraz z przekazaniem pisemnej instrukcji postępowania oraz skoordynowaną opiekę nad chorym (średnia jakość danych) – celem tego postępowania jest profilaktyka ciężkich zaostrzeń prowadzących do leczenia na szpitalnym oddziale ratunkowym lub hospitalizacji.
Zalecenie słabe wskazuje na większą niepewność co do optymalnego postępowania i konieczność uwzględnienia dodatkowych informacji przed podjęciem decyzji. Eksperci sugerują postępowanie preferowane w większości sytuacji, ale w wielu uzasadnionych przypadkach lekarz (lub pacjent) może wybrać postępowanie alternatywne. Lekarz powinien mieć jednak racjonalny argument, dlaczego odstępuje od takiego zalecenia.
Oprócz wytycznych ACCP i CTS szczepienie przeciwko grypie chorych na POChP zaleca także wiele innych towarzystw naukowych i grup eksperckich, m.in.: Global Initiative for Obstructive Lung Disease (GOLD), Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP), British Thoracic Society (BTS), European Respiratory Society (ERS) oraz American Thoracic Society (ATS) (p. Szczepienie przeciwko grypie chorych na POChP – przestrzegaj zaleceń!).
