Stuzłotowy banknot zwinięty we wstążeczkę – taką, jaką znamy choćby z kampanii promujących profilaktykę. Obok hasło: „Korupcja szkodzi zdrowiu”. Pod tą kampanią informacyjną podpisuje się Ministerstwo Zdrowia.
Fot. Franciszek Mazur / Agencja Gazeta
Małgorzata Solecka. Fot. arch. wł.
Jak tu polemizować. Korupcja, oczywiście, szkodzi. Jest jak nowotwór (więc ta wstążeczka nie jest przypadkowa), toczący zdrowy organizm, pozbawia go sił i witalności… Stop, jednak stop. Czy organizm, system ochrony zdrowia, jest na pewno zdrowy? I czy korupcja, w tej chwili, to na pewno najważniejszy problem zdrowotny systemu?
Na miejscu samorządów zawodów medycznych czy organizacji pracodawców (szeroko rozumianej „strony społecznej”) zastanowiłabym się nad przeprowadzeniem analogicznej kampanii informacyjnej – wstążeczka mogłaby być wykonana z pierwszej strony ustawy, choćby właśnie procedowanej w Senacie – o sieci szpitali. A hasło? „Zła reforma szkodzi zdrowiu”. Też ładne. I bardzo prawdziwe.
Ale wróćmy do kampanii antykorupcyjnej. Ministerstwo przypomina, że w świetle polskiego prawa zarówno wręczający, jak i przyjmujący łapówkę popełnia przestępstwo, które zagrożone jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8, a dla odpowiedzialności karnej nie ma znaczenia ani na jakim etapie procesu leczenia łapówka jest wręczana (w szczególności to, że jest ona wręczana po zakończonym leczeniu), ani wartość materialna łapówki. I że łapówką mogą być nie tylko pieniądze, ale każda inna rzecz, jak np.: butelka alkoholu, produkty spożywcze, kosmetyki czy biżuteria.
Czyżby? Są w tej sprawie orzeczenia sądów – choćby z głośnego procesu znanego kardiochirurga. Sędzia Igor Tuleya (pierwsza instancja) rozgraniczył tzw. dowody wdzięczności (podarunki o niskiej wartości, w tym kwiaty) i łapówki. Obwarował te dowody wdzięczności różnymi zastrzeżeniami, ale podkreślił, że wręczenie po zakończeniu leczenia kwiatów czy czekoladek jest dopuszczalnym dowodem wdzięczności. I choć sąd odwoławczy uchylił część wyroku pierwszej instancji, uznał rozgraniczenie między łapówką a dowodem wdzięczności za prawidłowe. – Przyjmowanie pieniędzy nigdy nie mieści się w granicach zwyczaju, bo nie ma charakteru symbolicznego, nawet jeśli kwota jest niewielka a wręczający traktuje ją jak prezent. Upominek może być tylko drobny: kwiaty, słodycze, alkohole, gadżety – mówiła w 2014 roku sędzia Wanda Jankowska-Bebeszko.
Czyżby więc kampania informacyjna resortu zdrowia wychodziła naprzeciw oczekiwaniom zupełnie innego resortu? Rozszerzająca interpretacja „łapówki” (może być za nią uznana również tabliczka czekolady czy symboliczny zając wielkanocny) każe snuć domysły i czarne wizje, zwłaszcza że zaraz natykamy się na wskazówkę: „Osoba, która wręczyła łapówkę może jednak uniknąć odpowiedzialności karnej jeśli zawiadomi o okolicznościach zdarzenia organa ścigania (Policję, Prokuraturę lub Centralne Biuro Antykorupcyjne). Zawiadomienie o przestępstwie korupcji jest społecznym obowiązkiem każdego z nas”.
Zawiadomienie o korupcji – tak. Zawiadomienie o tym, że lekarz przyjął od nas wielkanocnego zająca z czekolady... Też?
Ale to nie wszystko. Ministerstwo wyjaśnia, dlaczego korupcja jest zła. Otóż:
Korupcja „ogranicza dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej”. Co w takim razie z obowiązującymi limitami na świadczenia? Co z brakiem dostępności do nowoczesnych terapii?
Korupcja „powoduje zakłócenia w systemie kolejkowym, gdyż wręczenie łapówki często prowadzi do przyśpieszenia uzyskania porady lekarskiej bądź zabiegu medycznego”. Niewątpliwie. System kolejkowy zakłóca również wykorzystywanie znajomości, w czym celują politycy (w tym samym procesie szeroko o problemie telefonów od polityków wszystkich partii opowiadał dyrektor szpitala MSWiA dr Marek Durlik).
Korupcja „naraża cały system na straty finansowe”. A co z fatalnymi reformami, które również narażają system na straty, bo np. pogłębiają zadłużenie szpitali?
Korupcja „powoduje, że pacjent płaci podwójnie za świadczenia, które przysługują mu bezpłatnie z tytułu opłaconego ubezpieczenia zdrowotnego”. Polscy pacjenci wydają z własnej kieszeni kilkanaście miliardów złotych na badania i świadczenia AOS, ponieważ system jest skonstruowany tak, że prędzej umarliby w kolejce do bezpłatnego leczenia, niż uzyskali je „na NFZ”.
Korupcja „podważa zaufanie do uczciwych członków personelu medycznego”. Podobnie jak złe decyzje polityków, którzy projektują, uchwalają i wdrażają przepisy, które z lekarzy i pielęgniarek robią wrogów pacjenta.
Minister apeluje do pracowników służby zdrowia, by nie przyjmowali jakichkolwiek „dowodów wdzięczności” od pacjentów. Apeluje też do pacjentów: „Pacjencie, nie wręczaj jakichkolwiek «dowodów wdzięczności» pracownikom służby zdrowia za udzielone przez nich świadczenia medyczne. Pamiętaj, że otrzymują oni za swoją pracę wynagrodzenie od pracodawcy”.
Czy tylko mnie się wydaje, że w tym ostatnim zdaniu brakuje przymiotnika? Pamiętaj, że otrzymują oni za swoją pracę wystarczające wynagrodzenie od pracodawcy – brzmiałoby jeszcze lepiej. Albo „godne”. Tak, „godne” to właśnie to brakujące słowo.
Korupcja jest złem. Niskie płace nie usprawiedliwiają przyjmowania i wymuszania łapówek. Ale od lat łapówki w służbie zdrowia nie są ani głównym, ani nawet jednym z ważniejszych problemów tego systemu.
Wyciąganie tematu w momencie, gdy ruszają powszechnie krytykowane przez środowisko zmiany rodzi podejrzenie co do czystości intencji. Nie o korupcję tu chyba chodzi.
