Co to jest i jakie są jego przyczyny?
Podostre zapalenie tarczycy, czyli choroba de Quervaina (inaczej zwane też ziarniniakowym, olbrzymiokomórkowym lub granulocytowym zapaleniem tarczycy), jest wynikiem procesu zapalnego gruczołu tarczowego o nie w pełni poznanej etiologii.
Uważa się, że choroba ta, będąca najczęstszą przyczyną bólu tarczycy, spowodowana jest najprawdopodobniej infekcją wirusową. Pewną rolę w jej rozwoju odgrywają także czynniki genetyczne.
Rozwój podostrego zapalenia tarczycy u osób predysponowanych może być następstwem zakażenia różnymi wirusami, m.in. wirusem świnki, grypy, odry, wirusem Epsteina i Barr. Choroba de Quervaina rozwija się najczęściej pomiędzy 30. a 50. rokiem życia, przy czym kilkakrotnie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn.
Jakie są jego objawy?
Podostre zapalenie tarczycy często poprzedzone jest zakażeniem górnych dróg oddechowych, po przebyciu którego po pewnym czasie pojawiają się typowe objawy choroby. Do charakterystycznych objawów należą: silny ból na przedniej powierzchni szyi promieniujący do uszu, kąta żuchwy i górnej części klatki piersiowej, gorączka oraz zaburzenia funkcji tarczycy.
Choroba typowo ma przebieg czterofazowy.
W I fazie dochodzi do niszczenia miąższu tarczycy, pojawia się bolesny obrzęk tarczycy i gorączka. Ból jest silny, nasila się przy ruchach głowy i połykaniu, może promieniować do uszu, żuchwy, górnej części klatki piersiowej i potylicy. Nie stwierdza się ocieplenia ani zaczerwienienia skóry nad tarczycą.
W okresie tym obserwuje się zwiększenie stężenia hormonów tarczycy w surowicy wynikające z destrukcji miąższu i uwolnienia do krążenia zmagazynowanych w tarczycy hormonów. Może to spowodować przejściowe objawy tyreotoksykozy (nadczynności tarczycy), zwykle jednak nie obserwuje się nasilonych objawów klinicznych.
Po upływie kilku tygodni objawy samoistnie ustępują i dochodzi do normalizacji stężenia hormonów we krwi (II faza).
Następnie dochodzi do rozwoju niedoczynności tarczycy (III faza), która u większości chorych po kilku tygodniach ustępuje i dochodzi do pełnej normalizacji funkcji tarczycy (IV faza).
W części przypadków podostre zapalenie tarczycy może mieć nietypowy, bezbólowy przebieg kliniczny. Stwierdza się wówczas niebolesną, szybko powiększającą się zmianę guzkową w obrębie tarczycy, zwykle nie obserwuje się także zaburzeń hormonalnych.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów?
W przypadku wystąpienia opisanych powyżej objawów należy się zgłosić do lekarza endokrynologa, który zleci wykonanie badań potwierdzających rozpoznanie.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie?
Rozpoznanie ustala się na podstawie badania klinicznego oraz wyników badań laboratoryjnych, badań obrazowych i/lub biopsji cienkoigłowej tarczycy. Zakres badań diagnostycznych ustala lekarz indywidualnie dla chorego.
Wywiad chorobowy dotyczy przebytej infekcji wirusowej i dotychczasowego przebiegu choroby.
Badanie fizykalne zwykle ujawnia powiększoną (symetrycznie lub ogniskowo), bolesną podczas palpacji tarczycę, rzadziej niebolesną, twardą zmianę ogniskową w tarczycy, brak ocieplenia i zaczerwienienia skóry nad tarczycą, objawy nadczynności tarczycy.
W badaniach laboratoryjnych stwierdza się znacznie przyspieszone OB (często powyżej 100) i duże stężenie CRP, a liczba leukocytów jest prawidłowa lub tylko nieznacznie zwiększona. Stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych jest zwykle małe, u części osób może być przejściowo nieznacznie zwiększone. W I fazie – zwiększenie stężenia hormonów tarczycy w surowicy i zmniejszenie stężenia TSH, w fazie III zwiększenie stężenia TSH i zmniejszenie stężenia hormonów tarczycy.
W badaniu ultrasonograficznym tarczycy stwierdza się powiększenie tarczycy wraz z obszarami o niejednorodnej echogeniczności i często obniżonej echogeniczności. Wraz z poprawą kliniczną obraz USG powraca do normy.
Badanie scyntygraficzne - w początkowej fazie choroby, wychwyt znacznika (radiojod lub technet) jest obniżony a następnie ulega normalizacji.
W badaniu cytologicznym stwierdza się charakterystyczne komórki olbrzymie. Biopsja tarczycy jest szczególnie ważna w przypadku nietypowego przebiegu podostrego zapalenia tarczycy (powiększająca się, niebolesna zmiana ogniskowa), kiedy konieczne jest różnicowanie z nowotworem tarczycy.
Jakie są metody leczenia podostrego zapalenia tarczycy?
Występujący na początkowym etapie choroby ból można złagodzić, stosując paracetamol, kwas acetylosalicylowy (aspirynę) lub inne niesteroidowe leki przeciwzapalne.
W ciężkich przypadkach oraz wtedy, gdy powyższe postępowanie okazuje się nieskuteczne, można zastosować glikokortykosteroidy (prednizon).
W I fazie choroby, jeżeli występują objawy nadczynności tarczycy, zaleca się stosowanie leków beta-adrenolitycznych (propranolol), a w przypadku nasilonych objawów można zastosować glikokortykosteroidy (prednizon). Nie zaleca się stosowania leków przeciwtarczycowych (tyreostatyków).
W fazie niedoczynności można zastosować lewotyroksynę.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Zwykle po około 4–6 miesiącach funkcja tarczycy powraca do normy i choroba kończy się pełnym wyzdrowieniem.
Jedynie u około 10–15% chorych na podostre zapalenie tarczycy rozwija się trwała niedoczynność tarczycy wymagająca stałej stałego leczenia hormonami tarczycy. Nawroty choroby występują rzadko – obserwuje się je u około 4% chorych.
