Co to jest priapizm i jakie są przyczyny?
Priapizm to długotrwały (ponad 4 godz.) wzwód członka, który zwykle jest bolesny i nie jest wywołany podnieceniem seksualnym.
Męski członek zbudowany jest z dwóch podłużnych ciał jamistych ułożonych równoległe wzdłuż członka oraz jednego ciała gąbczastego, z którego zbudowana jest żołądź członka. Ciała jamiste zbudowane są z licznych zatok, które w trakcie wzwodu wypełniają się krwią, co prowadzi do ich powiększenia i usztywnienia. Pod wpływem podniecenia seksualnego do ciał jamistych i ciał gąbczastego napływa krew tętnicza, a jednocześnie zmniejsza się odpływ krwi do żył, co umożliwia utrzymywanie wzwodu przez dłuższy czas, normalnie do czasu ustąpienia bodźca lub podniecenia seksualnego.
W przypadku nieprawidłowego wzwodu, jakim jest priapizm, krwią wypełnione są ciała jamiste (członek jest sztywny), natomiast ciało gąbczaste zwykle jest wiotkie (żołądź jest miękka). Taki wzwód jest bolesny.
Najczęściej priapizm jest spowodowany zaburzenia przepływu krwi w członku – krew wypełnia ciała jamiste, natomiast nie może z nich odpłynąć. Jest to tzw. priapizm niedokrwienny. Dużo rzadziej priapizm może być wywołany zwiększonym napływem krwi do członka i zdarza się to po urazach krocza. Wzwód zwykle wtedy nie jest pełny i jest niebolesny.
Zdarza się czasami, że u mężczyzny występują niechciane (niespowodowane podnieceniem seksualnym) przedłużone wzwody trwające 2–3 godziny, ustępujące samoistnie oraz powtarzające się w niedługich odstępach czasu. W takich przypadkach przyczyną są również zaburzenia przepływu podobne do priapizmu niedokrwiennego.
Przyczyny priapizmu niedokrwinnego mogą być różne:
-
Leki
- stosowane do leczenia zaburzeń wzwodu (np. sildenafil lub inne leki o takim samym działaniu). Czasami przyjmowane przez mężczyznę bez zaburzeń wzwodu, w celu „poprawienia sprawności seksualnej” lub z ciekawości.
- leki przeciwdepresyjne (np. fluoksetyna, bupropion)
- leki stosowane w chorobach psychicznych (np. rysperydon, olanzapina)
- leki przeciwkrzepliwe (tzw. rozrzedzające krew, np. warfaryna)
- Choroby krwi (np. białaczka, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa)
- Alkohol (nadużywanie), substancje psychoaktywne (kokaina, marihuana oraz inne)
- Uszkodzenie rdzenia kręgowego
- Zakrzepica w ciałach jamistych lub żyłach, którymi krew odpływa z członka
- Jady owadów (np. skorpiona).
Priapizm niedokrwienny jest bardzo poważnym i niebezpiecznym powikłaniem, gdyż krew zalegająca w członku jest pozbawiona tlenu i po paru godzinach może dojść do trwałego uszkodzenia tkanek członka z powodu ich niedotlenienia. Efektem tego może być trwała niezdolność do uzyskiwania lub utrzymywania wzwodu lub zniekształcenie członka.
Jak często występuje priapizm?
Priapizm najczęściej zdarza się u mężczyzn przyjmujących leki z powodu zaburzeń wzwodu oraz chorujących na niedokrwistość sierpowatokrwinkową (występuje wtedy już u chłopców). U pozostałych mężczyzn priapizm jest rzadki.
Jak się objawia priapizm?
Nieustępujący, długotrwały (zwykle ponad 4 godz.) wzwód niespowodowany podnieceniem seksualnym. Trzon członka jest sztywny, bolesny, natomiast żołądź jest miękka.
Co robić w przypadku wystąpienia priapizmu?
Jeżeli wzwód przedłuża się (ponad 4 godz.), nie jest wywołany bodźcami seksualnymi, jest niechciany i bolesny należy niezwłocznie zgłosić się na SOR. Bez szybkiej interwencji lekarskiej może dojść do trwałych zaburzeń wzwodu i uszkodzenia członka.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie priapizmu?
Lekarz rozpoznaje priapizm, jeżeli wzwód nie ustąpił po 4 godzinach, jest bolesny i niewywołany podnieceniem seksualnym.
Po rozpoznaniu priapizmu lekarz w trakcie wywiadu zbiera informacje o okolicznościach jego wystąpienia i czasie trwania wzwodu, o przyjmowanych lekach i wszelkich innych substancjach, o dotychczas rozpoznanych chorobach, o doznanych urazach, zwłaszcza krocza oraz ewentualnych ukąszeniach przez zwierzęta. Lekarz następnie bada członek, mosznę, krocze, pachwiny i brzuch. Badanie diagnostyczne, jakie lekarz może zlecić, to gazometria krwi (pobranej cienką igłą z ciała jamistego członka), morfologia krwi, parametry krzepnięcia krwi, testy toksykologiczne na obecność w organizmie substancji psychoaktywnych oraz badanie USG członka w celu oceny przepływu krwi (USG metodą Dopplera).
Jakie są metody leczenia priapizmu?
W przypadku priapizmu niedokrwiennego (najczęstszy) należy pilnie opróżnić ciała jamiste z krwi. Polega to na odessaniu krwi strzykawką. Lekarz wykonuje znieczulenie członka, a następnie wkłuwa cienką igłę do ciał jamistych i strzykawką odciąga krew. Po jej odciągnięciu może przepłukać ciała jamiste fizjologicznym roztworem NaCl. Lekarz odciąga krew do czasu ustąpienia wzwodu i bólu.
Jeżeli wzwód nie ustępuje po odessaniu krwi, lekarz może zdecydować o wstrzyknięciu do członka leku, który ma zablokować dalszy napływ krwi. Jest to lek z grupy tzw. sympatykomimetyków, zwykle fenylefryna. Lek może spowodować działania niepożądane, jak ból głowy, nierówne tętno, wzrost ciśnienia krwi.
Może się zdarzyć, że odciąganie krwi i wstrzykiwanie leku do członka nie prowadzi do ustąpienia wzwodu. W takich sytuacjach lekarz może zdecydować o konieczności zabiegu operacyjnego, aby zapobiec trwałemu uszkodzeniu członka i jego funkcji.
Zasadniczo wszystkie powyższe zabiegi wykonuje się w warunkach oddziału pomocy doraźnej, SOR lub oddziału szpitalnego.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie priapizmu?
Prawie zawsze zastosowane leczenie prowadzi do ustąpienia wzwodu.
Jeżeli jednak pacjent zgłosił się po pomoc lekarska zbyt późno, następstwem mogą być zaburzenia wzwodu lub nawet trwałe uszkodzenie członka. Może to również się zdarzyć w rzadkich ciężkich przypadkach, gdy leczenie było nieskuteczne.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia priapizmu?
Nie ma specjalnych zaleceń co do postępowania po skutecznym leczeniu epizodu priapizmu poza unikaniem zachowań, które mogą wywołać kolejny napad priapizmu.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na priapizm?
Jeżeli napad priapizmu był wywołany znaną przyczyną, jak np. przyjmowaniem substancji psychoaktywnych lub leków, należy unikać tych substancji oraz zgłosić się do lekarza, który może zmienić leki.
Jeżeli przyczyną jest inna choroba (np. choroba krwi), jej leczenie może zapobiec kolejnym napadom priapizmu.
