Czy spożycie jednorazowo przez dziecko dużej ilości witaminy D może wywołać objawy zatrucia?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy jednorazowe spożycie przez dziecko całej buteleczki kropli z witaminą D może wywołać objawy toksyczne/endokrynne? Jakie to mogą być objawy? Czy dziecko wymaga hospitalizacji?

Odpowiedź

Najpopularniejsze preparaty witaminy D (cholekalcyferolu) w postaci kropli zawierają 150 000–200 000 IU w pojedynczym opakowaniu (buteleczka 10 ml; np. Devikap 15 000 IU/ml, Vigantol 20 000 IU/ml). Nawet tak duża dawka tej witaminy u osób zdrowych, bez nadwrażliwości na witaminę D, nie powinna wywołać jawnych klinicznie objawów zatrucia. Wiadomo, że dobrze tolerowane są duże dawki (nawet 150 000–600 000 IU, podawane doustnie lub domięśniowo co trzy miesiące), stosowane w niektórych schematach leczenia ciężkiego niedoboru witaminy D. Należy jednak zauważyć, że w przypadku wystąpienia nadwrażliwości na witaminę D, szczególnie często obserwowanej u niemowląt (dotyczy nawet 20% dzieci w drugim półroczu życia, nieco rzadziej występuje u dzieci starszych), podanie nadmiernej ilości witaminy D może spowodować groźne dla życia i zdrowia konsekwencje. Do typowych objawów należą: nudności, wymioty, zaburzenia łaknienia, zaparcie, odwodnienie, osłabienie, zaburzenia orientacji i zaburzenia rytmu serca. W badaniach laboratoryjnych u tych chorych stwierdza się hiperkalcemię, hiperfosfatemię, zmniejszone stężenie parathormonu, zwiększone wydalanie wapnia z moczem, znacznie zwiększone stężenie 25(OH)D. W przypadku przedawkowania w zależności od nasilenia hiperkalcemii można zastosować dietę ubogowapniową lub bezwapniową, glikokortykosteroidy, kalcytoninę lub bisfosfoniany oraz uzupełnianie płynów i wymuszoną diurezę. Nie istnieje swoista odtrutka. Należy pamiętać, że ze względu na długi czas eliminacji witaminy D objawy (a co za tym idzie leczenie) niekiedy utrzymują się przez wiele tygodni. Żeby zapobiegać takim objawom, dla poszczególnych grup wiekowych ustalono największe tolerowane dawki dobowe witaminy D, których nie należy przekraczać z uwagi na możliwość występowania nadwrażliwości na witaminę D. Wynoszą one: u niemowląt 1000 IU, u dzieci w wieku 1–10 lat 2000 IU, u dzieci w wieku 11–18 lat i szczupłych dorosłych 4000 IU, a u osób dorosłych otyłych 10 000 IU.

Podsumowując: w przypadku przekroczenia maksymalnej dawki tolerowanej (jak w przykładzie z pytania) pacjenta należy poddać obserwacji w kierunku objawów hiperkalcemii spowodowanej zatruciem witaminą D i wykonać badania biochemiczne (jak wyżej). W przypadku wystąpienia objawów klinicznych i biochemicznych hiperkalcemii trzeba niezwłocznie rozpocząć leczenie. (2016)

Piśmiennictwo

1. Cheung M.: Drugs used in paediatric bone and calcium disorders. [W:] Allgrove J., Shaw N.J. (red.): Calcium and Bone Disorders in Children and Adolescents. Endocr. Dev. Basel, Karger, 2009: 218–232
2. Kalina M., Małecka-Tendera E.: Zaburzenia gospodarki wapniowo-fosforanowej u dzieci. [W:] Milewicz A. (red.): Endokrynologia Kliniczna. 2012, Tom I: 279–296
3. Płudowski P., Karczmarewicz E., Bayer M., i wsp.: Practical guidelines for the supplementation of vitamin D and the treatment of deficits in Central Europe – recommended vitamin D intakes in the general population and groups at risk of vitamin D deficiency. Endokrynol. Pol., 2013; 64 (4): 319–327