Czy istnieją przepisy uzasadniające domaganie się zaświadczeń, że dziecko może uczęszczać do żłobka, lub nakładające na lekarza obowiązek ich wypisania?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Rodzice dziecka, które przeszło infekcję, często proszą o wydanie zaświadczenia do żłobka (rzadziej do przedszkola), że dziecko jest zdrowe. Czy istnieją jakiekolwiek przepisy uzasadniające domaganie się przez żłobki takich zaświadczeń lub nakładające na lekarza obowiązek ich wypisywania? Czy wewnętrzny statut żłobka może obejmować obowiązek dostarczania takich zaświadczeń, nawet jeżeli nie ma na to przepisów regulujących? Kto ponosi koszty wydania tego zaświadczenia (jeżeli dla lekarzy POZ nie jest to obowiązkowe)?

Odpowiedź

Żłobek na podstawie swojego wewnętrznego statutu może wymagać takich zaświadczeń od rodziców, lecz ten statut nie jest obowiązujący dla lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), lecz tylko dla rodziców dziecka, którzy zobowiązali się umownie do jego przestrzegania. Jednak rodzice w takiej sytuacji muszą sobie jakoś poradzić. Są dwie możliwości rozwiązania tego problemu: udostępnienie indywidualnej wewnętrznej dokumentacji medycznej rodzicom dziecka (do czego lekarz jest zobowiązany; p. niżej) lub wydanie odrębnego zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka (sporządzenie dokumentacji zewnętrznej na życzenie rodziców).

Pierwsze rozwiązanie jest dla lekarza mniej absorbujące czasowo – wystarczy, że w historii choroby dziecka podczas dokumentowania wizyty kontrolnej po przebytej infekcji zapisze na przykład: „Wizyta kontrolna po przebyciu infekcji. Po zbadaniu dziecko zdrowe. Brak przeciwwskazań zdrowotnych do pobytu dziecka w żłobku/przedszkolu.” Wówczas uwierzytelnioną kserokopię strony historii choroby dziecka z takim wpisem rodzice przedstawiają w żłobku/przedszkolu i powinna być tam honorowana zamiast zaświadczenia. Najczęściej udostępnianiem dokumentacji medycznej zajmuje się obsługa administracyjna przychodni POZ, a nie lekarz POZ.

Opłaty związane z udostępnieniem dokumentacji medycznej określa regulamin organizacyjny podmiotu wykonującego działalność leczniczą1 (od 1 czerwca 2020 r. opłata nie jest wyższa niż 37 gr za 1 stronę kserokopii dokumentacji2). Koszty udostępnienia dokumentacji w formie kserokopii ponosi podmiot wnioskujący o jej udostępnienie – w tym przypadku koszty ponoszą rodzice dziecka.

Lekarz, którzy podejrzewa zakażenie lub chorobę zakaźną u dziecka lub ustala takie rozpoznanie, jest ustawowo3 zobowiązany pouczyć rodziców o środkach zapobiegających przeniesieniu zakażenia na inne osoby. Oczywiście lekarz stosownie do stanu zdrowia pacjenta może również zalecić, żeby po przebyciu infekcji zdrowe dziecko pozostało przez określony czas w domu.

Drugie rozwiązanie zakłada sporządzenie przez lekarza zaświadczenia o stanie zdrowia dziecka i wydanie takiej dokumentacji zewnętrznej na żądanie rodziców. Zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia dziecka, wydawane na życzenie rodziców i potwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do pobytu dziecka w żłobku lub przedszkolu, nie jest świadczeniem gwarantowanym ze środków publicznych.4 Takie zaświadczenie nie wiąże się z dalszym leczeniem, lecz jest wydawane do celów opiekuńczych (obecnie żłobki nie prowadzą działalności leczniczej i nie są już zakładami opieki zdrowotnej, lecz instytucjami opiekuńczymi), dlatego tego rodzaju orzecznictwo nie jest objęte umową z Narodowym Funduszem Zdrowia i nie jest zwolnione z opłat. Lekarz może więc takie zaświadczenia wydawać odpłatnie – poza kontraktem z NFZ; stawki opłat powinien określać regulamin organizacyjny.5 Warto pamiętać, że taka usługa nie podlega zwolnieniu z podatku VAT (lekarz może też wystąpić do urzędu skarbowego o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej obowiązków podatkowych związanych z uzyskaniem tego rodzaju przychodu), gdyż nie ma celu leczniczego.6 Koszty wydania zaświadczenia ponoszą rodzice.

Nie ma powszechnie obowiązujących przepisów, które uzasadniałyby domaganie się przez żłobki takich zaświadczeń lub nakładały na lekarza obowiązek ich wypisywania. Żłobek na podstawie wewnętrznego statutu może wymagać takich zaświadczeń od rodziców, lecz ten statut nie obowiązuje lekarza POZ, lecz tylko rodziców dziecka, którzy zobowiązali się umownie do jego przestrzegania. Ustawowym obowiązkiem lekarza jest natomiast udostępnienie rodzicom dziecka dokumentacji medycznej z jego leczenia.7 Odmowa udostępnienia dokumentacji medycznej wymaga pisemnego uzasadnienia.8 Nieuzasadniona odmowa dostępu do historii choroby rodzicom dziecka stanowi naruszenie prawa pacjenta do dokumentacji medycznej.9

Przypisy

1. Art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U.2020.849 j.t.) oraz art. 24 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U.2013.217 j.t. z późn. zm.)
2. Zgodnie z treścią art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta – nie więcej niż 0,00007 przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale począwszy od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (przeciętne wynagrodzenie w pierwszym kwartale 2020 r. wyniosło 5331,47 zł, opublikowane w M.P.2020. 412 z dnia 12 maja 2020 r.
3. Art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U.2019.1239 j.t. z późn. zm.)
4. Art. 16 ust. 1 pkt 1) ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U.2019.1373 j.t. z późn. zm.)
5. Art. 24 ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U.2020.295 j.t. z późn. zm.)
6. Zimna T.: Indywidualna praktyka zawodowa lekarza rodzinnego. Lekarz Rodzinny, 2012; rok XVII, nr 6: 516 i 519
7. Karkowska D.: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, LEX, 2012, komentarz do art. 26–28
8. Odmowę przekazuje się w postaci elektronicznej albo papierowej, zgodnie z żądaniem uprawnionego organu lub podmiotu na podstawie § 71 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 kwietnia 2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. (Dz.U.2020.666)
9. Art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta