Czy u dziecka z nasilonymi odczynami po ukąszeniu komarów należy podejrzewać alergię?

Duże miejscowe reakcje po ukąszeniu komara często występują u dzieci i mogą być uciążliwe. Jednak po ukąszeniu przez komary – w przeciwieństwie do użądleń przez osę lub pszczołę – praktycznie nie obserwuje się zagrażających życiu reakcji uogólnionych.

Reakcja alergiczna po ukąszeniu komara wiąże się z występowaniem uczulenia na białka zawarte w ślinie owada. Reakcja może nastąpić w mechanizmie natychmiastowym (IgE-zależny) lub opóźnionym (komórkowy zależny od limfocyta T); obserwuje się również mechanizm IgG4-zależny. U osób nieuczulonych typowa reakcja po ukąszeniu komara przebiega z rumieniem, który pojawia się po ok. 10–20 minutach, z towarzyszącym niewielkim swędzącym bąblem. Następnie po kilku-, kilkunastu godzinach rozwija się swędzący naciek (grudka), który ustępuje po ok. 5–10 dniach.

O alergii na komara świadczy reakcja miejscowa o nietypowym i ciężkim przebiegu lub reakcja uogólniona (anafilaksja w postaci uogólnionej pokrzywki, obrzęku naczynioruchowego, napadu astmy). Taki uogólniony przebieg jest jednak bardzo rzadki (np. u osób z układową mastocytozą). Często alergia na ukąszenie komara dotyczy osób z zaburzeniami immunologicznymi oraz zakażonych wirusem Epsteina i Barr (EBV).

Obserwuje się następujące rodzaje dużych reakcji miejscowych po ukąszeniu komara:

1) zespół Skeeter – swędzące, czasem bolące obszary rumienia z obrzękiem i naciekiem (mylone z cellulitis) wielkości od kilku centymetrów do >10 cm. Rozwijają się do kilku godzin po ukąszeniu, ustępują po kilku dniach (3–10 dni). Może im towarzyszyć niewielka gorączka

2) swędzące grudki, pęcherzyki, pęcherze, bąble, wybroczyny i podbiegnięcia krwawe

3) reakcja Arthusa – zmiany pojawiające się po ok. 2–6 godzin od ukąszenia

4) reakcje opóźnione, przebiegające z tworzeniem blizn.

W różnicowaniu dużej reakcji miejscowej należy uwzględnić wtórne zakażenie bakteryjne spowodowane wprowadzeniem bakterii podczas drapania bąbla.

Diagnostyka alergii na ukąszenie owada opiera się na wywiadzie, stwierdzeniu związku czasowego między pojawieniem się reakcji miejscowej i ukąszeniem przez owada oraz typowych objawów klinicznych. Przydatna może być dokumentacja fotograficzna. Zwykle te dane są wystarczające do ustalenia rozpoznania i zastosowania leczenia. Można rozważyć poszerzenie diagnostyki – np. oznaczyć przeciwciała przeciwko EBV. Celowe może być skierowanie takiego pacjenta do alergologa. Ze względu na brak komercyjnie dostępnych, wystandaryzowanych alergenów śliny komara nie wykonuje się badań diagnostycznych w postaci punktowych testów skórnych oraz testów in vivo. Rekombinowane alergeny śliny komara są dostępne tylko w nielicznych ośrodkach prowadzących badania naukowe.

Warto dodać, że u dzieci wraz z wiekiem obserwuje się naturalne nabywanie tolerancji na ukąszenia komara. (2015)

Piśmiennictwo

1. Cantillo J.F., Fernández-Caldas E., Puerta L.: Immunological aspects of the immune response induced by mosquito allergens. Int. Arch. Allergy Immunol., 2014; 165 (4): 271–282
2. Crisp H.C., Johnson K.S.: Mosquito allergy. Ann. Allergy Asthma Immunol., 2013; 110 (2): 65–69