Czy udowodniono, że pobyty w grotach solnych mają dobroczynny wpływ na drogi oddechowe?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy coraz bardziej popularne pobyty w grotach solnych rzeczywiście mają tak dobroczynny wpływ na drogi oddechowe, jak się o tym przekonuje potencjalnych klientów? Czy istnieją badania dowodzące, że tego typu „kuracje” istotnie zmniejszają ryzyko infekcji dróg oddechowych?

Odpowiedź

Piśmiennictwo medyczne na temat „grot solnych” – coraz bardziej rozpowszechnionych i zgodnie z zapewnieniami z materiałów reklamowych wywierających leczniczy i profilaktyczny wpływ na szereg schorzeń – jest zadziwiająco skąpe. W 2. połowie XX wieku pojawiły się doniesienia wskazujące na korzystne działanie speleoterapii/subterraneoterapii w naturalnych jaskiniach i podziemnych kopalniach soli (w tym w uzdrowisku Wieliczka) u pacjentów z chorobami układu oddechowego, zwłaszcza astmą oskrzelową i alergicznym nieżytem nosa.

Popularność sztucznych grot solnych (haloterapii) zaczęła się od pracy opublikowanej w 1999 roku przez Czerwinską i Zilber, którą cytują praktycznie wszystkie późniejsze publikacje. Autorki obserwowały 124 pacjentów z przewlekłymi chorobami dolnych dróg oddechowych w okresie zaostrzenia (astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli/przewlekła obturacyjna choroba płuc, rozstrzenie oskrzeli, mukowiscydoza), poddanych cyklowi zabiegów haloterapii (1 h dziennie przez 12–25 dni). U większości z nich stwierdziły one poprawę samopoczucia, złagodzenie kaszlu, ułatwienie odkrztuszania wydzieliny i poprawę niektórych wskaźników spirometrycznych oraz brak kolejnych zaostrzeń przez okres 3–12 miesięcy. Należy jednak podkreślić, że grupa kontrolna nie była przydzielona losowo i obejmowała w tym badaniu jedynie 15 osób, zatem dane dotyczące skuteczności tej metody charakteryzują się bardzo niską jakością.

W późniejszych badaniach podobne wyniki u pacjentów dorosłych uzyskali autorzy fińscy, u dzieci – izraelscy (oba badania z randomizacją, metodą podwójnie ślepej próby, mała grupa), podkreślali jednak, że stwierdzone po haloterapii zmniejszenie nadreaktywności oskrzeli nie koreluje ze zmniejszeniem wartości parametrów zapalenia alergicznego (eozynofilii w plwocinie lub FeNO).

Z kolei autorzy włoscy (badanie z randomizacją, metodą podwójnie ślepej próby, mała grupa) sugerują przydatność haloterapii stosowanej wspomagająco u dzieci z przerostem migdałków podniebiennych i migdałka gardłowego; odnotowali oni wyraźną poprawę w zakresie większości badanych parametrów laryngologicznych, choć z wyjątkiem wyników tympanometrii i audiometrii poprawa ta nie była istotna statystycznie.

Jedyna dostępna praca sugerująca wpływ pobytu w grocie solnej na układ odpornościowy to doniesienie Lazarescu i wsp., którzy stwierdzili po 10–15 dniach haloterapii poprawę wyników takich parametrów, jak liczba fagocytujących neutrofilów i test NBT. Jednak i to badanie prowadzono na wyjątkowo małej grupie pacjentów (15 osób, w tym 2 dzieci w grupie badanej, 4 w grupie kontrolnej). Należy ponadto zauważyć, że jego wyniki dotyczą tylko zastępczych punktów końcowych, natomiast nie podano efektu klinicznego istotnego dla pacjenta.

Reasumując: niskiej jakości dane naukowe mogą sugerować korzystny wpływ (choć wyrażony tylko w postaci zastępczych punktów końcowych) cyklicznego pobytu w grocie solnej na przebieg przewlekłych chorób górnych i dolnych dróg oddechowych. Dotychczas nie udowodniono, by takie pobyty zapobiegały nawracającym infekcjom układu oddechowego.

Piśmiennictwo

1. Bar-Yospeh R., Kugelman N., Livnat G. i wsp.: Halotherapy as asthma treatment in children: A randomized, controlled, prospective pilot study. Pediatr. Pulmonol., 2016 Oct 10. doi: 10.1002/ppul.23621. [w druku]
2. Chervinskaya A.V., Zilber N.A.: Halotherapy for treatment of respiratory diseases. J. Aerosol Med., 1995; 8 (3): 221–232
3. Gelardi M., Iannuzi L., Miani A.G. i wsp.: Double-blind placebo-controlled randomized clinical trial on the efficacy of Aerosal in the treatment of sub-obstructive adenotonsillar hypertrophy and related diseases. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2013; 77: 1818–1824
4. Kostrzon M., Czarnobilski K., Czarnobilska E.: Wpływ rehabilitacji pulmonologicznej w Kopalni Soli „Wieliczka” na kontrolę astmy – doniesienie wstępne. Przegląd Lekarski, 2015; 72 (12): 716–720
5. Lazarescu H., Simionca I., Hoteteu M. i wsp.: Surveys on therapeutic effects of „halotherapy chamber with artificial saltmine environment” on patients with certain chronic allergenic respiratory pathologies and infectious-inflammatory pathologies. J. Med. Life, 2014; 7 (Spec. Iss. 2): 83–87
6. Sandell J., Hedman J., Saarinen K., Haahtela T.: Salt chamber therapy is ineffective in treating eosinophilic inflammation in asthma. Allergy, 2013; 68 (1): 125–127