W oku miarowym (emmetropia) promienie światła po przejściu przez ośrodki optyczne ogniskują się na siatkówce. Miarowość jest uwarunkowana prawidłową długością osi gałki ocznej i prawidłową siłą łamiącą układu optycznego oka, który składa się z rogówki, przedniej komory, soczewki i ciała szklistego. Największa siła łamiąca cechuje rogówkę i w dalszej kolejności soczewkę – odpowiednio około 42 i 19 dioptrii sferycznych (D). Oko miarowe widzi dobrze zarówno z daleka, jak i z bliska. Tę zdolność zawdzięcza uwarunkowanym anatomicznie i fizjologicznie właściwościom akomodacyjnym (nastawności) soczewki. Podczas patrzenia w dal mięsień rzęskowy rozkurcza się, co wpływa na zwiększenie napięcia włókien więzadeł soczewki, która ulega spłaszczeniu i jej siła łamiąca maleje. Skurcz mięśnia rzęskowego podczas patrzenia z bliska zmniejsza napięcie włókien układu więzadełek soczewki, która przyjmuje bardziej kulisty kształt i silniej załamuje promienie światła przez nią przechodzące, zwiększając moc dioptryczną soczewki. Zwiększenie siły łamiącej soczewki w czasie skurczu mięśnia rzęskowego jest największe w okresie dzieciństwa i w wieku 10 lat wynosi około +13,5 D. Z wiekiem, z powodu zmian w strukturze soczewki, zdolność akomodacyjna słabnie, aż następuje utrata tej właściwości.
Z powodu zachwiania proporcji pomiędzy długością osi gałki i jej siłą łamiącą promienie światła nie ogniskują się na siatkówce, lecz przed nią lub poza nią. Powstają wówczas wady refrakcji: nadwzroczność, krótkowzroczność i niezborność (astygmatyzm). Wada nieskorygowana optycznie powoduje dyskomfort oczny, różny w zależności od rodzaju wady.
Nadwzroczność (dalekowzroczność) jest wadą refrakcji, w której promienie światła po przejściu przez ośrodki optyczne gałki ogniskują się punktowo za siatkówką. Ostrość wzroku dalekowidza jest zaburzona do dali i do bliży. Nadwzroczność u dzieci i młodzieży można wyrównać przez zwiększenie nastawności soczewki. Nawet nadwzroczność znacznego stopnia (do +10 D) może być skompensowana dzięki dużym właściwościom akomodacyjnym soczewki. Jest to nadwzroczność ukryta, która może się ujawnić samoistnie wraz z wiekiem, lub zostanie ujawniona przez porażenie akomodacji za pomocą leków rozszerzających źrenicę i porażających akomodację (tropikamid, atropina). Objawy nadwzroczności ukrytej (i jawnej) obejmują: szybkie męczenie się oczu, zamglenia wzroku, łzawienie, bóle oczu i głowy spowodowane zmęczeniem mięśni gałkoruchowych (astenopia muscularis), zez zbieżny (zwany akomodacyjnym), niekiedy cechy zapalenia brzegów powiek i/lub prostego zapalenia spojówek.
Krótkowzroczność natomiast to wada refrakcji, w której promienie światła po przejściu przez ośrodki optyczne oka ogniskują się punktowo przed siatkówką. Pacjent, który jest krótkowidzem, widzi źle z daleka i raczej nie może tego skompensować akomodacją. Do typowych objawów krótkowzroczności należy zaliczyć: mrużenie oczu, ból oczu i głowy, uczucie zmęczenia, trudności w przepisywaniu z tablicy, przybliżanie się do przedmiotów, zamazane obrazy i napisy na ekranie telewizora.
W następnej wadzie refrakcji, niezborności, promienie światła po przejściu przez ośrodki optyczne nie ogniskują się w jednym punkcie ani przed siatkówką, ani za nią. Niezborność jest spowodowana nierównościami kulistych powierzchni optycznych rogówki i soczewki, w różnych południkach różniących się siłą refrakcji i tworzących szereg obrazów na osi optycznej. Objawy niezborności to: złe, nieostre widzenie z daleka i z bliska, zniekształcenie obrazu, mrużenie powiek, łzawienie, światłowstręt, czasem rozszczepienie światła.
Wszystkie wymienione wyżej, uporczywie utrzymujące się dolegliwości wymagają konsultacji okulistycznej w celu oceny stanu refrakcji (po porażeniu akomodacji). W razie stwierdzenia wady refrakcji konieczne jest postępowanie specjalistyczne. Skorygowanie wady, u dzieci najczęściej za pomocą szkieł okularowych, stanowi pierwszy i najważniejszy etap leczenia. Po korekcji ustępują zgłaszane wcześniej problemy związane z istnieniem danej wady.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej