Czy są wskazania do profilaktycznego podawania acyklowiru po kontakcie osoby podatnej na zachorowanie z chorym na ospę wietrzną?

Nie zaleca się podawania acyklowiru profilaktycznie. Zgodnie z wytycznymi polskich ekspertów dotychczas nie udowodniono korzyści z takiej chemioprofilaktyki. Postępowanie pierwszego wyboru w przypadku istotnego kontaktu (p. pyt. Jak definiuje się istotną ekspozycję na wirusa ospy wietrznej i półpaśca stwarzającą ryzyko zachorowania na ospę wietrzną?) osoby podatnej na zachorowanie z chorym na ospę wietrzną obejmuje podanie swoistej immunoglobuliny przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca (VZIG) (a w razie niedostępności tego preparatu – zwykłych immunoglobulin) albo szczepienie poekspozycyjne.

Zgodnie z wytycznymi polskich ekspertów podanie VZIG zalecono podatnym na zakażenie wirusem ospy wietrznej i półpaśca (VZV):

• pacjentom w immunosupresji:
  – z wrodzonymi i nabytymi niedoborami odporności komórkowej (np. w przebiegu białaczki, chłoniaka lub innego nowotworu złośliwego wpływającego na czynność szpiku kostnego lub układu chłonnego, w tym w wyniku leczenia onkologicznego [chemioterapia, radioterapia]);
  – leczonych glikokortykosteroidami (GKS) ogólnie w dużej dawce ≥14 dni (p. pyt. Które dzieci ≤12. roku życia chore na ospę wietrzną mogą odnieść korzyść z wczesnego leczenia acyklowirem?);
  – zakażonym wirusem HIV;
  – po przeszczepieniu komórek hematopoetycznych szpiku kostnego

• kobietom w ciąży

• wybranym grupom noworodków:
  – noworodkom urodzonym przez matki, u których objawy ospy wietrznej wystąpiły od 5 dni przed porodem do 2 dni po porodzie;
  – noworodkom urodzonym <28. tygodnia ciąży lub z masą ciała <1000 g (niezależnie od wywiadu dotyczącego ospy wietrznej u matki);
  – noworodkom urodzonym po 28. tygodniu ciąży, jeśli ich matka nie chorowała na ospę wietrzną lub wywiad jest niejasny.

Szczepienie ochronne to postępowanie poekspozycyjne pierwszego wyboru u zdrowych dzieci >9. miesiąca życia, młodzieży i dorosłych. Należy je przeprowadzić jak najszybciej po kontakcie z chorym na ospę wietrzną, najlepiej do 72 godzin (maks. do 5 dni). Zgodnie z wynikami nielicznych badań skuteczność takiego postępowania w profilaktyce ciężkiego zachorowania przekracza 90% (w przypadku wczesnego szczepienia), choć u niektórych osób może wystąpić choroba o łagodnym przebiegu.

Nie przeprowadzono wystarczających badań dotyczących stosowania acyklowiru profilaktycznie u osób z niedoborem odporności; w takich sytuacjach zaleca się stosowanie immunoglobulin (VZIG), jednak według niektórych ekspertów (np. Commettee on Infectious Diseases American Academy of Pediatrics) korzyści mogą odnieść tylko określone grupy pacjentów. Polscy eksperci dopuszczają poekspozycyjne podanie acyklowiru, jeżeli eksponowanego pacjenta nie można zaszczepić, immunoglobuliny są niedostępne, a postępowanie profilaktyczne jest uzasadnione (np. u dorosłych lub dzieci z grupy dużego ryzyka ciężkiego przebiegu ospy wietrznej). W takim przypadku stosuje się acyklowir doustnie w dawce 20 mg/kg mc. (maks. 800 mg) co 6 godzin. Jego podawanie należy rozpocząć między 7. a 10. dniem po kontakcie z chorym na ospę wietrzną i kontynuować maksymalnie przez 7 dni.

Piśmiennictwo

1. Shefer A., Atkinson W., Friedman C. i wsp.: Immunization of health-care personnel. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices. MMWR, 2011; 60 (RR-7): 1–45 oraz Prevention and control of influenza with vaccines: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) 2010. MMWR, 2010; 59 (RR-8): 1–64 (www.mp.pl/szczepienia/artykuly/)
2. American Academy of Pediatrics: Varicella zoster infection. (W:) Kimberlin D.W., Brady M.T., Jackson M.A.; Long S.S. (red.): Red Book: 2015 report of the committee on infectious diseases. 30th ed. Elk Grove Village, IL, American Academy of Pediatrics, 2015: 846
3. Szenborn L., Kraszewska-Głomba B., Jackowska T. i wsp.: Polish consensus guidelines on the use of acyclovir in the treatment and prevention of VZV and HSV infections. J. Infect. Chemother., 2016; 22 (2): 65–71
4. Asano Y., Yoshikawa T., Suga S. i wsp.: Postexposure prophylaxis of varicella in family contacts by oral acyclovir. Pediatrics, 1993; 92: 219–222
5. Suga S., Yoshikawa T., Ozaki T., Asano Y.: Effect of oral acyclovir against primary and secondary viraemia in incubation period of varicella. Arch. Dis. Child., 1993; 69: 639–642
6. Conway S.P.: Commentary. Arch. Dis. Child., 1993; 69: 639–643