Jak interpretować rozbieżne wyniki punktowych testów skórnych i oznaczenia swoistych IgE u chorych z podejrzeniem uczulenia na alergeny wziewne?

11-05-2017
dr n. med. Urszula Jedynak-Wąsowicz
Oddział Pulmonologii, Alergologii i Dermatologii Kliniki Chorób Dzieci Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum w Krakowie

Pytanie nadesłane do Redakcji

U kilku pacjentów diagnozowanych w kierunku alergii wziewnej uzyskałem ujemne wyniki punktowych testów skórnych (SPT). Z uwagi na wywiad wskazujący na uczulenie zleciłem dodatkowo oznaczenie sIgE i uzyskałem kilka dodatnich wyników (klasa 2, np. z alergenem kota, psa i konia) z alergenami, które dały ujemne wyniki SPT. Pacjent nie stosował leków przeciwhistaminowych. Jak interpretować takie wyniki? Jaka może być przyczyna takiej rozbieżności?

Odpowiedź

W diagnostyce alergii u niemowląt i dzieci American Academy of Pediatrics (AAP) oraz European Academy of Allergy and Clinical Immunology (EAACI) zalecają wykonanie punktowych testów skórnych (SPT) lub oznaczenie alergenowo swoistych IgE (sIgE).

Są to dwa różne badania. Za pomocą SPT ocenia się obecność alergenowo swoistych IgE związanych z receptorem na komórce tucznej w skórze, podczas gdy przy zastosowaniu immunoenzymatycznego testu dla sIgE (sIgE immunoassay) dokonuje się pomiaru stężenia sIgE w surowicy. Wyciągi alergenowe w tych dwóch metodach różnią się między sobą, stąd wyniki cechują się niepełną zgodnością.

SPT są bardziej rozpowszechnioną metodą rozpoznawania natychmiastowej IgE-zależnej reakcji alergicznej. Uznaje się je za „złoty standard” i stanową główne narzędzie diagnostyczne w alergologii, pod warunkiem że są wykonywane i interpretowane przez fachowy personel. Charakteryzują się dużą czułością, swoistością i dobrze korelują z objawami klinicznymi.

Przyczyny uzyskiwania fałszywie ujemnych wyników SPT mogą być następujące:

  • użycie wyciągów alergenowych o słabym potencjale wywoływania reakcji (np. przeterminowanych, niewystandaryzowanych)

  • stosowanie leków blokujących reakcję IgE-zależną (leki przeciwhistaminowe, niektóre leki psychotropowe, glikokortykosteroidy miejscowe, naświetlanie promieniami UV)

  • choroba wpływająca na zmniejszenie reaktywności skóry (uogólniona pokrzywka, wyprysk atopowy, choroby zakaźne)

  • nieprawidłowa technika wykonania badania (zbyt płytkie nakłucie)

  • miejscowa produkcja sIgE wyłącznie w obrębie błon śluzowych, np. nosa lub oka.

Jakość wyciągu alergenowego ma istotne znaczenie. Dostępne na rynku komercyjne wyciągi alergenowe różnią się między sobą jakością, potencjałem i zawartością alergenów głównych; dotyczy to zwłaszcza ekstraktów roztoczy kurzu domowego, naskórka zwierząt i pleśni oraz w mniejszym stopniu pyłków. Dodatkowo stężenie niektórych alergenów w ekstrakcie może być mniejsze, co wynika z różnorodności samego źródła alergenu. W podanym przykładzie przyczynę ujemnych wyników SPT można wyjaśnić małą zawartością alergenu Can f 5 (odpowiada za objawy alergiczne u ok. 70% uczulonych na sierść psa) w ekstrakcie alergenowym. Jest to alergen, który wydziela się z moczem psa, stąd jego stężenie na sierści jest mniejsze niż alergenów zawartych w ślinie psa (ekstrakt alergenów psa przygotowuje się z jego sierści). W takiej sytuacji oznaczenie sIgE dla sierści psa będzie miało większą przydatność diagnostyczną niż SPT.

Z przyczyn wymienionych powyżej w zasadzie nie powinno się porównywać między sobą wyników oznaczenia sIgE i SPT. Dodatkowe różnice związane są np. z wiekiem pacjenta (u młodszych dzieci często wyniki SPT są ujemne lub bąbel ma mały wymiar) czy rodzajem alergenu (pokarmowy, inhalacyjny). Małe stężenie sIgE (klasa 1 czy 2) rzadziej wiąże się z klinicznymi objawami alergii niż stężenie duże (ale oczywiście nie wyklucza alergii).

W 2013 roku de Vos i wsp. porównywali wyniki SPT z sIgE w rozpoznawaniu uczulenia na alergeny wziewne u dzieci <4. roku życia. Stwierdzili, że oznaczanie wyłącznie sIgE może spowodować nierozpoznanie nawet 13% wszystkich uczuleń. Analogicznie, wykonywanie jedynie SPT może skutkować niewykryciem aż 42% przypadków uczulenia. Autorzy tłumaczyli powyższe rozbieżności m.in. różnicami antygenowymi pomiędzy tymi metodami, a także czynnikami natury technicznej (w tym wiekiem dziecka i związaną z nim niedojrzałością immunologiczną skóry).

U starszych dzieci oraz dorosłych taka dysproporcja w wynikach wynosi ok. 20%.

Podsumowując: należy zaznaczyć, że w diagnostyce uczuleń opartej na SPT należy stosować wyłącznie wystandaryzowane ekstrakty alergenów z podaną w jednostkach biologicznych lub mikrogramach zawartością alergenów głównych. U młodszych dzieci, u których wywiad wskazuje na uczulenie, w przypadku ujemnych SPT warto oznaczyć sIgE (nie mylić z testami wieloalergenowymi, tzw. MAST [several multiple allergen simultaneous tests; w Polsce najpopularniejszy – Polycheck, oparty na oznaczeniu IgE – p. Jak ocenia się znaczenie testów typu Polycheck czy Food-Detective w diagnostyce alergii na pokarmy u dzieci?).

Piśmiennictwo

  1. Bousquet J., Heinzerling L., Bachert C. i wsp.: Practical guide to skin prick tests in allergy to aeroallergens. Position paper. Allergy, 2012; 67: 18–24
  2. de Vos G., Nazari R., Ferastraoaru D. i wsp.: Discordance between Aeroallergen Specific Serum IgE and Skin Testing in Children <4 years of age. Ann. Allergy Asthma Immunol., 2013; 110 (6): 438–443
  3. Ciprandi G., De Amici M., Marseglia G.: Comparison of serum specific IgE and skin prick test in polysensitized children. Clin. Lab., 2011; 57 (1–2): 83–85
  4. Ro A.D., Simpson M., Storro O. i wsp.: The predictive value of allergen skin prick tests and IgE tests at pre-school age: The PACT study. Pediatr. Allergy Immunol., 2015; 25: 691–698

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej