Kogo należy zakwalifikować do chemioprofilaktyki w przypadku kontaktu z osobą chorą lub podejrzaną o zachorowanie na posocznicę meningokokową?

Warto pamiętać, że indywidualne ryzyko wystąpienia inwazyjnej choroby meningokokowej po kontakcie z chorym nie jest duże i wynosi około 1 na 5000 osób z kontaktu, przy czym by doszło do przeniesienia meningokoków narażenie musi być realne (np. spanie we wspólnej sypialni czy intymny kontakt, a nie np. przejście obok chorego).

Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną uważa się, że zastosowanie chemioprofilaktyki po upływie 2 tygodni od wystąpienia zachorowania prawdopodobnie jest nieskuteczne (p. Do kiedy należy przeprowadzić chemioprofilaktykę u osób narażonych na zakażenie Neisseria meningitidis?), a pobieranie wymazów z nosogardła w kierunku nosicielstwa meningokoków u osób z kontaktu z chorym nie jest zalecane.

• Kwalifikacja do zastosowania chemioprofilaktyki

Zgodnie z Ustawą o chorobach zakaźnych chemioprofilaktyka poekspozycyjna może być obowiązkowa, decyduje Państwowy Inspektor Sanitarny, który w zarządzeniu określa, kto jej podlega. Chemioprofilaktykę powinno się zaoferować wszystkim osobom, które w ciągu ostatnich 2 tygodni miały bliski kontakt z chorym trwający >8 godzin (łącznie, może być 2 razy 4 godziny) oraz osobom, które zostały nawet krótkotrwale narażone na wydzieliny górnych dróg oddechowych chorego. Należą do nich:

• domownicy – jak najszybciej od momentu wystąpienia zachorowania, najlepiej w ciągu pierwszych 24 godzin

• osoby pozostające z chorym w bliskiej zażyłości (np. narażenie związane z głębokimi pocałunkami)

• osoby śpiące w tej samej sypialni, co chory (np. uczniowie w internacie, studenci w akademikach, żołnierze w koszarach)

• towarzysze wspólnej podróży trwającej >8 godzin siedzący bezpośrednio przy chorym (obok chorego, rząd za chorym i rząd przed nim)

• osoby, które miały krótkotrwały, ale bezpośredni kontakt z wydzielinami z dróg oddechowych chorego przed podaniem antybiotyku (np. lekarze przeprowadzający resuscytację usta–usta, intubację i odsysanie bez indywidualnych środków ochrony).

Choroba meningokokowa może przebiegać dramatycznie, co wywołuje niekiedy panikę i nieracjonalne zachowania nawet u wykształconych i doświadczonych pracowników ochrony zdrowia. Chemioprofilaktyki nie zaleca się osobom, które nie miały bliskiego kontaktu z chorym, a jedynie przechodziły obok niego, krótko z nim rozmawiały czy podawały mu rękę, jak też osobom, które podróżowały z chorym tym samym pojazdem <8 godzin (samolot, statek, samochód lub autobus) lub w dużej odległości od chorego, o ile nie zachodzi dodatkowe narażenie wynikające z bliskiego kontaktu.

Uważam, że w wyjątkowych przypadkach chemioprofilaktykę można zastosować na życzenie osoby z kontaktu, jeżeli się tego domaga po wyjaśnieniu jej indywidualnego ryzyka zakażenia meningokokowego.

Osoby, które w przeszłości zaszczepiono prawidłowo, można zwolnić ze stosowania chemioprofilaktyki, o ile serogrupa meningokoków, która wywołała zachorowanie, jest znana i uwzględniono ją w zastosowanej szczepionce. W praktyce chemioprofilaktykę stosuje się niezależnie od wykonanych szczepień, gdyż określenie serogrupy nie jest rutynowym postępowaniem i zwykle trwa długo (p. Jakie leki stosuje się w profilaktyce choroby meningokokowej?).

Piśmiennictwo

1. Albrecht P., Hryniewicz W., Kuch A. i wsp.: Rekomendacje postępowania w zakażeniach bakteryjnych ośrodkowego układu nerwowego. Warszawa 2011, 77–79
2. Division of Bacterial Diseases, National Center for Immunization and Respiratory Diseases, CDC. Prevention and control of meningococcal disease. MMWR, 2013; 62 (RR-2): 1–22
3. Charakterystyka produktu leczniczego Nimenrix; www.ec.europa.eu
4. National Immunisation Advisory Committee (Ireland); www.immunisation.ie/en/downloads/NIACGuidelines/PDFFile_15483_en.pdf
5. Immunisation against infectious disease. Green Book. www.dh.gov.uk/en/Publichealth/Immunisation/Greenbook/index.htm
6. UPDATE: Invasive meningococcal disease in men who have sex with men. Four New Cases Reported in 2013, Expanded Vaccine Recommendations. www.nyc.gov/html/doh/downloads/pdf/cd/2013/13md05.pdf
7. Prevention and control of meningococcal disease. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2005; 54 (RR-7): 1–21. www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5407a1.htm
8. Effectiveness of antibiotics in preventing meningococcal disease after a case: systematic review. BMJ, 2004; 328 (7452): 1339. www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc
9. De Wals P., Hertoghe L., Borlee-Grimee I. i wsp.: Meningococcal disease in Belgium. Secondary attack rate among household, day-care nursery and pre-elementary school contacts. J. Infect., 1981; 3 (supl.): 53–61
10. Analysis of endemic meningococcal disease by serogroup and evaluation of chemoprophylaxis. The meningococcal disease surveillance group. J. Infect. Dis., 1976; 134: 201–204
11. Jacobson J.A., Filice G.A., Holloway J.T.: Meningococcal disease in day-care centers. Pediatrics, 1977; 59: 299–300
12. Canadian Immunization Guide. Meningococcal Vaccine. www.phac-aspc.gc.ca