Kiedy dziecko z niskorosłością skierować do endokrynologa lub innego specjalisty?

14-02-2019
dr n. med. Łukasz Machnica
Oddział Pediatrii i Endokrynologii Dziecięcej Górnośląskiego Centrum Zdrowia Dziecka w Katowicach

Należy pamiętać, że granica oddzielająca dzieci ze wzrostem prawidłowym od tych z niskorosłością została ustalona arbitralnie, co pociąga za sobą pewne konsekwencje interpretacyjne. Z definicji, stosując kryterium 3. centyla, 3% populacji dzieci można uznać za niskorosłe. Nie znaczy to jednak, że u wszystkich tych dzieci podłożem niedoboru wzrostu jest jakieś zaburzenie. U wielu niskorosłych dzieci ten stan jest uwarunkowany ich rodzinnym układem odniesienia, tzn. ich potencjałem genetycznym (wzrostem rodziców). Specjalistą właściwym dla diagnostyki zaburzeń wzrastania jest oczywiście endokrynolog, ale w niektórych przypadkach także gastroenterolog, nefrolog, kardiolog i genetyk. Bardzo ważną rolę odgrywa również pediatra, który wstępnie może wykluczyć pewne niehormonalne przyczyny niskorosłości.

Do prawidłowego procesu wzrastania niezbędna jest odpowiednia ilość kalorii i składników pokarmowych, dlatego – pomijając niedożywienie – przyczyną zaburzeń wzrastania mogą być wszelkie choroby upośledzające wchłanianie (na czele z celiakią) oraz zaopatrzenie tkanek w tlen. Od dawna celiakia objawia się nietypowo, czyli przyjmuje maski zamiast pełnego obrazu klinicznego. Taką maską może być właśnie niskorosłość lub wolne tempo wzrastania. Takie rozpoznanie należy rozważyć zarówno u niskorosłych dzieci z niedoborem masy ciała, jak i prawidłowym wskaźnikiem masy ciała (BMI). Mukowiscydoza i ciężka astma oskrzelowa powodują między innymi długotrwałe niedotlenienie tkanek i tym samym zaburzają proces wzrastania. Niższy wzrost pacjentów w wieku rozwojowym warunkują też przewlekłe choroby nerek i wątroby oraz przewlekłe zakażenia i stany zapalne. Nie bez znaczenia są również przewlekle stosowane leki, zwłaszcza preparaty glikokortykoidów.

Zanim pediatra skieruje dziecko do odpowiedniego specjalisty, którym nie zawsze jest endokrynolog, powinien przeprowadzić wstępną diagnostykę, wykorzystując narzędzia jakimi dysponuje (w tym dokładny wywiad). Nie można również zapomnieć o deprywacji psychosocjalnej – rola lekarza pierwszego kontaktu jest w tym przypadku nie do przecenienia. Opieki endokrynologicznej wymagają z kolei dzieci urodzone jako SGA, ponieważ niektóre z nich nie dogonią rówieśników i będą niskorosłe. Pilna konsultacja endokrynologiczna jest natomiast zawsze konieczna u dzieci, u których doszło do gwałtownego zwolnienia lub zahamowania tempa wzrastania, gdyż często wiąże się ono z wystąpieniem poważnej patologii. Aby je odpowiednio wcześnie zauważyć, należy starannie wypełniać siatki centylowe.

Piśmiennictwo

  1. Romer T.E.: Zaburzenia wzrastania i dojrzewania. Warszawa, Medical Tribune Polska, 2011
  2. Husby S., Koletzko S., Korponay-Szabo I.R. i wsp.: ESPGHAN Guidelines for the Diagnosis of Coeliac Disease. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2012; 54: 136–160
  3. Agardh D., Lee H.S., Kurppa K. i wsp.; TEDDY Study Group: Clinical features of celiac disease: a prospective birth cohort. Pediatrics, 2015; 135 (4): 627–634
  4. Szalecki M. (red.): Zaburzenia wzrastania w okresie rozwoju. (W:) Brook C.G.D., Brown R.S. (red.): Endokrynologia pediatryczna. Wrocław, Elsevier Urban & Partner, 2013

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej