Jak leczyć insulinooporność u dzieci z otyłością? Czy do leczenia można włączyć metforminę?

Przede wszystkim należy ustalić, czy u dziecka rzeczywiście występuje insulinooporność. Nie można polegać tylko na wykrytej u dziecka nadwadze lub otyłości czy jedynie na występowaniu rogowacenia ciemnego. Po stwierdzeniu tych objawów należy wykonać badania laboratoryjne oceniające wrażliwość na insulinę. Powszechnie znaną metodą jest model oceny homeostazy (homeostasis model assessment – HOMA). W modelu tym z wartości glukozy i insuliny w surowicy krwi pobranej na czczo wylicza się wskaźnik HOMA-IR, który pokazuje relację między glikemią a insulinemią.

HOMA-IR (mmol/l x µU/ml) = glukoza (mmol/l) x insulina (µU/ml)/22,5

Prawidłowo HOMA-IR wynosi 1. Istnieją wprawdzie pewne wątpliwości odnośnie do właściwej interpretacji bądź granicy normy dla tego wskaźnika, jego wyliczenie ma jednak sens, zwłaszcza w monitorowaniu stanu chorego (w celu oceny poprawy lub pogorszenia). Niestety wskaźnik ten nie został ujęty w ramy wartości tabelarycznych ani kanałów centylowych, co utrudnia jego stosowanie u dzieci i młodzieży. Istnieją inne wskaźniki o podobnej „konstrukcji” do HOMA, ale rzadko stosuje się je w codziennej praktyce lekarskiej.

Bardzo praktyczna jest ocena samego stężenia insuliny, które na czczo powinno wynosić <15 mIU/l, w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą <75 mIU/l, a w innych przedziałach czasowych zawsze <150 mIU/l. Ten sposób oceny jest użyteczny zarówno u dzieci, jak i dorosłych; opiera się na obserwacji, że podstawową miarę insulinooporności w organizmie stanowi hiperinsulinemia niewywołująca hipoglikemii, a nawet często niezdolna do utrzymania glikemii w normie, czyli przezwyciężenia hiperglikemii. Ten sposób oceny należy przeprowadzić wraz z oceną glikemii w doustnym teście obciążeniowym.

Podstawowe postępowanie prewencyjne, a także lecznicze, od którego nie ma odwołania (poza bardzo szczególnymi okolicznościami, np. upośledzenia ruchu), to właściwa dieta oraz zwiększona aktywność fizyczna. Jeżeli to postępowanie jest skuteczne, nie należy wprowadzać metforminy. Jeśli natomiast stwierdza się nie tylko hiperinsulinemię, ale także upośledzoną tolerancję glukozy (prediabetes typu 2), a dziecko przekroczyło 8. rok życia, należy – nie wycofując się z diety i wysiłku (to nadal podstawowe zalecenie) – w charakterze leczenia uzupełniającego wprowadzić metforminę. Oczywiście wystąpienie jawnej cukrzycy typu 2, a nie tylko stanu przedcukrzycowego, jest silnym i podstawowym wskazaniem do wprowadzenia metforminy. Ten rodzaj leczenia farmakologicznego może być czasowy, jeżeli postępowanie dietetyczno-wysiłkowe jest skuteczne. (2015)