Jakich antybiotyków nie może przyjmować dziecko chore na toczeń rumieniowaty układowy?

prof. dr hab. n. med. Ewa Tuszkiewicz-Misztal
emer. prof. Kliniki Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
dr n. med. Edyta Olesińska
Klinika Chorób Płuc i Reumatologii Dziecięcej, Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Lublinie

Pytanie

13-latka chora na toczeń układowy jest leczona ambulatoryjnie i otrzymuje metrotreksat. Od 4 dni pacjentka choruje na zapalenie oskrzeli z gorączką do 39,5oC. W przeszłości po stosowaniu amoksycyliny z klawulanianem wystąpiła u niej reakcja obrzękowa. Jakich antybiotyków nie może przyjmować? Reumatolog udzielił matce ogólnych, niepełnych informacji.

Odpowiedź

Ostatnie rekomendacje EULAR dotyczące leczenia tocznia rumieniowatego układowego (TRU) nie zawierają listy antybiotyków przeciwwskazanych w leczeniu TRU.1 Na pytanie nie można więc udzielić jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ brakuje dotyczących tego zagadnienia wytycznych.

Różni autorzy wypowiadają się głównie na temat tocznia indukowanego lekami, który stanowi odrębną jednostkę chorobową, istnieje w jego przypadku silny związek z długotrwałą terapią (co najmniej 1 miesiąc) danym lekiem, występują charkterystyczne przeciwciała, a objawy choroby ustępują po odstawieniu leku.

Nieliczne piśmiennictwo dotyczy indukcji lekami TRU lub jego zaostrzeń. Postępowanie opiera się na opisach przypadków,2,3 jednym dużym badaniu związku między ryzykiem rozwoju TRU4 i ekspozycją na wybrane leki oraz na badaniu alergii na antybiotyki w grupie chorych z TRU.5

Z doniesień kazuistycznych na uwagę zasługuje opis pacjenta, u którego TRU wystapił po zastosowaniu cefuroksymu. Jest to doniesienie istotne ze względu na szerokie zastosowanie tego leku w terapii infekcji u dzieci.2 Inne doniesienie, również kazuistyczne, dotyczy 5 pacjentów z TRU, u których z powodu zakażenia L. monocytogenes zastosowano kotrimoksazol (trimetoprim zsulfametoksazolem); u 4 z nich po podaniu leku wystąpiła reakcja alergiczna. Pacjenci ci leczeni byli następnie ampicyliną i objawy niepożądane nie wystąpiły.3

Petri i wsp.4 oceniali częstość występowania alergii po ekspozycji na antybiotyki w kohorcie 221 pacjentów z TRU, w porównaniu z 2 grupami kontrolnymi osób zdrowych (178 krewnych oraz 186 kolegów). Częstość występowania alergii w grupie pacjentów z TRU wynosiła: 27% – na penicylinę/cefalosporynę, 31% – sulfonamidy, 7% – tetracykliny i 13% na erytromycynę. We wszystkich przypadkach najczęstszym objawem alergii była wysypka. Zaostrzenie objawów choroby wystąpiło u 21% pacjentów leczonych sulfonamidami.

W 2010 roku ukazało się doniesienie o związku między ryzykiem rozwoju TRU5 i ekspozycją na wybrane leki. Autorzy stwierdzili związek przyczynowy między wystapieniem TRU a długotrwałym stosowaniem hydralazyny, prokainamidu oraz minocykliny (teracyklina). Ryzyko występowania TRU po minocyklinie jest małe, ale wymaga odnotowania, jest to bowiem lek często stosowany u młodzieży w leczeniu trądziku.

Powracając do omawianego pacjenta z TRU (w remisji, leczenie tylko metotreksatem, w wywiadzie reakcja obrzękowa na Augmentin [można podejrzewać alergię]), należy stwierdzić, że w jego przypadku przeciwwskazane są antybiotyki z grupy penicyliny i pochodnych. Natomiast warto pamiętać, że najczęstszą przyczyną zaostrzeń i zgonów w przebiegu TRU są infekcje, stąd konieczność ich właściwego leczenia. W związku z powyższym w tej grupie pacjentów zaleca się szczepienia przeciwko grypie i pneumokokom. (2015)

Piśmiennictwo

  1. Bertsias G., Ioannidis J.P.A., Boletis J. i wsp.: EULAR recommendations for the management of systemic lupus erythematosus. Report of a Task Force of the EULAR Standing Committee for International Clinical Studies Including Therapeutics. Ann Rheum. Dis., 2008; 67: 195–205
  2. Uz E., Bavbek N., Turgut F.H. i wsp.: Cefuroxime-Induced Lupus. J. Nat. Med. Assoc., 2007; 99: 1066–1067
  3. Tobón G.J., Serna M. J., Canas C.A.: Listeria monocytogenes infection in patients with systemic lupus erythematosus. Clin. Rheumatol., 2013; 32: (Suppl. 1): S25–S27
  4. Petri M., Allbritton J.: Antibiotic allergy in systemic lupus erythematosus: a case-control study. J. Rheumatol., 1992; 19: 265–269
  5. Schoonen W.M., Thomas S.L., Somers E.C. i wsp.: Do selected drugs increase the risk of lupus? A matched case-control study. Brit. J. Clin. Pharmac., 2010; 70: 588–596

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej