×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zespół nadmiernej ruchomości stawów


Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Katedra Reumatologii Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii w Poznaniu

Co to jest zespół nadmiernej ruchomości stawów i jakie są jego przyczyny?

Zespół nadmiernej ruchomości stawów (ZNRS) można stwierdzić wówczas, gdy zakres ich ruchomości, a także ruchomość kręgosłupa, są większe niż wartości prawidłowe. Należy pamiętać, że nasza zdolność do wykonywania ruchów w stawach zależy od wielu czynników, takich jak wiek, płeć czy rasa.

Przyczyną zespołu nadmiernej ruchomości stawów mogą być czynniki genetyczne lub intensywny trening. Czynniki genetyczne to wrodzona nieprawidłowa budowa tkanki łącznej. Tkanka łączna jest głównym składnikiem budowy układu ruchu: kości, chrząstek stawowych, ścięgien, więzadeł, krążków międzykręgowych. Tkanka ta znajduje się także w wielu narządach - narządzie wzroku, w zastawkach serca, w ścianach naczyń krwionośnych i jelit, w tkance płucnej. Składniki tkanki łącznej to komórki i substancja pozakomórkowa, w skład której wchodzą kolagen, a także złożone kompleksy białek i glikozaminoglikanów.

Obecnie odróżnia się ponad 30 typów kolagenu, a wytwarzanie każdego z nich w organizmie zależne jest od odpowiednich genów. Nieprawidłowości tych genów stają się pierwotną przyczyną wadliwej budowy tkanki łącznej. Nie może ona spełniać wówczas swej funkcji, m.in. w układzie ruchu. Zmiany w kolagenie powodują nieprawidłową budowę stawów, ścięgien i więzadeł, co prowadzi do przemieszczeń w stawach i ich podwichnięć, czyli do nadmiernej ruchomości stawów. Wiąże się z tym ból w obrębie stawów i mięśni, a także zmiany zapalne w stawach. W związku z nieprawidłową budową tkanki łącznej często równocześnie dochodzi do objawów chorobowych ze strony układu sercowo-naczyniowego, narządu wzroku (krótkowzroczność), układu nerwowego, przewodu pokarmowego, a także do zaburzeń słuchu, zmian w obrębie skóry (nadmierna rozciągliwość) i uzębienia. Gdy nadmierna ruchomość stawów współistnieje z wymienionymi objawami, mówimy o zespole nadmiernej ruchomości stawów (ZNRS).

Wtórna nadmierna ruchomość stawów może być wynikiem intensywnego treningu w młodym wieku (szkoły baletowe, akrobatyka, niektóre dyscypliny sportowe).

Jak często występuje zespół nadmiernej ruchomości stawów?

Częstość występowania nadmiernej ruchomości stawów na świecie ocenia się średnio na około 10-25% osób dorosłych. Jest ona zależna od rasy (częściej występuje u przedstawicieli rasy azjatyckiej i czarnej w porównaniu z rasą białą). Około trzykrotnie częściej obserwuje się ją u kobiet niż u mężczyzn. Zachodzi też znaczna zależność częstości występowania nadmiernej ruchomości stawów od wieku - największa jest w wieku rozwojowym. Objawy nadmiernej ruchomości stawów pojawiają się często w rodzinach, szczególnie u bliźniąt.

W Polsce nie prowadzono badań epidemiologicznych związanych z objawami zespołu nadmiernej ruchomości stawów. Opisano tylko wybrane grupy chorych, u których częstość nadmiernej ruchomości stawów nie różniła się od przedstawianej w piśmiennictwie światowym.

Jak się objawia zespół nadmiernej ruchomości stawów?

Zespół nadmiernej ruchomości stawów ujawnia się najczęściej już w dzieciństwie. Pierwszym objawem może być podwichnięcie stawów biodrowych u noworodka. Później nawet niewielkie urazy stają się często przyczyną zwichnięć lub zapalenia stawów, dochodzi łatwo do skoliozy (boczne skrzywienie kręgosłupa) z równoczesną kifozą (skrzywienie ku tyłowi). W wywiadzie u osób z zespołem nadmiernej ruchomości stawów dowiadujemy się o dolegliwościach bólowych ze strony stawów (najczęściej kolanowych) w wieku rozwojowym. Często u takich dzieci rozpoznaje się bóle wzrostowe i można przeoczyć nadmierną ruchomość stawów.

Oprócz bólu stawów i kręgosłupa oraz uczucia sztywności mięśni chorzy z nadmierną ruchomością stawów skarżą się często na uczucie przewlekłego zmęczenia, trzeszczenia i „przeskakiwanie” w stawach i w kręgosłupie, a także na trudności związane z przebywaniem przez dłuższy czas w niezmienionej pozycji. Łatwo dochodzi do płaskostopia. Równocześnie mogą pojawiać się liczne objawy związane z wymienionymi wyżej układami i narządami poza układem ruchu. Mogą następować powikłania związane z ciążą - dochodzi do przedwczesnych porodów, pęknięcia ściany macicy. U chorych z zespołem nadmiernej ruchomości stawów często rozwijają się żylaki, przepukliny, wypadanie macicy lub odbytnicy.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zespołu nadmiernej ruchomości stawów?

W razie wystąpienia objawów nadmiernej ruchomości stawów należy zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zespołu nadmiernej ruchomości stawów?

Badając pacjenta, lekarz ocenia ruchomość stawów, a w razie podejrzenia nadmiernej ruchomości stawów określa się ją na podstawie specjalnej skali - skali Beightona. O nadmiernej ruchomości stawów świadczy możliwość biernego przyciągnięcia kciuka do przedramienia, biernego zgięcia grzbietowego V palca w stawie śródręczno-paliczkowym do ponad 90°, przeprostu w stawach łokciowych i kolanowych powyżej 10° oraz możliwość położenia rąk płasko na podłodze podczas skłonu do przodu przy wyprostowanych stawach kolanowych.

Lekarz przeprowadzi badanie stawów, które wykaże ewentualne zmiany zapalne, podwichnięcia, zmiany w krzywiznach kręgosłupa. Sprawdza także wygląd i rozciągliwość skóry, siłę mięśniową, często wskazane jest badanie neurologiczne.

Rozpoznanie zespołu nadmiernej ruchomości stawów zespołu ustala się na podstawie opisanych objawów, które wymagają różnicowania z wieloma innymi sytuacjami klinicznymi. Należy pamiętać, że nadmierna ruchomość stawów jest jednym z objawów zespołów, w których dochodzi do ciężkich, zagrażających życiu powikłań. Do tych zespołów zalicza się zespoły Ehlersa i Danlosa oraz Marfana. Stwierdzenie nadmiernej ruchomości stawów jest wskazaniem do przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki w kierunku tych zespołów.

Należy podkreślić, że nadmierna ruchomość stawów może nie być zauważona przez chorych i przez lekarzy przez wiele lat. Osoby pochodzące z rodziny, w której jest więcej przypadków nadmiernej ruchomości stawów uważają właściwości swoich stawów za normę. Dzieci z nadmierną ruchomością stawów popisują się często możliwościami „dziwnego” wyginania palców, wykonywaniem szpagatów itp. Należy jednak pamiętać, że nadmierna ruchomość wymaga odpowiedniego postępowania leczniczego.

Jakie są metody leczenia zespołu nadmiernej ruchomości stawów?

Nie można wyleczyć chorych z zespołem nadmiernej ruchomości stawów. Jeżeli ma on charakter pierwotny, zależny od nieprawidłowej budowy tkanki łącznej, uwarunkowanej genetycznie, nie mamy wpływu na jego przyczynę. Jeżeli jest to postać wynikająca z nadmiernego treningu, również nie można cofnąć zaistniałych zmian anatomicznych.

Natomiast w obu postaciach zasadnicze znaczenie ma wzmocnienie siły mięśni przy równoczesnym zabezpieczaniu stawów przed ich przeciążeniem. Opracowano specjalne zasady postępowania fizjoterapeutycznego, którego celem jest uzyskanie „funkcjonalnej stabilizacji stawów poprzez prawidłową pracę mięśni”. Ćwiczenia te chorzy powinni opanować pod kierunkiem fizjoterapeuty i stosować je stale. Można dzięki nim zapobiegać podwichnięciom stawów, narastaniu skrzywień kręgosłupa, a także codziennym dolegliwościom bólowym i uczuciu zmęczenia.

20.03.2017
Zobacz także
  • Zespół Ehlersa i Danlosa
  • Dysplazja stawu biodrowego u dzieci
  • Czy rozwój ruchowy mojego dziecka przebiega prawidłowo?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta