Dziecko otrzymało 1 dawkę lub 2 dawki bezpłatnej, całokomórkowej szczepionki przeciwko krztuścowi (DTPw). Czy podając kolejne dawki, można zastosować szczepionkę bezkomórkową DTPa lub szczepionki typu „5 w 1” lub „6 w 1”? Czy taka zamiana ma sens i czy nie lepiej dokończyć cykl uodpornienia szczepionką DTPw?
Do kontynuacji cyklu szczepienia przeciwko krztuścowi rozpoczętego DTPw można na dowolnym etapie szczepienia pierwotnego lub uzupełniającego w 2. roku życia wybrać szczepionkę bezkomórkową, nie obawiając się o skuteczność szczepienia. Jeżeli rodzice dziecka dotychczas szczepionego szczepionką bezkomórkową (także wysoce skojarzoną) rezygnują z zakupu kolejnych dawek, na każdym etapie szczepienie można kontynuować szczepionką całokomórkową. Oba rodzaje szczepionek w ciągu pierwszych 2 lat po szczepieniu charakteryzują się podobną skutecznością kliniczną w profilaktyce zachorowań na krztusiec i są bezpieczne. Szczepionki bezkomórkowe są jednak lepiej tolerowane niż całokomórkowe. Z kolei wyniki kilku opublikowanych ostatnio badań obserwacyjnych wskazują, że ryzyko zachorowania na krztusiec w wieku szkolnym jest mniejsze u dzieci, które w ramach szczepienia pierwotnego otrzymały DTPw, co sugeruje dłuższe utrzymywanie się ochrony klinicznej przed zachorowaniem po szczepionce całokomórkowej.
Zmiana DTPw na DTPa może być wynikiem nie tylko wskazań ściśle medycznych, ale także decyzji rodziców i lekarza dotyczącej profilaktycznego wyboru preparatu lepiej tolerowanego. Zastosowanie szczepionek wysoce skojarzonych („5 w 1” lub „6 w 1”) dodatkowo zwiększa komfort dziecka i rodziców, a także personelu medycznego, poprzez zredukowanie liczby wkłuć podczas jednej wizyty (co ułatwia rozszerzanie programu szczepień o szczepienia zalecane) i zmniejszenie liczby wizyt koniecznych do zrealizowania szczepień obowiązkowych.
Duże badanie obserwacyjne przeprowadzone w Danii wykazało, że w dniu podania pierwszej (2.–3. mż.) lub drugiej (4.–5. mż.) dawki wysoce skojarzonej szczepionki typu DTPa-IPV-Hib („5 w 1”) istnieje wprawdzie zwiększone ryzyko wystąpienia drgawek gorączkowych, ale jest ono bardzo małe – mniej niż 1 przypadek na 25 000 szczepionych niemowląt. Co ciekawe, ryzyko w ciągu tygodnia po podaniu każdej dawki w grupie szczepionej nie różniło się od ryzyka w grupie kontrolnej lub w okresie kontrolnym. Możliwe więc, że szczepienie po prostu prowokowało napad, który i tak w późniejszym okresie by wystąpił. Podobnie jak w przypadku DTPw, także szczepionka DTPa-IPV-Hib nie zwiększała ryzyka padaczki w ciągu 6 lat obserwacji.
Ponieważ preparaty DTPa (poza wskazaniami medycznymi) i szczepionki wysoce skojarzone są póki co nadal odpłatne, ostateczna ocena, czy opisane korzyści zrekompensują wydatek i na jaką szczepionkę się zdecydować (tzn. czy zamiana ma sens), należy do rodziców. Lekarz ma etyczny i prawny obowiązek rzetelnego i przystępnego przekazania wszystkim rodzicom istotnych informacji, które ułatwią im podjęcie optymalnej dla ich dziecka decyzji.
Piśmiennictwo:
1. Kimberlin D.W., Brady M.T., Jackson M.A., Long S.S. (red.): Red Book: 2015 Report of the Committee on Infectious Diseases. Elk Grove Village, IL, American Academy of Pediatrics, 20152. Tinnion O.N., Hanlon M.: Ocena skuteczności i bezpieczeństwa bezkomórkowych szczepionek przeciwko krztuścowi u dzieci – metaanaliza. The Cochrane Library, 2001: 4 (p. Med. Prakt. Pediatr. 6/2001, s. 61–65 – przyp. red.)
3. Klein N.P., Bartlett J., Rowhani-Rahbar A. i wsp.: Comparative effectiveness of acellular versus whole-cell pertussis vaccines in teenagers. Pediatrics, 2013; 131: e1716–1722
4. Witt M.A., Arias L., Katz P.H. i wsp.: Reduced risk of pertussis among persons ever vaccinated with whole cell pertussis vaccine compared to recipients of acellular pertussis vaccines in a large US cohort. Clin. Infect. Dis., 2013; 56: 1248–1254
5. Zhang L., Prietsch S.O.M., Axelsson I., Halperin S.A.: Acellular vaccines for preventing whooping cough in children (review). Cochrane Database Syst. Rev., 2014; 9: CD001 478. doi: 10.1002/14 651 858.CD001 478.pub6. (data ostatniej aktualizacji: 20.01.2014)
6. Huang W-T., Gargiullo P.M., Broder K.R. i wsp.: Lack of association between acellular pertussis vaccine and seizures in early childhood. Pediatrics, 2010; 126: 236–269 (p. Med. Prakt. Supl. Szczepienia 1/2011, s. 32–34 – przyp. red.)
7. Barlows W.E., Davis R.L., Glasser J.W. i wsp.: The risk of seizures after receipt of whole-cell pertussis or measles, mumps, and rubella vaccine. N. Engl. J. Med., 2001; 345: 656–661
8. Sun. Y., Christensen J., Hviid A. i wsp.: Risk of febrile seizures and epilepsy after vaccination with diphtheria, tetanus, acellular pertussis, inactivated poliovirus, and Haemophilus influenzae type b. JAMA, 2012; 307: 823–831 (p. Med. Prakt. Szczepienia 2/2012, s. 63–64 – przyp. red.)
