Czy 6-miesięczne dziecko, które urodziło się w Anglii, może być zaszczepione w Polsce bezpłatnie? Dziecko nie jest ubezpieczone w Polsce i nie posiada EKUZ.
Zasady obowiązkowych szczepień ochronnych reguluje w Polsce ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 947, z późn. zm.) oraz wydane z jej upoważnienia przepisy wykonawcze tj. w szczególności rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1086) oraz publikowany corocznie program szczepień, ogłaszany w formie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego (obecnie: komunikat z dnia 30 października 2014 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2015, Dz. Urz. Min. Zdrow. poz. 72).
Zgodnie z art. 5 ustawy, osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są obowiązane na zasadach określonych w ustawie m.in. do poddawania się szczepieniom ochronnym (ust. 1 pkt 1 lit. b). Unormowanie to jest dookreślone treścią art. 17 ust. 1 ustawy, który stanowi, że powinność ta ciąży na osobach, wskazanych w powołanym rozporządzeniu oraz przeciw wymienionym w nim chorobom. Przepisy te nie różnicują zatem tego obowiązku w zależności od narodowości albo obywatelstwa. Oznacza to, że zobligowani do poddania się szczepieniom są zarówno obywatele polscy, jak i cudzoziemcy, przebywający na terenie naszego kraju. Pewien wyjątek wynika jednak z art. 17 ust. 1a ustawy, który stanowi, że jeśli osoba przebywa na terytorium RP stosunkowo krótko (nie dłużej niż 3 miesiące) jest zwolniona z obowiązku poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym, z wyjątkiem szczepień poekspozycyjnych.
Z kolei zasady finansowania obowiązkowych szczepień ochronnych, zakupu do nich szczepionek oraz badań kwalifikacyjnych, poprzedzających takie szczepienia, opisane są w art. 18 ustawy. W myśl jego ust. 5, szczepionki służące do przeprowadzania obowiązkowych szczepień ochronnych zakupuje Minister Zdrowia zgodnie z przepisami o zamówieniach publicznych. Ich nabycie następuje zatem za środki publiczne. Kosztów zakupu nie ponoszą więc osoby, które poddają się szczepieniu (odpowiednio dotyczy to przypadku, gdy szczepienie wykonywane jest u osób małoletnich). Szczepienia przeprowadzają świadczeniodawcy, z którymi NFZ zawarł umowy o udzielanie takich świadczeń. Szczepienia te są wykonywane bezpłatnie. Jednakże przepisy różnicują źródło ich finansowania w zależności od tego, czy osoba poddająca się takiemu zabiegowi (jej dziecko) jest ubezpieczona, czy też nie posiada uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego. W tym pierwszym przypadku koszty szczepień i lekarskich badań kwalifikacyjnych oraz konsultacji specjalistycznych są finansowane na zasadach określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (czyli obecnie zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, tekst jedn. Dz. U. 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). Jeśli natomiast osoba nie posiada wspomnianych uprawnień koszty te są pokrywane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest Minister Zdrowia.
Z unormowania tego wynika więc, że jeśli dziecko urodziło się za granicą i nie posiada obywatelstwa polskiego, ale przebywa na terenie naszego kraju dłużej niż 3 miesiące, podlega obowiązkowi szczepień ochronnych (zgodnie z programem szczepień). Zarówno szczepionki, jak i procedury związane ze zaszczepianiem są dla rodziców takiego dziecka bezpłatne, pod warunkiem, że zabieg przeprowadzi lekarz, który zawarł z NFZ umowę o wykonywanie takich świadczeń. Lekarz taki uzyska wówczas wynagrodzenie z NFZ. Fundusz wystąpi następnie do Ministra Zdrowia o zrefundowanie poniesionych kosztów. Rozliczenia te dokonywane są jednak między tymi instytucjami i nie angażują ani osoby poddającej się szczepieniu, ani też lekarza, który przeprowadził zabieg.
Należy jednak zastrzec, że przedstawione rozwiązania dotyczą obowiązkowych szczepień ochronnych, określonych w powołanych, polskich przepisach, i wykonywanych zgodnie z nimi. Nie znajdują zaś zastosowania w przypadku odrębności wynikających z przepisów państwa, z którego pochodzi cudzoziemiec (np. nie zostaną sfinansowane szczepienia, które w innym państwie są obowiązkowe, a w Polsce nie posiadają takiego charakteru). W sytuacjach szczególnych można zwracać się o informacje do instytucji finansujących wykonywanie szczepień tj. NFZ lub Ministerstwa Zdrowia.
Z kolei do szczepień zalecanych stosuje się zaś art. 19 ustawy. Według jego ust. 4 koszty przeprowadzenia takich szczepień i lekarskich badań kwalifikacyjnych oraz konsultacji specjalistycznych osób nieposiadających uprawnień z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego ponoszą osoby poddające się tym szczepieniom i badaniom. Ponadto, zgodnie z ust. 7, osoba poddająca się zalecanemu szczepieniu ochronnemu ponosi koszty zakupu szczepionki. Z regulacji tej wynika zatem, że szczepienia takie są odpłatne. Jeśli jednak cudzoziemiec posiada ubezpieczenie zdrowotne w swym macierzystym kraju może ubiegać się o refundację poniesionych kosztów, na zasadach obowiązujących w tym kraju. Pożądane jest więc wówczas udokumentowanie wykonanego szczepienia oraz poniesionych w związku z nim wydatków.
