Opracowała lek. Iwona Rywczak
W Australii program powszechnych szczepień dzieci przeciwko ospie wietrznej wprowadzono w listopadzie 2005 roku. Zakładał on podanie 1 dawki szczepionki dzieciom w wieku 18 miesięcy oraz szczepienia wychwytujące dzieci w wieku 10–13 lat, które nie chorowały na ospę wietrzną i nie były wcześniej szczepione. Po 2 latach od wprowadzenia tego programu (tzn. w 2007 r.) odsetek zaszczepionych dzieci w docelowych grupach wynosił już około 82%.
W badaniu obserwacyjnym autorzy ocenili liczbę hospitalizacji z powodu powikłań oraz ciężkiego przebiegu ospy wietrznej i półpaśca w populacji dzieci w wieku od 1 miesiąca do 15 lat przed wprowadzeniem (lata 1999–2001) i po wprowadzeniu (lata 2007–2010) programu szczepień. Dane pochodzące z 4 szpitali pediatrycznych zebrano retrospektywnie (1999–2001) oraz prospektywnie (w latach 2007–2010 aktywnie monitorowano przyjęcia do szpitali oraz wykonywano badania wirusologiczne w kierunku zakażenia wirusem ospy wietrznej i półpaśca [VZV]). Liczba wszystkich hospitalizacji w placówkach biorących udział w badaniu utrzymywała się w analizowanych okresach na podobnym poziomie, co pośrednio świadczy o podobnej liczbie mieszkańców tych rejonów w ocenianym czasie (zatem zmiana liczby hospitalizacji nie wynikała z istotnej zmiany liczebności populacji).
Przed wprowadzeniem programu szczepień (1999–2001) zarejestrowano 710 hospitalizacji: 598 z powodu ospy wietrznej i 112 z powodu półpaśca. Po rozpoczęciu szczepień (2007–2010) hospitalizowano natomiast 227 dzieci: 160 z powodu ospy wietrznej (redukcja o 73,2% [p <0,001]) i 67 z powodu półpaśca (redukcja o 40% [p = 0,002]). Biorąc pod uwagę odsetek zaszczepionych dzieci w populacji (82%), uzyskany efekt w przypadku ospy wietrznej świadczy o wysokiej skuteczności rzeczywistej szczepionki. Dzieci chore na półpasiec nie były natomiast szczepione z uwagi na zbyt zaawansowany wiek w chwili wdrażania programu szczepień.
W przypadku 115 dzieci hospitalizowanych w latach 2007–2010 (97 chorych na ospę wietrzną i 18 chorych na półpasiec) dysponowano szczegółowymi danymi. U większości z nich (60%) nie występowały typowe czynniki ryzyka powikłań i ciężkiego przebiegu choroby. Niedobór odporności (m.in. w przebiegu nowotworu złośliwego lub przewlekłej glikokortykosteroidoterapii) stwierdzono u 46 (40%) chorych, znamiennie częściej w przypadku półpaśca (78%) niż ospy wietrznej (33%). We wszystkich zbadanych próbkach z pęcherzyków skórnych (58% chorych) stwierdzono „dziki” szczep VZV, nie zaś zawarty w szczepionce atenuowany szczep Oka VZV, co potwierdza bezpieczeństwo szczepionki. Prawie 90% hospitalizowanych dzieci nie było szczepionych przeciwko ospie wietrznej, a szczepienie (tylko 1 dawka, śr. 2,2 roku przed hospitalizacją) przeszło zaledwie 12 (10,4%) z nich. Według Autorów badania skuteczność ochrony mogłoby poprawić podanie drugiej dawki szczepionki (schemat 2-dawkowy jest obecnie zalecany także w Polsce – przyp. red.), optymalnie w możliwie krótkim czasie (ok. 3 mies.).
Powikłania ospy wietrznej wystąpiły ogółem u 44% chorych dzieci, w tym aż u 79% spośród 24 pacjentów <18 miesięcy. Najczęściej obserwowano wtórne bakteryjne zakażenia skóry (ok. 27%) i powikłania neurologiczne (ok. 14%, głównie drgawki i zapalenie móżdżku). Powikłania te znamiennie częściej występowały u dzieci bez zaburzeń odporności. Nie odnotowano żadnego zgonu, ale 3 dzieci (z prawidłową odpornością, żadne nie było szczepione przeciwko ospie) wymagało leczenia na oddziale intensywnej terapii; dwoje z nich zaraziło się ospą od rodzeństwa. Rzadziej natomiast obserwowano powikłania półpaśca (ok. 28% chorych).
Autorzy badania wyciągnęli wniosek, że wprowadzenie programu szczepień przeciwko ospie wietrznej (1 dawka) wiązało się z istotnym zmniejszeniem liczby dzieci hospitalizowanych z powodu tej choroby i jej powikłań. Hospitalizacje w zdecydowanej większości dotyczyły dzieci nieszczepionych (3 z nich wymagało intensywnej terapii) i wszystkie były wywołane „dzikim” szczepem wirusa.
