Ryzyko wgłobienia jelita po szczepieniu przeciwko rotawirusom – metaanaliza

Data utworzenia:  22.06.2016
Aktualizacja: 25.07.2016
Omówienie artykułu: Risk of intussusception after rotavirus vaccination: meta-analysis of postlicensure Studies
Rosillon D. i wsp.
Pediatr. Infect. Dis. J., 2015; 34: 763–768

Opracowała mgr Małgorzata Ściubisz
Konsultował dr n. med. Jacek Mrukowicz

Skróty: B-HRV – szczepionka przeciwko rotawirusom zawierająca szczepy cielęco-ludzkie rotawirusów (RotaTeq), CI* – przedział ufności, HRV – szczepionka przeciwko rotawirusom zawierająca atenuowany szczep rotawirusa człowieka (Rotarix), ISS – wgłobienie jelita, RR* – ryzyko względne

* Kryteria wyboru badań, opis procesu kwalifikacji oraz słownik podstawowych pojęć używanych w opisie badań klinicznych znajdują się na stronie internetowej Medycyny Praktycznej w zakładce Artykuły (www.mp.pl/artykuly/slownik).

Metodyka: przegląd systematyczny i metaanaliza 5 badań obserwacyjnych (3 badania typu self-controlled case series oraz 2 badaniu typu self-controlled risk intervals); przeszukano 3 elektroniczne bazy publikacji medycznych za okres do listopada 2013 roku
Populacja: niemowlęta ze Stanów Zjednoczonych, Meksyku, Brazylii oraz Australii
Grupa badana (definicja przypadku): niemowlęta w wieku <12 miesięcy z potwierdzonym rozpoznaniem ISS (definicja Brighton Collaboration Working Group)
Interwencja: szczepienie HRV lub B-HRV zgodnie ze schematem obowiązującym w danym kraju
Okres narażenia: 1–7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki HRV lub B-HRV
Okres kontrolny: >7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki HRV lub B-HRV
Wyniki: W przeprowadzonej analizie wykazano, że ryzyko wystąpienia ISS w okresie do 7 dni po szczepieniu, w porównaniu z okresem kontrolnym, było ponad 5-krotnie większe po podaniu pierwszej dawki HRV lub B-HRV oraz prawie 2-krotnie większe po podaniu drugiej dawki HRV lub B-HRV (p. tab.).

Tabela. Ryzyko wystąpienia wgłobienia jelita (ISS) w okresie do 7 dni po szczepieniu HRV lub B-HRV w zależności od dawki szczepienia
Punkty końcowe Liczba badań Liczba przypadków w okresie narażeniaa Liczba przypadków w okresie kontrolnymb RR (95% CI)
ISS w okresie do 7 dni po podaniu
pierwszej dawki HRV 3 89 1263 5,4 (3,9–7,4)
pierwszej dawki B-HRV 3 62 112 5,5 (3,3–9,3)
drugiej dawki HRV 4 77 941 1,8 (1,3–2,5)
drugiej dawki B-HRV 3 51 127 1,7 (1,1–2,6)
a 1–7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki HRV lub B-HRV
b >7 dni po podaniu pierwszej lub drugiej dawki HRV lub B-HRV
B-HRV – szczepionka przeciwko rotawirusom zawierająca szczepy cielęco-ludzkie rotawirusów (RotaTeq), HRV – szczepionka przeciwko rotawirusom zawierająca atenuowany szczep rotawirusa człowieka (Rotarix)
Wnioski: Ryzyko wystąpienia wgłobienia jelita w okresie do 7 dni po szczepieniu, w porównaniu z okresem kontrolnym, było większe po podaniu zarówno pierwszej, jak i (w mniejszym stopniu) drugiej dawki szczepionki HRV i B-HRV. Uzyskane wyniki mogą sugerować istnienie efektu grupowego w odniesieniu do wszystkich doustnych szczepionek przeciwko rotawirusom.

Komentarz

dr n. med. Jacek Mrukowicz
Polski Instytut Evidence Based Medicine w Krakowie, Redaktor naczelny „Medycyny Praktycznej – Szczepienia”

Przyczyny wgłobienia jelita (ISS) nie są znane, a choroba występuje naturalnie najczęściej u niemowląt w 1. roku życia.1 W krajach Unii Europejskiej (UE) i Stanach Zjednoczonych zapadalność w tym wieku wynosi odpowiednio 20–72/100 000 i 33–49/100 000.1 W UE rozpoznanie w 78% przypadków ustala się na podstawie USG, a w 21% podczas wlewu doodbytniczego z podwójnym kontrastem.1 W warunkach europejskich w leczeniu w 77% przypadków skuteczny jest odgłabiający wlew doodbytniczy, a tylko w 20% konieczny jest zabieg chirurgiczny.1 Śmiertelność w krajach UE wynosi 0–1%.1

W przedrejestracyjnych badaniach klinicznych z randomizacją, w których w sumie uczestniczyło ponad 146 000 niemowląt, po aktualnie stosowanych szczepionkach przeciwko rotawirusom nie odnotowano – w porównaniu z placebo – zwiększenia ryzyka ISS (liczba przypadków była niemal taka sama w obu grupach).2,3 Dodatkowo HRV (Rotarix) zmniejszyła nawet ryzyko ISS w ciągu 1. roku życia o 72% (95% CI: 20–90),4 a podobny trend (różnica statystycznie nieistotna) zaobserwowano po B-HRV (Rotateq)3. Dotyczyło to jednak schematu, w którym pierwszą dawkę podawano przed ukończeniem 12. tygodnia życia, a cały cykl kończono przed 24. tygodniem życia dziecka. Poza tym badania te nie były wystarczająco czułe, aby wykryć ryzyko mniejsze niż 1 przypadek na 10–20 tysięcy zaszczepionych niemowląt. Ponieważ jednak nie zauważono w nich niepokojącej dysproporcji w liczbie przypadków ISS po szczepieniu i placebo, a udowodnione korzyści ze szczepienia przeciwko rotawirusom (redukcja hospitalizacji i zgonów z powodu ostrej biegunki) znacznie przeważały nad ewentualnym niewielkim ryzykiem ISS, możliwym do wykrycia dopiero w badaniach obserwacyjnych po wprowadzeniu szczepionek do powszechnego użytku, oba preparaty dopuszczono do stosowania u najmłodszych niemowląt.

Do komentowanej metaanalizy zakwalifikowano wszystkie duże badania obserwacyjne z grupą kontrolną, w których przypadki ISS potwierdzono zgodnie z powszechnie przyjętą definicją. Wszystkie badania, z wyjątkiem jednego, przeprowadziły rządowe instytucje monitorujące bezpieczeństwo szczepień. To mocne strony artykułu. Autorzy nie mieli danych, aby przeprowadzić analizę w zależności od wieku dziecka w chwili otrzymania pierwszej dawki, a szkoda, bo to istotne praktycznie pytanie, na które nie mamy jednoznacznej odpowiedzi. Inne ograniczenia tej metaanalizy (względnie mała liczba badań, zawężenie okresu ryzyka do 7 dni po szczepieniu, autorzy będący pracownikami producenta HRV, który sfinansował prace) nie umniejszają moim zdaniem praktycznego znaczenia płynących z niej wniosków.

Po pierwsze, obie szczepionki w podobnym stopniu mogą się wiązać z nieznacznym zwiększeniem ryzyka ISS w ciągu tygodnia po podaniu pierwszej lub drugiej dawki, ale ryzyko bezwzględne zarówno w krajach UE, jak i Stanach Zjednoczonych jest bardzo małe – średnio to 1–2 dodatkowe przypadki na 100 000 zaszczepionych niemowląt.5-7

Po drugie, nawet po uwzględnieniu takiego ryzyka ISS jako niepożądanego odczynu poszczepiennego (NOP), dzieci zaszczepione przeciwko rotawirusom odnoszą znacznie więcej korzyści zdrowotnych niż dzieci niezaszczepione.

Przyjmując ryzyko bezwzględne ISS po szczepieniu nieco ponad 1 przypadek na 100 000 zaszczepionych niemowląt, epidemiolodzy amerykańscy przeprowadzili symulację (modelowanie) bilansu korzyści i ryzyka w ciągu pierwszych 5 lat życia w kraju rozwiniętym (na przykładzie Stanów Zjednoczonych).6 Wykazali, że w tym okresie w przeliczeniu na 1 przypadek związany z ISS po szczepieniu chronimy – dzięki szczepieniu – 71 dzieci przed zgonem, a 10 093 przed hospitalizacją.6 Podobną analizę przeprowadzili niedawno epidemiolodzy brytyjscy dla Wielkiej Brytanii, zakładając jednak wariant najbardziej pesymistyczny, czyli 5-krotnie większe ryzyko bezwzględne ISS po szczepieniu (1 przypadek/ 20 000 zaszczepionych).7 W przeliczeniu na 1 przypadek związany z ISS po szczepieniu chronimy – dzięki swzczepieniu – 88 dzieci przed zgonem, a 375 przed hospitalizacją. Rezygnacja ze szczepienia wiąże się więc z kilkadziesiąt do co najmniej kilkaset razy większym ryzykiem tych poważnych następstw. Przebieg, konsekwencje i efekty leczenia ISS związanego ze szczepieniem wydają się takie same, jak w przypadkach niezwiązanych ze szczepieniem.8 Po trzecie, znikome bezwględne ryzyko ISS jako NOP można jeszcze bardziej ograniczyć jak najwcześniej rozpoczynając szczepienie (pierwsza dawka najpóźniej w 12. tż.) i wcześnie je kończąc.

Rozmawiając z rodzicami, pamiętajmy, aby dobrze naświetlić ryzyko zachorowania na biegunkę rotawirusową i jej konsekwencje oraz zbilansować je ze znikomym ryzykiem NOP, tak aby mogli oni wybrać bezpieczniejszą drogę dla swojego dziecka.

Piśmiennictwo do komentarza:

1. Jiang J., Jiang B., Parashar U. i wsp.: Childhood intussusception: a literature review. PLoS One, 2013; 8: e68 482
2. Ruiz-Palacios G.M., Pérez-Schael I., Velázquez F.R. i wsp.: Safety and efficacy of an attenuated vaccine against severe rotavirus gastroenteritis. N. Engl. J. Med., 2006; 354: 11–22
3. Vesikari T., Matson D.O., Dennehy P. i wsp.: Safety and efficacy of pentavalent human-bovine (WC3) reassortant rotavirus vaccine. N. Engl. J. Med., 2006; 354: 23–33
4. Macias M., Lopez P., Velazquez F.R. i wsp.: The rotavirus vaccine RIX4414 (Rotarix) is not associated with intussusception in one year old infants. W: 45th Annual Interscience Conference on Antimicrobial Agents and Chemotherapy; Waszyngton, 17 grudnia 2005 r.
5. Haber P., Parashar U.D., Haber M. i wsp.: Intussusception after monovalent rotavirus vaccine – United States,Vaccine Adverse Event Reporting System (VAERS), 2008–2014. Vaccine, 2015; 33: 4873–4877
6. Desai R., Cortese M.M., Meltzer M.I. i wsp.: Potential intussusception risk versus benefits of rotavirus vaccination in the United States. Pediatr. Infect. Dis. J., 2013; 32: 1–7
7. Clark A., Jit M., Andrews N. i wsp.: Evaluating the potential risks and benefits of infant rotavirusvaccination in England. Vaccine, 2014; 32: 3604–3610
8. Velázquez F.R., Colindres R.E., Grajales C. i wsp.: Postmarketing surveillance of intussusception following mass introduction of the attenuated human rotavirus vaccine in Mexico. Pediatr. Infect. Dis. J., 2012; 31: 736–744

Reklama

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Przegląd badań