Pytanie nadesłane do redakcji
Po całym dniu pracy bolą mnie oczy, pieką i są czerwonawe. Byłam u okulisty - wzrok jest bez zarzutów, oczy są zdrowe. Nie noszę okularów ani soczewek. W pracy jest klimatyzacja. Czy to możliwe, że moje oczy są tak wyczulone na klimatyzację. Co robić i jak dbać o oczy w tych warunkach?
Odpowiedział
dr med. Arkadiusz Pogrzebielski
Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie
Powierzchnię oka chroni film łzowy. Odpowiada on nie tylko za nawilżanie gałki ocznej, ale również pełni wiele innych ważnych funkcji: odżywia rogówkę, chroni przed zakażeniami, pomaga wypłukiwać drobne ciała obce czy kurz z powierzchni oka, a w końcu umożliwia ostre widzenie.
Film łzowy składa się z trzech warstw (zobacz ilustrację). Zewnętrzna nazywana jest warstwą lipidową i zbudowana jest z tłuszczów, które zapobiegają parowaniu wody i przelewaniu się łez przez krawędź powieki. Środkową, najgrubszą część filmu łzowego, zajmuje warstwa wodna, natomiast najbliżej rogówki i spojówki znajduje się warstwa zawierająca dużo mucyny, której zadaniem jest utrzymanie łez na powierzchni oka.
Zespół suchego oka
Zespół suchego oka jest chorobą powierzchni oka, która najczęściej rozwija się na skutek wytwarzania zbyt małej objętości łez, zaburzeń składu filmu łzowego, jak również wskutek jego nadmiernego parowania. Towarzyszą mu drobne uszkodzenia powierzchni oka, głównie w obrębie odsłoniętej części gałki ocznej (tzw. szpary międzypowiekowej). Prowadzą one do przewlekłego stanu zapalnego, który objawia się dyskomfortem ocznym, zaczerwienieniem, uczuciem kłucia, pieczenia, piasku w oczach - niejednokrotnie nasilającego się w ciągu dnia i wieczorem. Rzadziej pacjenci zgłaszają uczucie suchości oczu.
Objawy utrzymują się przewlekle i nigdy nie pojawiają nagle. Dotyczą zwykle obojga oczu, choć warto pamiętać, że nasilenie objawów w jednym i w drugim oku może być różne. Oczy mogą być nieco przekrwione, ale u wielu pacjentów pozostają one blade.
Czynniki wpływające na rozwój choroby
Do czynników ryzyka rozwoju zespołu suchego oka należą:
- starszy wiek (często po 50. rż., ale u wielu osób pojawiają się w dużo wcześniej)
- przekwitanie
- choroby autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, twardzina) lub inne choroby (np. trądzik różowaty, choroba Parkinsona)
- zabiegi laserowej korekty wad wzroku (np. LASIK)
- stosowanie niektórych leków (np. leków przeciwnadciśnieniowych, leków przeciwdepresyjnych, leków przeciwlękowych).
Klimatyzacja ochładza powietrze, ale zarazem zmniejsza jego wilgotność. Wysuszone powietrze powoduje z kolei nadmierne parowanie wody z filmu łzowego. U osoby z zespołem suchego oka jego objawy nasilają się w pomieszczeniach klimatyzowanych, w czasie prowadzenia samochodu z włączoną wentylacją lub klimatyzacją, zimą, co się wiąże z działaniem centralnego ogrzewania, oraz w suchym i gorącym klimacie. Objawy zespołu są bardziej odczuwane w czasie pracy przy monitorze komputera, w trakcie czytania lub oglądania telewizji, kiedy jesteśmy skupieni i w związku z tym rzadziej mrugamy.
U kobiet zespół suchego oka rozwija się często na podłożu hormonalnym i wiąże się ze zwiększonym stężeniem progesteronu. Objawy zespołu suchego oka nasilają się u kobiet wraz z napięciem przedmiesiączkowym, w przypadku stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych lub hormonalnej terapii zastępczej, w ciąży i w okresie po przekwitaniu.
Działania, które zmniejszają dolegliwości
Wystąpieniu zespołu suchego oka nie można zapobiec. Można za to podjąć działania, które zmniejszają dolegliwości z nim związane:
- należy unikać suchego, zimnego powietrza, silnego wiatru, klimatyzacji w samochodzie czy biurze
- pracując przy komputerze, warto jego monitor umieścić ok. 10–20 stopni poniżej linii wzroku
- nie przebywać w zadymionych pomieszczeniach
- wychodząc na zewnątrz, warto zakładać okulary z szerokimi oprawami osłaniającymi oczy przed działaniem wiatru.
Zespołu suchego oka nie można wyleczyć. Krople stosowane nawet przez wiele miesięcy czy lata nie przywracają wytwarzania łez przez organizm. Krople mogą jedynie łagodzić objawy poprzez nawilżanie powierzchni oka.
Należy regularnie stosować preparaty sztucznych łez, najlepiej bez środków konserwujących, które mogą powodować uszkodzenia powierzchni oka. Krople należy podawać kilka razy na dobę oraz zapobiegawczo przed sytuacjami, o których wiadomo, że nasilają objawy (np. przebywanie w miejscach klimatyzowanych, praca przy komputerze, czytanie itp.).
Na noc oraz w sytuacjach, gdy częste zakrapianie oczu nie jest możliwe, warto zalecić sztuczne łzy w postaci żelu, który utrzymuje się na powierzchni gałki ocznej przez dłuższy czas. Należy jednak pamiętać, że niektóre powodują przejściowe nieostre widzenie. W przypadku zaczerwienienia oka nie należy stosować leków „wybielających”.
