Potas to ważny pierwiastek, który jest odpowiedzialny za prawidłową pracę mięśnia sercowego oraz regulację ciśnienia tętniczego krwi. Jego źródłem w diecie są produkty pochodzenia roślinnego, m.in. warzywa, świeże i suszone owoce, orzechy oraz nasiona roślin strączkowych.
Fot. pixabay.com
Jaką rolę pełni potas w organizmie?
Potas to składnik mineralny, który uczestniczy w wielu reakcjach enzymatycznych i syntezie białek ustrojowych. Pełni także istotną rolę w zapewnieniu właściwej gospodarki wodno-elektrolitowej w organizmie. Potas jest także niezbędny do utrzymania równowagi kwasowo-zasadowej. Uczestniczy ponadto w przewodzeniu impulsów nerwowych oraz w kontroli pracy mięśni. Potas wywiera także korzystny wpływ na pracę mięśnia sercowego.
Źródła potasu w diecie
Potas jest pierwiastkiem szeroko rozpowszechnionym w produktach spożywczych.
Najwięcej tego składnika dostarczają:
- suszone owoce
- orzechy i nasiona
- kakao i czekolada
- nasiona roślin strączkowych
- świeże warzywa i owoce.
Pewne ilości potasu znajdują się także w produktach zbożowych i mięsie.
Zobacz: Produkty bogate w potas, tabela, lista potraw bogatych w potas
Potas – dzienne zapotrzebowanie
Grupy ekspertów EFSA i WHO wskazują, że spożycie potasu powinno się kształtować na poziomie, który pozwoli na zmniejszenie ryzyka chorób, które często się wiążą z niedoborem tego składnika. Wskazuje się tu: nadciśnienie tętnicze, udar oraz chorobę niedokrwienną serca.
Zapotrzebowanie organizmu na potas uzależnione jest od pewnych czynników środowiskowych. I tak np. przebywanie w ciepłym klimacie i wzmożona aktywność fizyczna zwiększają zapotrzebowanie na potas, z uwagi na zwiększone straty tego składnika z potem. Podobnie leki o działaniu diuretycznym prowadzą do zwiększonego wydalania potasu z moczem.
Normy zapotrzebowania na potas dla osób dorosłych, niezależnie od płci i wieku, wynoszą 3500 mg/dobę. W przypadku kobiet w ciąży ustalono taki sam poziom, jak dla niebędących w ciąży. Z kolei w normach dla kobiet karmiących uwzględniono ilość potasu znajdującą się w wydzielanym mleku, stąd normy są wyższe.
Tabela 1. Normy dziennego zapotrzebowania na potas, norma AI (Adequate Intake) | |
---|---|
Składnik odżywczy | Normy dziennego zapotrzebowania |
mężczyźni w wieku ≥19 lat | 3500 mg/dzień |
kobiety w wieku ≥19 lat | 3500 mg/dzień |
kobiety w ciąży | 3500 mg/dzień |
kobiety karmiące | 4000 mg/dzień |
Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, 2020. |
Jakie są normy stężenia potasu we krwi?
Badanie stężenia potasu w surowicy krwi to jedno z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych u osób zdrowych, jako rutynowe badanie kontrolne oraz w przypadku wielu chorób.
Wskazaniem do wykonania badania jest podejrzenie zmniejszonego stężenia (tzw. hipokaliemii) lub zwiększonego stężenia potasu (tzw. hiperkaliemii).
Prawidłowy poziom wynosi 3,8–5,5 mmol/l
Skutki niedoboru potasu (hipokaliemia)
Osobny artykuł: Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie
U ludzi zdrowych nie obserwuje się niedoborów potasu na tle żywieniowym.
Mogą one natomiast wystąpić u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego, np. nadciśnieniem, a także u osób przyjmujących diuretyki.
Do niedoborów potasu może dochodzić także w przypadku wymiotów i biegunek. Objawy niedoboru można obserwować także u osób, które podejmują znaczny wysiłek fizyczny czy przebywają w gorącym klimacie i następuje u nich znaczna utrata wody z organizmu.
Objawami niedoboru potasu są m.in.
- nadciśnienie
- nadmierna utrata potasu z kości
- osłabienie siły mięśniowej
- zaburzenia w funkcjonowaniu nerek i
- osłabienie pracy serca.
Dostępne badania wskazują na ujemną korelację między spożyciem potasu a ryzykiem udaru, kiedy zawartość potasu w diecie nie przekracza 3500 mg/dobę.
Wskazuje się także, że małe spożycie potasu może zwiększać ryzyko choroby niedokrwiennej serca i zawału, choć wyniki badań oceniających tą kwestię są niejednoznaczne.
W piśmiennictwie naukowym można znaleźć także doniesienia wskazujące na związek między małym spożyciem potasu a zwiększonym ryzykiem cukrzycy typu 2.
Skutki nadmiaru potasu (hiperkaliemia)
Osobny artykuł: Nadmiar potasu (hiperkaliemia): przyczyny, objawy i leczenie
Przy prawidłowej pracy nerek u ludzi zdrowych nadmiar potasu jest wydalany z moczem, dlatego nie obserwuje się u nich skutków ubocznych nadmiernego spożycia potasu.
Do gromadzenia nadmiaru potasu w organizmie może dochodzić na przykład przy spożywaniu jego dużej ilości wraz z suplementami diety, a także w wyniku zaburzeń jego wydalania przez nerki.
Nadmiar potasu może prowadzić do zaburzeń pracy serca.
Piśmiennictwo
- Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
- Larsson S.C., Orsini N., Wolk A.: Dietary potassium intake and risk of stroke: a dose-response meta-analysis of prospective studies. Stroke. 2011; 42(10): 2746–2750. doi:10.1161/STROKEAHA.111.622142.
- Vinceti M., Filippini T., Crippa A. i wsp.: Meta-Analysis of Potassium Intake and the Risk of Stroke. J. Am. Heart Assoc. 2016; 5(10): e004210. Published 2016 Oct 6. doi:10.1161/JAHA.116.004210
- Chatterjee R., Davenport C.A., Svetkey L.P. i wsp.: Serum potassium is a predictor of incident diabetes in African Americans with normal aldosterone: the Jackson Heart Study. Am. J. Clin. Nutr. 2017; 105(2): 442–449. doi:10.3945/ajcn.116.143255