×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Choroby narządu wzroku powodujące niezdolność do pracy

dr med. Wiktor Stopyra
Oddział Okulistyczny Szpitala Specjalistycznego im. Stefana Żeromskiego w Krakowie

Zgodnie z ustawą z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t. jedn. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.) świadczenia pieniężne przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa i są określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm.).

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanego ubezpieczeniem chorobowym, obejmują:

  1. zasiłek chorobowy,
  2. świadczenie rehabilitacyjne,
  3. zasiłek wyrównawczy,
  4. zasiłek macierzyński,
  5. zasiłek opiekuńczy.

Natomiast zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. jedn. Dz.U. z 2009 r. nr 167, poz. 1322 ze zm.) świadczenia z tytułu choroby spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową przysługują osobom objętym ubezpieczeniem w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Ubezpieczenie to zwane jest ubezpieczeniem wypadkowym i zostało określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r.

Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia wypadkowego obejmują:

  1. zasiłek chorobowy,
  2. świadczenie rehabilitacyjne,
  3. zasiłek wyrównawczy.

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne przysługują wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem wypadkowym, natomiast zasiłek wyrównawczy – wyłącznie tym ubezpieczonym, którzy są pracownikami.

Zasiłek chorobowy

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego albo gdy niemożność wykonywania pracy wynika z:

  1. decyzji wydanej przez właściwy organ lub uprawniony podmiot na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach,
  2. przebywania w stacjonarnym zakładzie lecznictwa odwykowego w celu leczenia uzależnienia alkoholowego lub w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej w celu leczenia uzależnienia od środków odurzających lub substancji psychotropowych,
  3. poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla dawców komórek, tkanek i narządów.

Pracownikom, osobom wykonującym pracę nakładczą i osobom odbywającym służbę zastępczą zasiłek chorobowy przysługuje od 34. dnia niezdolności do pracy spowodowanej chorobą w ciągu roku kalendarzowego, a jeżeli ukończyli 50. rok życia – od 15. dnia niezdolności do pracy w ciągu roku kalendarzowego. Za okres pierwszych 33 lub odpowiednio 14 dni w każdym roku kalendarzowym zachowują oni prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu pracy.

W przypadku niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, ubezpieczonemu będącemu pracownikiem przysługuje zasiłek chorobowy, nawet jeżeli nie wykorzystał okresu 33 lub odpowiednio 14 dni wypłaty wynagrodzenia, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy.

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby, nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą albo przypada w okresie ciąży, nie dłużej niż przez 270 dni. Jest to tzw. okres zasiłkowy.

W szczególnych przypadkach zasiłek chorobowy może przysługiwać również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego.

Miesięczny zasiłek chorobowy wynosi najczęściej 80% podstawy wymiaru zasiłku, ale może wynosić nawet 100% podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy:

  1. przypada w okresie ciąży,
  2. powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,
  3. powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów lub poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,
  4. powstała wskutek wypadku przy pracy albo choroby zawodowej.

Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku, a w szczególnych przypadkach może sięgać 80% podstawy.

Jeżeli ubezpieczony ma prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 100%, nie obniża się jego wysokości do 70%, jeżeli osoba pobierająca ten zasiłek przebywa w szpitalu. Dowodem wymaganym do wypłaty zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy z powodu choroby lub przebywania w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej są odpowiednie zaświadczenia lekarskie, wystawione na druku ZUS ZLA przez lekarza, lekarza dentystę, felczera lub starszego felczera upoważnionego do wystawiania takich zaświadczeń.

Podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego oraz zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny są zaświadczenia lekarskie na druku ZUS ZLA wystawione prawidłowo, tj. zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 65, poz. 741 ze zm.).

Od 17 stycznia 2006 r. obowiązują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2006 nr 1, poz. 3).

Zgodnie z nimi przy wystawianiu zaświadczeń lekarskich obowiązują następujące zasady:

  1. Zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres od dnia, w którym przeprowadzono badanie lub od dnia bezpośrednio następującego po dniu badania. W niektórych przypadkach zaświadczenie lekarskie może być wystawione na okres rozpoczynający się później niż od dnia następującego po dniu badania, nie później jednak niż od czwartego dnia po dniu badania, jeżeli bezpośrednio po badaniu przypadają dni wolne od pracy albo badanie jest przeprowadzane w okresie wcześniej orzeczonej niezdolności do pracy.
  2. Zaświadczenie lekarskie może być wystawione na okres wsteczny, nie dłuższy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie, jeżeli jego wyniki wykazują, że ubezpieczony w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy. Wyłącznie lekarz psychiatra może wystawić zaświadczenie lekarskie na okres wcześniejszy niż 3 dni poprzedzające dzień badania, w razie stwierdzenia lub podejrzenia zaburzeń psychicznych ograniczających zdolność ubezpieczonego do oceny własnego postępowania.
  3. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające pobyt ubezpieczonego w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej (m.in. w szpitalu) wystawia się w dniu wypisania ubezpieczonego z tego zakładu. Jednakże w razie dłuższego niż 14 dni pobytu ubezpieczonego w zakładzie, zaświadczenie lekarskie wystawia się co 14 dni w celu umożliwienia wypłaty zasiłku chorobowego lub wynagrodzenia za okres choroby. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające okres pobytu ubezpieczonego w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej może być, na wniosek ubezpieczonego, wystawione w terminie późniejszym.
  4. W razie ubezpieczenia z dwóch lub więcej tytułów, na wniosek ubezpieczonego wystawia się odpowiednią liczbę zaświadczeń lekarskich. Zaświadczenie dla kolejnego płatnika zasiłku, potwierdzające wcześniej orzeczoną dla innego płatnika niezdolność do pracy, może być, na wniosek ubezpieczonego, także wystawione w terminie późniejszym.
  5. Przy wystawianiu ubezpieczonemu zaświadczenia lekarskiego o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby należy brać pod uwagę stan zdrowia ubezpieczonego, z uwzględnieniem rodzaju i warunków pracy.

Przy orzekaniu o czasowej niezdolności do pracy lekarz, kierując się swoją wiedzą o danej chorobie, a także uwzględniając rodzaj pracy wykonywanej przez pacjenta, powinien uznać (bądź nie) jego niezdolność do pracy i określić ilość dni zwolnienia. Nie ma precyzyjnych algorytmów postępowania i zazwyczaj lekarze opierają się na własnym doświadczeniu. Pomocne mogą wydać się jednak wytyczne Departamentu Orzecznictwa Lekarskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, które, choć nie zawsze aktualne, są praktycznie jedynym źródłem wiedzy na ten temat.

  1. W chorobach narządu łzowego (przebiegających zarówno z nadmiarem, jak i niedoborem łez), spojówek i brzegów powiek zaleca się pracę w pomieszczeniach zamkniętych, natomiast przeciwwskazana jest praca w pyłach, dymach, gazach drażniących, w warunkach narażenia na zimno i gwałtowne zmiany temperatury.
  2. W przypadkach ostrych stanów zapalnych rogówki, twardówki i błony naczyniowej oraz w fazie zaostrzenia chorób przewlekłych tych struktur oka zaleca się całkowitą niezdolność do pracy (szczególnie, jeśli choroba jest obuoczna).
  3. Zaćma w stadium początkowym nie ogranicza zdolności do pracy, a w przypadku zmian zaawansowanych decydująca jest ostrość wzroku. Zasadniczo przeciwwskazane są jednak prace związane z promieniowaniem cieplnym, rentgenowskim i mikrofalami, a w okresie postępowania zaćmy jednoocznej – prace wymagające widzenia obuocznego.
  4. U pacjentów z rzekomosoczewkowością (pseudofakią) nie zaleca się wykonywania ciężkich prac fizycznych oraz zawodu kierowcy.
  5. W jaskrze należy unikać znacznych wysiłków fizycznych i psychicznych oraz nagłych zmian temperatury i ciśnienia atmosferycznego, wytężonej pracy wzrokowej z bliska oraz w złym i zmiennym oświetleniu.
  6. Świeże odwarstwienie siatkówki wymagające operacji powoduje całkowitą niezdolność do pracy, natomiast po zabiegu i rekonwalescencji (jeżeli tylko parametry ostrości wzroku i pola widzenia są korzystne) przeciwwskazana jest ciężka praca fizyczna.
  7. W zapaleniu siatkówki i naczyniówki oraz wszelkich retinopatiach również nie należy wykonywać ciężkiej pracy fizycznej.
  8. Oczopląs jest przeciwwskazaniem do pracy w niedostatecznym oświetleniu (np. pod ziemią), a neuropatia nerwu wzrokowego – przy ekspozycji na substancje chemiczne powodujące zatrucia.
  9. W przypadku urazów oczu (w zależności od rodzaju i wielkości urazu) w okresie leczenia orzeka się zazwyczaj okresową niezdolność do pracy. Jeżeli skutki urazu są trwałe, należy rozpatrzyć procent uszczerbku na zdrowiu ewentualnie inwalidztwo.
  10. Pacjenci jednooczni (lub praktycznie jednooczni) nie powinni wykonywać pracy narażającej na urazy mechaniczne, termiczne i chemiczne oraz wymagającej widzenia stereoskopowego.

Świadczenie rehabilitacyjne

Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.

Przysługuje ono przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy. O wymienionych okolicznościach orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Świadczenie rehabilitacyjne wynosi 90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy (90 dni) i 75% tej podstawy – za pozostały okres. Jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży albo niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej – 100% podstawy wymiaru.

Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy przysługuje ubezpieczonemu będącemu pracownikiem ze zmniejszoną sprawnością do pracy, wykonującemu pracę:

  1. w zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej,
  2. u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy,
  3. jeżeli jego miesięczne wynagrodzenie osiągane podczas rehabilitacji jest niższe od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ustalonego według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków.

O potrzebie przeprowadzania rehabilitacji zawodowej orzekają wojewódzkie ośrodki medycyny pracy lub lekarze orzecznicy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje z chwilą zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym pracownik podjął rehabilitację, jeżeli z uwagi na stan zdrowia pracownika rehabilitacja zawodowa stała się niecelowa.

Zasiłek opiekuńczy

Zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zwolnionym od wykonywania pracy w związku z koniecznością osobistego sprawowania opieki nad:

  1. dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
    a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
    b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
    c) pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,
  2. chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat,
  3. innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej jednak niż przez okres:

  1. 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem w wieku do lat 8 lub chorym dzieckiem do ukończenia lat 14,
  2. 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innym chorym członkiem rodziny.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje łącznie na opiekę nad dziećmi i innymi członkami rodziny za okres nie dłuższy niż 60 dni w roku kalendarzowym, niezależnie od liczby członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz bez względu na liczbę dzieci i innych członków rodziny wymagających opieki.

Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny. Nie dotyczy to jednak opieki sprawowanej nad chorym dzieckiem w wieku do 2 lat. Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Dokumentowanie prawa do zasiłków

Dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, są zaświadczenia lekarskie, o których mowa w art. 55 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t. jedn. Dz.U. z 2010 r. nr 77, poz. 512), wystawione przez lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów lub starszych felczerów. Zaświadczenia lekarskie mogą być wystawione na podstawie upoważnienia do wystawiania takich zaświadczeń, udzielonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych lekarzowi, lekarzowi dentyście, starszemu felczerowi lub felczerowi.

Wystawiający zaświadczenie lekarskie zobowiązany jest do:

  1. przeprowadzenia bezpośredniego badania ubezpieczonego i udokumentowania rozpoznania stanowiącego podstawę orzeczonej czasowej niezdolności do pracy,
  2. podawania informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość przy zastosowaniu określonych kodów literowych,
  3. wystawiania zaświadczenia lekarskiego z dwiema kopiami,
  4. przekazania oryginału zaświadczenia lekarskiego w ciągu 7 dni od dnia wystawienia zaświadczenia bezpośrednio do terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
  5. przekazania pierwszej kopii zaświadczenia lekarskiego ubezpieczonemu,
  6. przechowywania drugiej kopii zaświadczenia lekarskiego przez okres trzech lat,
  7. właściwego wpisywania kodów literowych oraz numerów statystycznych chorób ustalonych według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych na oryginale i drugiej kopii zaświadczenia.

Zaświadczenie lekarskie (formularz ZUS ZLA) zawiera:

  1. informacje identyfikujące ubezpieczonego, któremu zostało ono wystawione i jego płatnika składek,
  2. informacje identyfikujące lekarza, lekarza dentystę, felczera lub starszego felczera, który zaświadczenie wystawił, i jego miejsce wykonywania zawodu,
  3. okres orzeczonej czasowej niezdolności do pracy, w tym okres pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, numer statystyczny choroby ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, odpowiednie kody literowe oraz wskazania lekarskie,
  4. okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, datę urodzenia członka rodziny i jego stosunek pokrewieństwa z ubezpieczonym.

Zaświadczenie lekarskie wystawia się z dwiema kopiami:

  1. oryginał zaświadczenia lekarskiego wystawiający zaświadczenie przesyła w ciągu 7 dni od dnia jego wystawienia, bezpośrednio do terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
  2. pierwszą kopię zaświadczenia lekarskiego otrzymuje ubezpieczony
  3. drugą kopię wystawiający zaświadczenie przechowuje przez 3 lata.

W zaświadczeniu lekarskim o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lub pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku chorobowego lub jego wysokość podaje się z zastosowaniem następujących kodów literowych:

  • kod A – oznacza niezdolność do pracy powstałą po przerwie nieprzekraczającej 60 dni, spowodowaną tą samą chorobą, która była przyczyną niezdolności do pracy przed przerwą,
  • kod B – oznacza niezdolność do pracy przypadającą w okresie ciąży,
  • kod C – oznacza niezdolność do pracy spowodowaną nadużyciem alkoholu,
  • kod D – oznacza niezdolność do pracy spowodowaną gruźlicą,
  • kod E – oznacza niezdolność do pracy spowodowaną chorobą, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Kody literowe wpisuje się na oryginale i na kopiach zaświadczenia lekarskiego, a numer statystyczny choroby, ustalony według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, tylko na oryginale i na drugiej kopii. W razie zatrudnienia ubezpieczonego u dwóch lub więcej pracodawców, zaświadczenie lekarskie wydawane jest na oddzielnych formularzach, w liczbie odpowiadającej liczbie pracodawców.

Zaświadczenie lekarskie jest dokumentem poufnym.

Druk zaświadczenia lekarskiego jest formularzem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, udostępnianym tylko lekarzom posiadającym upoważnienie do wystawiania zaświadczeń. Wydawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych druki zaświadczeń lekarskich są drukami ścisłego zarachowania.

Lekarze, lekarze dentyści, felczerzy i starsi felczerzy mają obowiązek zawiadamiania terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która wydała druki zaświadczeń lekarskich, o każdym przypadku zagubienia, zaginięcia lub kradzieży tych druków. Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadzi rejestr zaświadczeń lekarskich.

02.12.2013
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta