Co to jest i jakie są przyczyny?
Prawidłowe położenie brzegu powieki zależy od napięcia tarczki i więzadeł powiekowych, które są podtrzymywane przez mięsień okrężny oka. Podwinięcie powieki, czyli entropion, polega na odwróceniu brzegu rzęsowego powiek do worka spojówkowego. Stan ten dotyczy zazwyczaj powieki dolnej i może być jednostronny lub obustronny.
Najczęściej jest związany ze starzeniem się narządu wzroku. Powstaje w wyniku zaniku tkanek powieki dolnej, zwłaszcza osłabienia działania mięśni rozwierających szparę powiekową. Procesy starzenia się (inaczej procesy inwolucyjne) sprawiają, że powieka wiotczeje w wymiarze poziomym, więzadła szpary powiekowej, zwłaszcza boczne, zmniejszają swoje napięcie, a mięsień okrężny oka uwypukla się ku przodowi.
Entropion może być także skutkiem bliznowacenia powiek po urazie, oparzeniu, stanie zapalnym (np. jaglicy) lub zabiegu chirurgicznym. Bliznowacenie jest najczęstszą przyczyną podwinięcia powieki górnej.
Ostre porażenne podwinięcie powiek najczęściej występuje po chirurgii wewnątrzgałkowej u pacjentów z nierozpoznanymi wcześniej zmianami inwolucyjnymi (przetrwały skurcz mięśnia okrężnego powiek).
Wrodzone podwinięcie powieki można też stwierdzić przy urodzeniu jako wadę rozwojową.
Jak często występuje?
Częstość występowania podwinięcia brzegu rzęsowego powiek narasta wraz z wiekiem. Jest to choroba charakterystyczna dla wieku starczego. Entropion w populacji ludzi w wieku podeszłym i senioralnym występuje u 2,1%, częściej u kobiet (2,4%) niż u mężczyzn (1,9%).
Wrodzone podwinięcie powieki występuje sporadycznie.
Ryc. 1. Schematycznie przedstawiona technika zakładania szwu Quickerta
Jak się objawia?
Podwinięcie brzegu rzęsowego w stronę gałki ocznej powoduje stałe drażnienie spojówki i rogówki, co może doprowadzić do powstawania jej owrzodzeń. Do głównych objawów towarzyszących entropionowi należą: ból oka, łzawienie oraz przymglenie widzenia.
Co robić w razie wystąpienia objawów?
W razie wystąpienia objawów zapalenia spojówek i rogówki, związanych z drażnieniem powierzchni gałki ocznej przez podwinięty do worka spojówkowego brzeg rzęsowy, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza okulisty. Zastosowanie odpowiednich preparatów ocznych może złagodzić ostre objawy. Użycie plastra, które ma na celu odwrócenie brzegu podwiniętej powieki dolnej, pozwala na uzyskanie czasowej ulgi u pacjentów. Trwałą ulgę może jednak przynieść jedynie leczenie chirurgiczne.
Jak lekarz stawia diagnozę?
Rozpoznanie podwinięcia powieki opiera się na badaniu klinicznym, w którym stwierdza się nieprawidłowe zawijanie się brzegu rzęsowego do worka spojówkowego. Jednocześnie można zaobserwować cechy podrażnienia spojówek, a nawet ubytki nabłonka rogówki (zob. Badanie w lampie szczelinowej).
Jakie są metody leczenia?
Ostre objawy, związane z drażnieniem powierzchni gałki ocznej przez rzęsy, lekarz okulista może złagodzić, stosując odpowiednie preparaty do oczu lub/i specjalne miękkie soczewki kontaktowe.
Ryc. 2. Kantopeksja boczna w korekcji inwolucyjnego podwinięcia brzegu rzęsowego powieki dolnej
Jednak trwałe wyleczenie może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego. Celem leczenia chirurgicznego jest wywinięcie rzęs i brzegu powieki dolnej na zewnątrz. Można to osiągnąć różnymi technikami, m.in. poprzez założenie szwów wywijających (tzw. szwy Quickerta), odtworzenie tarczkowych przyczepów mięśni rozwierających szparę powiekową lub przecięcie tarczki powiekowej z ewentualnym przeszczepem błony śluzowej pobranym z podniebienia twardego.
2–3 szwy Quickerta zakłada się na pełną grubość powieki dolnej w odległości 3 mm od brzegu rzęsowego, zachwując między nimi około 3 milimetrów odstępu. Jak pokazano na ryc. 1, szew zakłada się od dolnego załamka spojówki na zewnątrz, kierując igłę skośnie ku górze. Po operacji należy przez 7–10 dni podawać do worka spojówkowego maść z antybiotykiem. Szwy usuwa się po 7 dniach od zabiegu.
Zabieg można w wybranych przypadkach poszerzyć o wykonanie tzw. kantopeksji zewnętrznej. Polega ona na uwolnieniu dolnej odnogi więzadła bocznego, uwolnieniu skóry wraz z mięśniem okrężnym od przedniej powierzchni tarczki i następowym wycięciu skóry. Po wycięciu spojówki pokrywającej tylną powierzchnię obnażonej ze skóry i mięśnia tarczki powieki dolnej, wprowadza się ją w obręb odnogi górnej więzadła zewnętrznego szpary powiekowej i przyszywa szwem niewchłanialnym (patrz ryc. 2), a następnie zszywa się skórę.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?
Udana korekcja chirurgiczna brzegu rzęsowego powiek przywraca prawidłowy stan anatomiczny powiek i likwiduje wszystkie następstwa okulistyczne. Należy brać pod uwagę, że w wyniku starzenia się aparatu ochronnego oka może dojść do nawrotu podwinięcia w innym miejscu.
Co zrobić po zakończeniu leczenia?
Pacjent powinien prowadzić samokontrolę, w trakcie której należy zwracać uwagę na pojawianie się nawrotu podwinięcia lub pojawienie się go w innym miejscu powieki lub w drugim oku, co jest wskazaniem do ponownej wizyty u lekarza okulisty i ewentualnego ponownego leczenia chirurgicznego.
Co robić, aby uniknąć zachorowania?
Nie ma skutecznych metod zapobieżenia podwinięciu powiek.
Autorzy składają podziękowania Panu lek. stom. Marcinowi Czajce za przygotowanie rycin zamieszczonych w niniejszej pracy.
