Monitorowanie i ocena pacjentów z przewlekłym bólem nienowotworowym leczonych analgetykami opioidowymi

24.03.2016

Jan Dobrogowski¹, Jerzy Wordliczek^2,3, Andrzej Szczudlik⁴, Adam Stępień⁵, Jarosław Drobnik⁶, Wojciech Leppert⁷, Małgorzata Krajnik⁸, Jarosław Woroń^9,10, Renata Zajączkowska², Magdalena Kocot-Kępska¹, Anna Przeklasa-Muszyńska¹, Joanna Jakowicka-Wordliczek², Marta Kołłątaj¹, Marcin Janecki¹¹, Jadwiga Pyszkowska¹², Krystyna Boczar¹³, Marek Suchorzewski¹⁴, Sylwester Mordarski¹⁵, Robert Susło¹⁶, Małgorzata Malec-Milewska¹⁷

Zasady stosowania silnie działających opioidów u pacjentów z bólem przewlekłym pochodzenia nienowotworowego

¹Zakład Badania i Leczenia Bólu, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ²Kliniczny Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii nr 1, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ³Klinika Intensywnej Terapii Interdyscyplinarnej, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ⁴Klinika Neurologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ⁵Klinika Neurologii, Wojskowy Instytut Medyczny, Warszawa, Polska; ⁶Katedra i Zakład Medycyny Rodzinnej, Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; ⁷Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Poznań, Polska; ⁸Katedra i Zakład Opieki Paliatywnej, Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Bydgoszcz, Polska; ⁹Zakład Farmakologii Klinicznej, Katedra Farmakologii, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ¹⁰Klinika Leczenia Bólu i Opieki Paliatywnej, Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska; ¹¹Zakład Medycyny i Opieki Paliatywnej Katedry Pielęgniarstwa, Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, Polska; ¹²Poradnia Leczenia Bólu SP Centralny Szpital Kliniczny im. Prof. K. Gibińskiego, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice, Polska; ¹³NZOZ Poradnia Leczenia Bólu Przewlekłego – Tychy, Polska; ¹⁴Klinika i Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersyteckie Centrum Kliniczne, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk, Polska; ¹⁵Poradnia Leczenia Bólu. Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; ¹⁶Zakład Medycyny Sądowej, Uniwersytet Medyczny, Wrocław, Polska; ¹⁷Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa, Polska

Zaleca się monitorowanie w regularnych odstępach czasu chorych przewlekle leczonych AO. Monitorowanie należy rozpocząć od pierwszej wizyty pacjenta i kontynuować w czasie całego procesu leczenia. Obowiązuje ocena nasilenia bólu, działań niepożądanych, sprawności funkcjonowania, jakości życia, objawów sugerujących patologiczne zachowania. Po przeanalizowaniu danych podejmowana jest decyzja o kontynuowaniu bądź zaprzestaniu dalszej terapii AO. Jeżeli istnieją wątpliwości, że relacje chorego nie są wiarygodne, należy zebrać dodatkowy wywiad od członków rodziny i/lub wykonać badanie moczu na obecność opioidów^[29,30,134].

Należy monitorować sposób zachowania chorego, co pozwala na wczesne wykrycie rozwijającego się uzależnienia psychicznego.

Zachowania pacjenta, które mogą stanowić sygnał ostrzegawczy rozwijającego się uzależnienia psychicznego:

1. Odsprzedawanie i fałszowanie recept.
2. Podkradanie lub „pożyczanie” AO od innych osób.
3. Wielokrotne epizody „zagubienia” przepisywanych recept lub leków.
4. Uzyskiwanie recept od innych lekarzy - np. pogotowia ratunkowego.
5. Stosowanie leków w sposób inny niż zalecany.
6. Znaczne przekraczanie zalecanych dawek i częstości ich stosowania.
7. Dowody na rozwijające się pogorszenie stanu psychicznego i pogorszenie funkcjonowania.
8. Używanie / uzależnienie od więcej niż jednej substancji psychoaktywnej.
9. Niechęć do zmiany leczenia na inne, pomimo braku skuteczności terapii i/lub pojawienia się nasilonych objawów niepożądanych dotychczasowego leczenia^[166].

Czynniki zwiększające ryzyko uzależnienia psychicznego:

niejasna przyczyna bólu,

chory niewspółpracujący,

źle dobrany lek do rodzaju bólu,

stosowanie opioidów krótko działających, inne uzależnienia: alkohol, benzodwuazepiny, nikotyna, marihuana, kokaina, amfetamina i inne substancje psychoaktywne,

choroby psychiczne,

młodzi mężczyźni rasy kaukaskiej,

wcześniejszy pobyt w więzieniu,

nadmierna liczba zgłaszanych (nieadekwatnych) problemów zdrowotnych,

niski próg bólu^[138].

Zaleca się następujący zakres monitorowania:

badanie moczu u wszystkich pacjentów z grupy ryzyka uzależnienia na obecność metabolitów opioidów 1-2 razy rocznie,

monitorowanie wydawania recept,

wykrywanie i analiza związku patologicznych zachowań z przyjmowanymi AO, na bieżąco,

monitorowanie częstości i jakości objawów niepożądanych podczas stosowania AO,

zwracanie szczególnej uwagi na pacjentów geriatrycznych, kobiety ciężarne i dzieci,

monitorowanie objawów depresyjnego działania na ośrodek oddechowy, zwłaszcza podczas wdrażania terapii AO,

ocena zachowania pacjenta i jego oczekiwania wynikające/związane z brakiem skuteczności terapii^{[9,56,72,140,147]}.

Monitorowanie skuteczności działania przeciwbólowego terapii AO (tematyka szeroko omówiona w rozdziale: Ocena kliniczna chorego z bólem przewlekłym - przypis redakcji).

Piśmiennictwo

Czytaj dalej: Leczenie objawów niepożądanych wywołanych analgetykami opioidowymi

Wybrane treści dla pacjenta

Kolano skoczka Kolano skoczka to potoczna nazwa obejmująca zmiany zwyrodnieniowe więzadła rzepki, a w szczególności tej jego części, która przyczepia się bezpośrednio do szczytu rzepki. Choroba polega na tym, że dochodzi do degeneracji włókien więzadła w przeciążonym miejscu wskutek nakładania się na siebie mikrouszkodzeń tej struktury.
Zwyrodnienie stawu kolanowego – choroba zwyrodnieniowa stawu kolanowego Zwyrodnienie stawu kolanowego to jedna z głównych przyczyn niepełnosprawności w społeczeństwach starzejących się. Degeneracja stawu kolanowego w przebiegu zwyrodnienia postępuje wraz z wiekiem i prowadzi do niepełnosprawności ruchowej. Zmiana stylu życia jest wskazana zarówno w profilaktyce, jak i leczeniu zwyrodnienia stawu kolanowego. Postaci zaawansowane wymagać mogą leczenia operacyjnego
Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana Staw kolanowy jest największym stawem w ludzkim ciele, którego prawidłowe funkcjonowanie jest niezbędne do wykonywania codziennych, podstawowych czynności. Urazy stawu kolanowego, takie jak m.in. skręcenie stawu kolanowego czy jego zwichnięcie mogą być przyczyną niepełnosprawności.
Ból kolana Ból stawu kolanowego jest częstym objawem, który może wystąpić u osoby w każdym wieku. Kolano to staw narażony na częste urazy i przeciążenia, zarówno podczas uprawiania sportów, jak i zwykłej aktywności. Ból kolana może być spowodowany nieprawidłowościami dotyczącymi samego stawu, a także struktur go otaczających (mięśni). Bywa także objawem chorób ogólnoustrojowych, takich jak np. reumatoidalne zapalenie stawów.
Ból podczas oddawania moczu (mikcji) Ból występujący podczas oddawania moczu jest najczęściej objawem zakażenia układu moczowego, ale może być również spowodowany chorobą przenoszoną drogą płciową (głównie u mężczyzn).
Artroskopia kolana Artroskopia kolana polega na wprowadzeniu do jego wnętrza małych instrumentów chirurgicznych – kamery oraz narzędzi – poprzez drobne nacięcia. Metoda ta pozwala wykonać operacje stawu kolanowego bez jego otwierania, co zmniejsza ryzyko powikłań oraz skraca okres niepełnosprawności po zabiegu

Monitorowanie i ocena pacjentów z przewlekłym bólem nienowotworowym leczonych analgetykami opioidowymi

Zachowania pacjenta, które mogą stanowić sygnał ostrzegawczy rozwijającego się uzależnienia psychicznego:

Czynniki zwiększające ryzyko uzależnienia psychicznego:

Zaleca się następujący zakres monitorowania:

Piśmiennictwo

Napisz do nas

Patronat