Co decyduje o doborze rodzaju maski medycznej i czy maski medyczne można dezynfekować? - strona 2

06.04.2020
dr n. med. Weronika Rymer, Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych, Uniwersytet Medyczny im. Piastow Śląskich we Wrocławiu

3. Prawidłowe zakładanie i użytkowanie maski
Maskę chirurgiczną powinno się zakładać tak, by była dobrze dopasowana do twarzy, nie powinna luźno zwisać. Po założeniu należy ją dopasować do nasady nosa metalowym klipsem, który powinien się znajdować w górnej części maski. Po założeniu i dopasowaniu maski typu FFP2/FFP3 należy sprawdzić, czy szczelnie przylega do twarzy. Owłosienie twarzy może utrudniać prawidłowe korzystanie z takiego rodzaju masek. W czasie użytkowania maski nos i usta powinny być przez nią zakryte. Maska, która zakrywa tylko usta, a nie zakrywa nosa, nie spełnia swojej funkcji! W trakcie użytkowania maski nie należy jej dotykać ani przesuwać (np. pod nos lub brodę). Po każdym dotknięciu zewnętrznej powierzchni maski, którą należy traktować jako skażoną, należy zdezynfekować ręce. Należy to również zrobić przed założeniem maski oraz po jej zdjęciu.
Maskę należy zdejmować w sposób minimalizujący ryzyko zanieczyszczenia rąk lub innych części ciała (np. klatki piersiowej), unikając dotykania jej zewnętrznej powierzchni. Po zdjęciu maskę należy wyrzucić do kosza na odpady medyczne i zdezynfekować ręce. Użyte (zarówno przez pacjenta, jak i personel medyczny) maski należy traktować jak materiał skażony.

4. Czy można sterylizować maski jednorazowego użytku?
W związku z deficytem masek medycznych coraz częściej pojawia się pytanie o możliwość dezynfekcji i sterylizacji masek jednorazowych. W dniu 26 marca br. ECDC wydała raport podsumowujący aktualną wiedzę na temat metod ponownego wykorzystania masek jednorazowych.12 O ile w przypadku chorych na gruźlicę dopuszczalne jest ponowne wykorzystanie maski raz użytej przez tę samą osobę, o tyle w przypadku zanieczyszczenia maski materiałem biologicznym zawierającym SARS-CoV-2 jej ponowne użycie jest niebezpieczne i może się wiązać z istotnym ryzykiem zakażenia.
O właściwościach filtrujących masek, ich odporności na przemakanie oraz kształcie warunkującym prawidłowe użytkowanie decydują materiał, z jakiego wykonana jest maska, oraz rodzaj i gęstość splotu.1-6 Należy podkreślić, że nie tylko wielkość porów decyduje o efektywności filtracji i wielkości zatrzymywanych cząstek, ale także właściwości fizykochemiczne materiału, z którego wykonano maskę, i rozwiązania technologiczne zastosowane przy jej produkcji (sposób łączenia materiałów ze sobą, krój itp.). Bardzo niewiele badań poświęcono zachowaniu właściwości masek po ich sterylizacji różnymi metodami. Nie jest znany wpływ prania/mycia jako procedury wstępnej przed sterylizacją. W procesie dezynfekcji i sterylizacji zarówno środki chemiczne, jak i temperatura mogą istotnie zmienić właściwości fizykochemiczne materiałów, z których wykonana jest maska, a tym samym wpłynąć na efektywność filtracji. Nawet jeśli maska zachowa kształt, nie ma żadnej gwarancji, że jej właściwości filtrujące będą wystarczające do zabezpieczenia użytkownika przed zakażeniem SARS-CoV-2. Może ona natomiast dawać fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Dopóki nie zostaną opracowane i sprawdzone metody dekontaminacji masek zapewniające zachowanie ich właściwości filtrujących, nie należy ponownie używać masek jednorazowych. Bezwzględnie należy unikać „domowych” metod dekontaminacji masek jednorazowego użytku (np. suszenie na słońcu, zraszanie alkoholem czy poddawanie gorącej temperaturze w piekarniku), ostatnio często opisywanych na internetowych forach medycznych.

5. Czy w przypadku braku masek jednorazowych można korzystać z masek wielorazowych, materiałowych?
W obliczu możliwości braku masek jednorazowych i innych środków PPE w pierwszej kolejności należy zadbać o ich racjonalne używanie. W dniu 19 marca br. WHO wydała dokument opisujący racjonalne używanie PPE, adresowany przede wszystkim do osób zajmujących się rozdzielaniem PPE, jak i do instytucji odpowiedzialnych za zdrowie publiczne.11 Zawiera on m.in. zalecenia dotyczące stosowania PPE w zależności od miejsca, personelu i rodzaju wykonywanych czynności.
Coraz częściej jednak pojawia się pytanie, co zrobić w przypadku braku PPE, w tym masek medycznych. WHO nie zaleca stosowania masek materiałowych. ECDC zwraca uwagę na niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem materiałowych masek wielokrotnego użytku. Dostępne dane wskazują, że maski takie mogą nawet zwiększać ryzyko zakażenia z powodu szybkiego zawilgacania, zatrzymywania wirusa i przepływu cieczy przez materiał maski. Wykazano, że penetracja cząstek przez materiał sięga nawet 90%. MacIntyre i wsp. wykazali nawet w badaniu z randomizacją, że częstość występowania grypopodobnej choroby układu oddechowego była większa w grupie pracowników stosujących maski materiałowe.12 Pewnym rozwiązaniem w sytuacji zupełnego braku właściwych masek medycznych może być zastosowanie przyłbicy oraz zasłonięcie ust i nosa tkaniną (wówczas może być to maska materiałowa, ale CDC wymienia również szalik i bandanę).13 Nie jest to jednak rozwiązanie w pełni chroniące przed zakażeniem, szczególnie jeśli w pomieszczeniu wykonuje się procedurę związaną z powstawaniem aerozolu.

Piśmiennictwo:

1. Liu X., Zhang S.: COVID-19: Face masks and human-to-human transmission. Influenza Other Respir. Viruses, 2020; doi: 10.1111/irv.12 740
2. Desai A.N., Mehrotra P.: Medical masks. JAMA, 2020; doi: 10.1001/jama.2020.2331
3. Smith J.D., MacDougall C.C., Johnstone J. i wsp.: Effectiveness of N95 respirators versus surgical masks in protecting health care workers from acute respiratory infection: a systematic review and meta-analysis. CMAJ, 2016; 188: 567–574
4. ASTM F2100-19, Standard specification for performance of materials used in medical face masks, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2019. www.astm.org (dostęp: 2.04.2020)
5. California Department of Public Health, Occupational Health Branch: Implementing respiratory protection programs in hospitals. A guide for respirator program administrators. 2012. https://www.calhospitalprepare.org/sites/main/files/file-attachments/ hcresp-carppguide.pdf (dostęp: 2.04.2020)
6. Occupational Safety and Health Administration (OSHA): Hospital Rerpiratory Protection Program Toolkit. Resourses for Respirator Program Administrators. 2015. https://www. osha.gov/Publications/OSHA3767.pdf (dostęp: 2.04.2020)
7. Cohen J., Gao G.: Not wearing masks to protect against coronavirus is a ‘big mistake,’ top Chinese scientist says. Science, 27.03.2020. www.sciencemag.org/news/2020/03/ not-wearing-masks-protect-against-coronavirus-big-mistake-top-chinese-scientist-says# (dostęp: 2.04.2020)
8. Chughtai A.A., Stelzer-Braid S., Rawlinson W. i wsp.: Contamination by respiratory viruses on outer surface of medical masks used by hospital healthcare workers. BMC Infect. Dis., 2019; 19: 491
9. van Doremalen N., Bushmaker T., Morris D.H. i wsp.: Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. N. Engl. J. Med., 2020; doi: 10.1056/ NEJMc2 004 973
10. ECDC: Technical report: Cloth masks and mask sterilisation as options in case of shortage of surgical masks and respirators. 26.03.2020. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/ cloth-masks-sterilisation-options-shortage-surgical-masks-respirators (dostęp: 2.04.2020)
11. WHO: Rational use of personal protective equipment (PPE) for coronavirus disease (COVID-19): interim guidance. 19.03.2020. https://apps.who.int/iris/handle/10 665/331 498 (dostęp: 2.04.2020)
12. MacIntyre C.R., Seale H., Dung T.C. i wsp.: A cluster randomised trial of clothmasks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open, 2015; 5: e006577; doi: 10.1136/bmjopen-2014-006577
13. CDC: Coronavirus disease 2019 (COVID-19). Strategies for optimizing the supply of facemasks. 17.03.2020. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/ppe-strategy/ face-masks.html (dostęp: 2.04.2020)

strona 2 z 2
Wybrane treści dla pacjenta
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Test combo – grypa, COVID-19, RSV
Aktualna sytuacja epidemiologiczna w Polsce Covid - aktualne dane

COVID-19 - zapytaj eksperta

Masz pytanie dotyczące zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19)?
Zadaj pytanie ekspertowi!