3. Prawidłowe zakładanie i użytkowanie
maski
Maskę chirurgiczną powinno się zakładać tak,
by była dobrze dopasowana do twarzy, nie powinna
luźno zwisać. Po założeniu należy ją dopasować
do nasady nosa metalowym klipsem, który powinien
się znajdować w górnej części maski. Po założeniu i dopasowaniu maski typu FFP2/FFP3
należy sprawdzić, czy szczelnie przylega do twarzy.
Owłosienie twarzy może utrudniać prawidłowe
korzystanie z takiego rodzaju masek. W czasie użytkowania maski nos i usta powinny
być przez nią zakryte. Maska, która zakrywa
tylko usta, a nie zakrywa nosa, nie spełnia
swojej funkcji! W trakcie użytkowania maski
nie należy jej dotykać ani przesuwać (np. pod nos
lub brodę). Po każdym dotknięciu zewnętrznej
powierzchni maski, którą należy traktować jako
skażoną, należy zdezynfekować ręce. Należy to
również zrobić przed założeniem maski oraz po jej
zdjęciu.
Maskę należy zdejmować w sposób minimalizujący
ryzyko zanieczyszczenia rąk lub innych części
ciała (np. klatki piersiowej), unikając dotykania jej
zewnętrznej powierzchni. Po zdjęciu maskę należy
wyrzucić do kosza na odpady medyczne i zdezynfekować
ręce. Użyte (zarówno przez pacjenta, jak i personel medyczny) maski należy traktować jak
materiał skażony.
4. Czy można sterylizować maski jednorazowego
użytku?
W związku z deficytem masek medycznych coraz
częściej pojawia się pytanie o możliwość dezynfekcji i sterylizacji masek jednorazowych. W dniu
26 marca br. ECDC wydała raport podsumowujący
aktualną wiedzę na temat metod ponownego wykorzystania
masek jednorazowych.12 O ile w przypadku
chorych na gruźlicę dopuszczalne jest ponowne
wykorzystanie maski raz użytej przez tę
samą osobę, o tyle w przypadku zanieczyszczenia
maski materiałem biologicznym zawierającym
SARS-CoV-2 jej ponowne użycie jest niebezpieczne i może się wiązać z istotnym ryzykiem zakażenia.
O właściwościach filtrujących masek, ich odporności
na przemakanie oraz kształcie warunkującym
prawidłowe użytkowanie decydują materiał, z jakiego wykonana jest maska, oraz rodzaj i gęstość splotu.1-6 Należy podkreślić, że nie tylko
wielkość porów decyduje o efektywności filtracji i wielkości zatrzymywanych cząstek, ale także
właściwości fizykochemiczne materiału, z którego
wykonano maskę, i rozwiązania technologiczne
zastosowane przy jej produkcji (sposób łączenia
materiałów ze sobą, krój itp.). Bardzo niewiele badań
poświęcono zachowaniu właściwości masek
po ich sterylizacji różnymi metodami. Nie jest znany
wpływ prania/mycia jako procedury wstępnej
przed sterylizacją. W procesie dezynfekcji i sterylizacji
zarówno środki chemiczne, jak i temperatura
mogą istotnie zmienić właściwości fizykochemiczne
materiałów, z których wykonana jest maska, a tym samym wpłynąć na efektywność filtracji.
Nawet jeśli maska zachowa kształt, nie ma żadnej
gwarancji, że jej właściwości filtrujące będą wystarczające
do zabezpieczenia użytkownika przed
zakażeniem SARS-CoV-2. Może ona natomiast
dawać fałszywe poczucie bezpieczeństwa. Dopóki
nie zostaną opracowane i sprawdzone metody
dekontaminacji masek zapewniające zachowanie
ich właściwości filtrujących, nie należy ponownie
używać masek jednorazowych. Bezwzględnie należy
unikać „domowych” metod dekontaminacji masek
jednorazowego użytku (np. suszenie na słońcu,
zraszanie alkoholem czy poddawanie gorącej temperaturze w piekarniku), ostatnio często opisywanych
na internetowych forach medycznych.
5. Czy w przypadku braku masek jednorazowych
można korzystać z masek wielorazowych,
materiałowych?
W obliczu możliwości braku masek jednorazowych i innych środków PPE w pierwszej kolejności
należy zadbać o ich racjonalne używanie. W dniu
19 marca br. WHO wydała dokument opisujący
racjonalne używanie PPE, adresowany przede wszystkim do osób zajmujących
się rozdzielaniem PPE, jak i do instytucji
odpowiedzialnych za zdrowie publiczne.11 Zawiera
on m.in. zalecenia dotyczące stosowania PPE w zależności od miejsca, personelu i rodzaju wykonywanych
czynności.
Coraz częściej jednak pojawia się pytanie, co
zrobić w przypadku braku PPE, w tym masek
medycznych. WHO nie zaleca stosowania masek
materiałowych. ECDC zwraca uwagę na niebezpieczeństwa związane ze stosowaniem materiałowych masek wielokrotnego użytku. Dostępne dane
wskazują, że maski takie mogą nawet zwiększać
ryzyko zakażenia z powodu szybkiego zawilgacania,
zatrzymywania wirusa i przepływu cieczy przez
materiał maski. Wykazano, że penetracja cząstek
przez materiał sięga nawet 90%. MacIntyre i wsp.
wykazali nawet w badaniu z randomizacją, że częstość
występowania grypopodobnej choroby układu
oddechowego była większa w grupie pracowników
stosujących maski materiałowe.12 Pewnym rozwiązaniem w sytuacji zupełnego braku właściwych
masek medycznych może być zastosowanie przyłbicy
oraz zasłonięcie ust i nosa tkaniną (wówczas
może być to maska materiałowa, ale CDC wymienia
również szalik i bandanę).13 Nie jest to jednak
rozwiązanie w pełni chroniące przed zakażeniem,
szczególnie jeśli w pomieszczeniu wykonuje się procedurę
związaną z powstawaniem aerozolu.
Piśmiennictwo:
1. Liu X., Zhang S.: COVID-19: Face masks and human-to-human transmission. Influenza Other Respir. Viruses, 2020; doi: 10.1111/irv.12 7402. Desai A.N., Mehrotra P.: Medical masks. JAMA, 2020; doi: 10.1001/jama.2020.2331
3. Smith J.D., MacDougall C.C., Johnstone J. i wsp.: Effectiveness of N95 respirators versus surgical masks in protecting health care workers from acute respiratory infection: a systematic review and meta-analysis. CMAJ, 2016; 188: 567–574
4. ASTM F2100-19, Standard specification for performance of materials used in medical face masks, ASTM International, West Conshohocken, PA, 2019. www.astm.org (dostęp: 2.04.2020)
5. California Department of Public Health, Occupational Health Branch: Implementing respiratory protection programs in hospitals. A guide for respirator program administrators. 2012. https://www.calhospitalprepare.org/sites/main/files/file-attachments/ hcresp-carppguide.pdf (dostęp: 2.04.2020)
6. Occupational Safety and Health Administration (OSHA): Hospital Rerpiratory Protection Program Toolkit. Resourses for Respirator Program Administrators. 2015. https://www. osha.gov/Publications/OSHA3767.pdf (dostęp: 2.04.2020)
7. Cohen J., Gao G.: Not wearing masks to protect against coronavirus is a ‘big mistake,’ top Chinese scientist says. Science, 27.03.2020. www.sciencemag.org/news/2020/03/ not-wearing-masks-protect-against-coronavirus-big-mistake-top-chinese-scientist-says# (dostęp: 2.04.2020)
8. Chughtai A.A., Stelzer-Braid S., Rawlinson W. i wsp.: Contamination by respiratory viruses on outer surface of medical masks used by hospital healthcare workers. BMC Infect. Dis., 2019; 19: 491
9. van Doremalen N., Bushmaker T., Morris D.H. i wsp.: Aerosol and surface stability of SARS-CoV-2 as compared with SARS-CoV-1. N. Engl. J. Med., 2020; doi: 10.1056/ NEJMc2 004 973
10. ECDC: Technical report: Cloth masks and mask sterilisation as options in case of shortage of surgical masks and respirators. 26.03.2020. https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/ cloth-masks-sterilisation-options-shortage-surgical-masks-respirators (dostęp: 2.04.2020)
11. WHO: Rational use of personal protective equipment (PPE) for coronavirus disease (COVID-19): interim guidance. 19.03.2020. https://apps.who.int/iris/handle/10 665/331 498 (dostęp: 2.04.2020)
12. MacIntyre C.R., Seale H., Dung T.C. i wsp.: A cluster randomised trial of clothmasks compared with medical masks in healthcare workers. BMJ Open, 2015; 5: e006577; doi: 10.1136/bmjopen-2014-006577
13. CDC: Coronavirus disease 2019 (COVID-19). Strategies for optimizing the supply of facemasks. 17.03.2020. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/ppe-strategy/ face-masks.html (dostęp: 2.04.2020)