Specustawa z 2 marca 2020 r. dokonała korekt w obowiązującej ustawie o chorobach zakaźnych. Wprowadziła podział na strefy zerową, buforową i zagrożenia, a także zdefiniowała strefę i obszar zagrożenia oraz miejsce kwarantanny. Zwiększyła także znacząco rolę ministra zdrowia w walce z COVID-19, gdyż w okresie przed pandemią ciężar walki z chorobami zakaźnymi spoczywał głównie na pionie sanitarnym. Nadała ona uprawnienia ministrowi zdrowia do zdefiniowania w rozporządzeniach obowiązków lekarza i placówek medycznych związanych ze zwalczaniem epidemii, określenia zasad kwarantanny, ograniczeń, zakazów i nakazów określonych działalności. Upoważniła również ministra zdrowia do wydania rozporządzeń regulujących bieżące potrzeby walki z pandemią. 7 marca 2020 r. ukazało się takie rozporządzenie w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, w którym dopisano do zespołów ciężkiej niewydolności oddechowej także zakażenie spowodowane SARS-CoV-2 (obok SARS i MERS). A 14 marca 2020 r. wydano kolejne rozporządzenie zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu chorób powodujących powstanie obowiązku hospitalizacji, w którym zapisano, że: „Obowiązkowej hospitalizacji podlegają osoby, u których stwierdzono zachorowanie na chorobę wywołaną koronawirusem SARS-CoV-2 (COVID-19), jeżeli nie zostały przez lekarza skierowane do leczenia w ramach izolacji odbywanej w warunkach domowych.” A zatem to lekarz rozstrzyga o obowiązkowej hospitalizacji lub izolacji w warunkach domowych. Z kolei w rozporządzeniu z 7 marca 2020 r. minister zdrowia dopisał COVID-19 do chorób wymagających kwarantanny i nadzoru epidemiologicznego i określił jej okres na 14 dni.
Ważnym ustawowym obowiązkiem lekarzy jest niezwłoczne, ale nie później niż w ciągu 24 godzin, zgłoszenie każdego przypadku zachorowania lub podejrzenia zachorowania na chorobę zakaźną z wypełnieniem odpowiedniego formularza. W rozporządzeniu ministra zdrowia z dnia 10 grudnia 2019 r. w sprawie zgłaszania podejrzeń i rozpoznań zakażeń, chorób zakaźnych oraz zgonów z ich powodów wyodrębniono obowiązek podwójnego zgłoszenia telefonicznego i pisemnego/elektronicznego wybranych 14 chorób zakaźnych, wśród których znalazł się SARI. Powstaje jednak wątpliwość, która forma zgłaszania obowiązuje w przypadku COVID-19, podwójna jak w SARI, w każdym przypadku czy zależnie od stanu chorego, w przypadku niewydolności oddechowej podwójna, a w dobrym stanie wystarczy tylko pisemna/elektroniczna bez powiadomienia telefonicznego? Warto także zdefiniować czy formalne zgłoszenie COVID-19 do inspektora sanitarnego powinno nastąpić po uzyskaniu potwierdzenia rozpoznania w teście genetycznym, czy już przy wysunięciu podejrzenia (jak to mówi ustawa) i posłaniu materiału na badania genetyczne. W świetle pozytywnych w Polsce zaledwie 5% wyników testów genetycznych uzasadniona jest pierwsza strategia, gdyż sanepid otrzymywałby zbyt wiele zgłoszeń, które nie będą potwierdzone w toku diagnostyki, a zobowiązywałyby pion sanitarny do podjęcia określonych działań. Powinno być to jednoznacznie i formalnie wyjaśnione, aby uniknąć odmiennych interpretacji zapisów ustawowych. Warto przypomnieć, że rozporządzenie z 10 grudnia 2019 r. wprowadziło nowe wzory formularzy zgłoszenia chorób zakaźnych lub zgonów nimi spowodowanych.
Należy zatem w czasach zarazy ponownie zapoznać się z zapisami ustawy o chorobach zakaźnych i śledzić zmiany wprowadzane przez ministra zdrowia, bo regulują one bardzo wiele obszarów codziennej pracy lekarza. Nieznajomość tych zapisów nakładających na lekarzy szereg obowiązków może mieć poważne konsekwencje, gdyż ich niewykonanie grozi sankcjami karnymi lub grzywnami. Działania spowodowane nieznajomością i nieprzestrzeganiem zapisów ustawowych mogą być rozliczone po ustąpieniu epidemii, gdy lekarze nie będą już tak potrzebni jak dziś.
