×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Cukrzyca u kobiet w ciąży

mgr Joanna Furman
Katedra i Zakład Podstawowych Nauk Medycznych, Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu, Śląski Uniwersytet Medyczny, Katowice
dr hab. n. med. Beata Łabuz-Roszak, prof. Uczelni
Klinika Neurologii, Instytut Nauk Medycznych, Uniwersytet Opolski
Oddział Neurologii i Udarowy, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. św. Jadwigi w Opolu
Aktualizacja: lek. Piotr Kudłacz

Ciąża u kobiety chorującej na cukrzycę wymaga specjalnego podejścia zarówno ze strony personelu medycznego, jak i samej pacjentki. Nieprawidłowo leczona cukrzyca jest przyczyną różnorodnych powikłań ciążowych i okołoporodowych – zarówno u ciężarnych, jak i noworodków.

Cukrzyca a ciąża - podział

  • cukrzyca przedciążowa (pregestational diabetes mellitus – PGDM) – jest to cukrzyca (niezależnie od jej typu) u kobiety będącej w ciąży, która została rozpoznana przed zajściem w ciążę
  • cukrzyca rozpoznana w ciąży – to hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana podczas ciąży, w zależności od stopnia jej nasilenia wyróżnia się cukrzycę w ciąży i cukrzycę ciążową (gestational diabetes mellitus – GDM)
    • cukrzyca w ciąży – gdy spełnione są ogólne kryteria rozpoznania cukrzycy, tj.
      - glikemia na czczo ≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l) lub
      - glikemia w 120. minucie doustnego testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT) ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) lub
      - glikemia przygodna ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy kliniczne hiperglikemii
    • cukrzyca ciążowa (gestational diabetes mellitus – GDM) – gdy spełnione jest minimum jedno z kryteriów rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie wyników doustnego testu obciążenia glukozą wg IADPSG 2010 i WHO 2013 (p. tab. 1). Najczęściej ustępuje po porodzie, ale może się utrzymywać nadal w postaci ujawnionej w czasie ciąży cukrzycy.

Czynniki ryzyka hiperglikemii w ciąży

  • wielorództwo
  • ciąża po 35. roku życia
  • urodzenie uprzednio dziecka o masie ciała >4000 g
  • zgony wewnątrzmaciczne w poprzednich ciążach
  • nadciśnienie tętnicze
  • otyłość lub nadwaga rozpoznane zespołu policystycznych jajników (PCOS)
  • urodzenie noworodka z wadą rozwojową
  • wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2
  • uprzednio przebyta cukrzyca ciążowa (ok. 30% kobiet choruje ponownie w kolejnej ciąży).

Pacjentki te należą do grupy o dużym ryzyku wystąpienia cukrzycy ciążowej. U tych kobiet w procesie diagnostyki należy przy pierwszej wizycie w czasie ciąży wykonać doustny test obciążenia glukozą (OGTT).

Wpływ ciąży na przebieg cukrzycy

W trakcie ciąży zwiększa się stężenie hormonów mających działanie przeciwne do insuliny. Są to: laktogen łożyskowy, estrogeny, progesteron i prolaktyna. Efektem tego jest insulinooporność, hiperglikemia, zwiększone zapotrzebowanie na insulinę czy też szybsze występowanie powikłań spowodowanych samą cukrzycą.

W I trymestrze następuje poprawa tolerancji węglowodanów, a zapotrzebowanie na insulinę ulega zmniejszeniu. W tym okresie może dojść do niespodziewanych, często nocnych, spadków glikemii.

W II i III trymestrze pogarsza się metabolizm węglowodanów, a zapotrzebowanie na insulinę się zwiększa. Jest to spowodowane zmianami hormonalnymi i metabolicznymi. Pomiędzy 38. a 40. tygodniem ciąży zapotrzebowanie na insulinę stabilizuje się lub zmniejsza; spowodowane jest to zwiększonym wydzielaniem insuliny przez płód.

Wpływ cukrzycy na przebieg ciąży

Glukoza, w odróżnieniu od insuliny, przenika przez barierę łożyskową, a co za tym idzie – hiperglikemia („wysoki cukier”) u matki powoduje zwiększenie stężenia glukozy w krwi płodu, pobudzenie i wzrost płodowych wysp Langerhansa oraz nadprodukcję insuliny, która z kolei powoduje makrosomię płodu (płód za duży do wieku płodowego) oraz jego niedojrzałość. W takiej sytuacji istnieje większe ryzyko powikłań położniczych, jak: częstsze rozwiązanie za pomocą cięcia cesarskiego, urazy okołoporodowe, wielowodzie, nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy, niski wynik oceny noworodka w skali Apgar.

W grupie ciężarnych z cukrzycą rozpoznaną przed ciążą, z powikłaniami naczyniowymi, oprócz wyżej wymienionych powikłań, znacznie częściej występuje ryzyko hipotrofii płodu (płód za mały do wieku płodowego).

Niedobór insuliny i hiperglikemia u matki mogą prowadzić do kwasicy u płodu i obumarcia wewnątrzmacicznego lub wystąpienia wad wrodzonych, najczęściej cewy nerwowej i serca. Natomiast już po porodzie noworodki narażone są na hipoglikemię (niedocukrzenie).

Cukrzyca u kobiety w ciąży – diagnostyka i rozpoznanie

Podczas pierwszej wizyty położniczej określa się występowanie czynników ryzyka rozwoju cukrzycy ciążowej.

Diagnostyka cukrzycy w ciąży u kobiet bez czynników ryzyka i bez rozpoznanej cukrzycy przedciążowej polega na wykonaniu oznaczenia stężenia glukozy na czczo (minimum 8 godzin od ostatniego posiłku) w surowicy podczas pierwszej wizyty położniczej. W przypadku kobiet z grup ryzyka (p. wyżej) podczas pierwszej wizyty zaleca się wykonanie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT, tzw. krzywa cukrowa).

Jeżeli u kobiety ciężarnej badania wykonane podczas pierwszej wizyty (glikemia na czczo u kobiet bez czynników ryzyka lub OGTT u kobiet z grup ryzyka) będą mieściły się w zakresach normy, kolejne badanie diagnostyczne w postaci doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) wykonuje się planowo pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży lub wcześniej w razie objawów sugerujących zaburzenia tolerancji węglowodanów.

Jeżeli u kobiety bez czynników ryzyka stężenie glikemii na czczo oznaczone podczas pierwszej wizyty wyniesie ≥92mg/dl (5,1mmol/l), należy niezwłocznie wykonać dalszą diagnostykę:

  • doustny test obciążenia glukozą (OGTT) w przypadku glikemii w przedziale 92–125 mg/dl (5,1–6,9 mmol/l)
  • powtórne oznaczenie glikemii na czczo w przypadku glikemii w >125 mg/dl (>6,9mmol/l) (ryc. 1)

Postępowanie diagnostyczne wykrywania cukrzycy ciążowej
Ryc. 1. Postępowanie diagnostyczne wykrywania cukrzycy ciążowej

W tabeli 1 przedstawiono kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej na podstawie OGTT.

Tabela 1. Kryteria rozpoznania cukrzycy ciążowej (na podstawie wyników OGTT) według IADPSG 2010 i WHO 2013
Czas wykonania oznaczeniaStężenie glukozy w osoczu krwi żylnej
[mg/dl][mmol/l]
na czczo92–1255,1–6,9
60. minuta≥180≥10,0
120. minuta153–1998,5–11

Cukrzyca ciążowa (GDM) jest rozpoznawana, gdy spełnione jest przynajmniej 1 z 3 kryteriów wyszczególnionych w tabeli 1.

Cukrzycę w ciąży rozpoznaje się, gdy spełnione są ogólne kryteria rozpoznania cukrzycy, tj.

  • glikemia na czczo ≥126 mg/dl (≥7,0 mmol/l) lub
  • glikemia w 120. minucie doustnego testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT) ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) lub
  • glikemia przygodna ≥200 mg/dl (≥11,1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy kliniczne hiperglikemii.

Istotne, aby wszystkie ciężarne, u których rozpoznano zaburzenia gospodarki węglowodanów, obowiązkowo w okresie 6–12 tygodni po porodzie poddano ponownej diagnostyce, która ma na celu wykluczenie lub potwierdzenie wymienionych zaburzeń po ciąży. Diagnostyka opiera się na wykonaniu OGTT. Jeżeli wynik jest nieprawidłowy, kobieta powinna podjąć odpowiednie leczenie. Jeśli prawidłowy – wskazana jest dalsza okresowa kontrola zgodnie z zaleceniami lekarza oraz dbanie o zdrowy tryb życia, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy w przyszłości.

Leczenie cukrzycy u kobiet w ciąży

Celem leczenia jest uniknięcie lub zminimalizowanie powikłań dla płodu i matki spowodowanych cukrzycą.

Przygotowanie kobiet z cukrzycą planujących ciąże

Kobiety chorujące na cukrzycę przedciążową, które planują ciążę powinny prawidłowo oraz odpowiednio wcześnie (ok. 3–6 miesięcy) przygotować się do poczęcia. Takie postępowania pozwala zredukować ryzyko wystąpienia niebezpiecznych wad rozwojowych u płodu. Jeżeli dotychczas były leczone za pomocą doustnych leków, z uwagi na możliwe ich teratogenne działanie na płód, należy wdrożyć insulinoterapię. U tych kobiet ważna jest również ocena ewentualnych powikłań spowodowanych cukrzycą (np. dodatkowe badania, konsultacja okulistyczna).

Postępowanie takie eliminuje ryzyko zajścia w ciążę w czasie hiperglikemii, co ma niekorzystny wpływ na rozwój płodu szczególnie w pierwszych tygodniach ciąży.

Leczenie cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa rozwija się zazwyczaj w drugiej połowie ciąży, co zwykle nie wpływa na rozwój embrionalny płodu.

Cukrzyca ciążowa leczona jest za pomocą diety i aktywności fizycznej, jednak gdy stężenia glukozy nadal są powyżej wartości docelowych, zaleca się na okres ciąży wdrożenie insulinoterapii.

Samokontrola glikemi u kobiet z cukrzycą w ciąży

Wymaga się, aby każda kobieta z cukrzycą przedciążową, ciążową lub cukrzycą w ciąży dokonywała samokontroli glikemii glukometrem. Częstość pomiarów uzależnia się od nasilenia cukrzycy i stosowanego leczenia. Pomocne może być również notowanie, co pacjentka spożyła przed wykonanym pomiarem (tab. 2).

Tabela 2. Docelowe wartości glikemii
Czas badaniaGlikemia
[mg/dl][mmol/l]
na czczo i przed posiłkami70–903,9–5,0
godzinę po posiłku<140<7,8 lub/td>
po dwóch godzinach<120<6,7
w nocy (2:00–4:00)70–903,9–5,0

Do oceny skuteczności leczenia służy również oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Wartości rekomendowane dla kobiet z cukrzycą przedciążową to <6,5% w I trymestrze i <6,0% w kolejnych trymestrach ciąży. Nie ma dowodów na zastosowanie tego wskaźnika u kobiet z cukrzycą ciążową.

Dieta dla kobiet w ciąży z cukrzycą

Celem diety jest zmniejszenie ryzyka powikłań położniczych u kobiety oraz rozwijającego się płodu poprzez zmniejszenie stężenia glukozy we krwi.

Zapotrzebowanie energetyczne jest uzależnione od wieku, BMI przed ciążą, aktywności fizycznej i okresu ciąży.

W I trymestrze ciąży zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się o 85 kcal/dobę, w II zwiększa się o 285 kcal/dobę, w III trymestrze o 475 kcal/dobę.

W zaleceniach klinicznych dotyczących postępowania u osób z cukrzycą Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego z 2023 r. w leczeniu dietetycznym ciężarnej z cukrzycą białko powinno stanowić 30% zapotrzebowania energetycznego (tj. 1,3 g/kg aktualnej mc./dobę), tłuszcze 20–30%, węglowodany zaś 40–50%.

U ciężarnych, u których wystąpiło już powikłanie cukrzycy w postaci nefropatii cukrzycowej, podaż białka nie powinna przekraczać 0,6–0,8 g/kg należnej masy ciała. Ostateczna podaż zależy od wartości współczynnika przesączania kłębuszkowego (GFR) oraz stężenia mocznika we krwi. Im GFR jest mniejsze a stężenie mocznika większe, tym większe ograniczenia białka w diecie.

Węglowodany w diecie dla kobiet w ciązy z cukrzycą

Węglowodany stanowią dla organizmu źródło energii, witamin, składników mineralnych oraz błonnika. Należy wybierać węglowodany złożone, a cukry proste starać się ograniczyć do minimum.

Preferowane są węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (IG), czyli poniżej 50. Indeks glikemiczny określa, jak szybko po spożyciu danego produktu zwiększa się stężenie glukozy we krwi. Im wyższy IG, tym gwałtowniejsze zwiększenie stężenia glukozy we krwi, co może prowadzić do dużych wahań glikemii w ciągu doby. Na IG mają wpływ różne czynniki: czas gotowania (produkty ugotowane al dente będą miały niższy IG), stopień przetworzenia (liście sałaty mają niższy IG niż zmiksowane do formy koktajlu), stopień rozdrobnienia (warzywa starte na tarce mają wyższy IG niż podane w całości), obecność produktów białkowych i tłuszczowych (łączenie np. z jajami czy oliwą zmniejszy IG potrawy) czy czas spożywania pokarmu (szybsze spożywanie posiłku powoduje szybszy wzrost glikemii we krwi).

Przydatna jest znajomość pojęcia ładunku glikemicznego, który uwzględnia nie tylko rodzaj węglowodanów w produkcie, ale też ich ilość w porcji pożywienia. Oblicza się go według wzoru:

ŁG=(W x IG)/100

gdzie:

ŁG – ładunek glikemiczny
W – ilość węglowodanów przyswajalnych [g] w porcji produktu
IG – indeks glikemiczny produktu

Interpretacja:
<10 – niski ładunek glikemiczny
10–20 – średni ładunek glikemiczny
>20 – wysoki ładunek glikemiczny

Wybierając pieczywo, należy zwrócić uwagę na jego skład, w którym nie powinny się znaleźć takie składniki, jak miód, słód jęczmienny czy karmel. Zaleca się pieczywo z pełnego przemiału czy żytnie na zakwasie zamiast z pszennej („białej”) mąki. Pieczywo czerstwe ma mniejszy IG niż pieczywo świeże. Pieczywo to źródło przede wszystkim witamin, składników mineralnych i błonnika.

Zaleca się kasze jak najmniej rozdrobnione, kasza gryczana lub pęczak będzie lepszym wyborem niż na przykład kasza manna. Podobnie jak pieczywo, makarony też powinny być wyprodukowane z mąki z pełnego przemiału. Ryż – dziki lub brązowy zamiast białego. Płatki, jak najmniej przetworzone (płatki owsiane górskie zamiast błyskawicznych), im grubsze, tym lepsze. Produkty, takie jak kasza, ryż, makaron lub ziemniaki warto po ugotowaniu i wystudzeniu schłodzić w lodówce i spożyć np. w kolejnym dniu. Powstaje wtedy skrobia oporna, która jest oporna na działanie enzymów trawiennych i w niezmienionej formie dostaje się do jelita grubego. Takie postępowanie sprawi, że produkty te będą miały niższy IG.

Dzienna porcja warzyw powinna wynosić ok. 500 g/dobę. Preferuje się te o niskim IG, które można spożywać właściwie w nieograniczonych ilościach. Spożycie owoców kształtuje się na poziomie ok. 200 g/dobę. Należy pamiętać, że im bardziej dojrzałe owoce, tym wyższy IG. Dlatego zaleca się np. banany zielone. Niewskazane jest spożywanie owoców z puszki czy wysokosłodzonych dżemów.

W komponowaniu jadłospisów pomocna jest znajomość wymienników węglowodanowych. Jeden wymiennik węglowodanowy (1 WW) jest to ilość danego produktu wyrażona w gramach, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych (czyli węglowodanów bez błonnika pokarmowego). Wymienniki pozwalają zastąpić określoną porcję jednego produktu odpowiednią porcją innego produktu, dostarczając takich samych ilości węglowodanów. Najlepiej wymieniać między sobą produkty z jednej grupy, np. produkty zbożowe na produkty zbożowe czy owoce na owoce.

Białko w diecie ciężarnej z cukrzycą

Jest niezbędne do prawidłowego rozwoju płodu, uczestniczy w procesach budowy mięśni i innych tkanek oraz w powstawaniu enzymów i hormonów u dziecka. Niedożywienie białkowe może skutkować wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu, a w skrajnych przypadkach nawet poronieniem. Jest ono również niezbędne do produkcji przeciwciał. Białko powinno charakteryzować się wysoką jakością i pochodzić z różnych źródeł: mięso, wędliny, ryby, jaja, sery, orzechy, nasiona roślin strączkowych. Nadmiar białka spowoduje, że zamiast na cele budulcowe będzie ono wykorzystywane w celach energetycznych.

Mleko może zwiększać stężenie glukozy we krwi, dlatego należy bacznie obserwować reakcję organizmu po spożyciu tego produktu. Natomiast fermentowane produkty mleczne, takie jak jogurt, kefir czy maślanka, powodują wolniejsze zwiększenie stężenia glukozy we krwi, dlatego też często są lepiej tolerowane przez pacjentki.

Cukrzyca w ciąży - tłuszcze w diecie

To skoncentrowane źródło energii dla tkanek i narządów, budulec błon komórkowych i mózgu oraz nośnik witamin A, D, E i K. Należy wybierać przede wszystkim tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych. Źródłem tłuszczu powinny być takie produkty, jak np. oliwa z oliwek, olej rzepakowy, orzechy, ryby czy ziarna i pestki.

Orzechy, migdały czy pestki dyni, oprócz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, są bogatym źródłem kwasu foliowego, którego zapotrzebowanie zwiększa się w okresie ciąży. Odgrywają one bardzo ważną rolę w rozwoju układu nerwowego dziecka. W swoim składzie zawierają również magnez, selen oraz przeciwutleniacze.

Kobiety ciężarne powinny wyeliminować spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych , zawartych na przykład w smalcu, gotowych wyrobach cukierniczych czy tłustych mięsach.

Cukrzyca w ciąży - rola błonnika w diecie

Zawierają go produkty zbożowe: pieczywo pełnoziarniste, brązowy ryż, grube kasze, ale również w warzywa i owoce. Posiada wiele właściwości korzystnych dla funkcjonowania organizmu. Jest pomocny w leczeniu cukrzycy, ponieważ zwalnia wchłanianie węglowodanów. Pobudza również perystaltykę jelit, zapobiegając tym samym zaparciom, daje uczucie sytości, posiada zdolność do absorpcji szkodliwych substancji z jelit oraz nadmiaru cholesterolu. Norma na poziomie wystarczającego spożycia kształtuje się na poziomie około 25 g. Aby umożliwić błonnikowi jego działanie, należy wypijać odpowiednią ilość płynów, ponieważ wiąże on wodę i tylko wtedy jego działanie będzie korzystne. Zalecane jest spożywanie około 2,5 do 3 litrów płynów na dobę.

Witaminy i składniki mineralne

Witaminy i mikropierwiastki powinny być dostarczane zgodnie z zalecanymi normami dla kobiet w ciąży. W diecie kobiet ciężarnych należy zwrócić szczególną uwagę na podaż takich składników, jak: kwas foliowy, witamina D, żelazo, kwas dokozaheksaenowy (DHA) oraz jod. Zaleca się suplementację diety z uwzględnieniem tych składników.

Szczególną uwagę należy zwrócić na przyrost masy ciała w ciąży. W zależności od wyjściowego BMI, powinien on wynosić średnio 8–12 kg. Zbyt duży przyrost masy ciała ciężarnej z cukrzycą, może się wiązać z nadmiernym wzrastaniem płodu (tab. 3).

Tabela 3. Zalecany przyrost masy ciała w zależności od BMI ciężarnej
BMI [kg/m]2Przyrost masy ciała [kg]
<18,5 12,5–18
18,5–24,8 11,5–16
25–29,9 7–11,5
≥30 5–9

Codzienny jadłospis powinien składać się z 3 głównych posiłków (śniadanie, obiad, kolacja) i 3 mniejszych (II śniadanie, podwieczorek i posiłek przed snem). Ostatni z posiłków chroni ciężarną kobietę przed groźną nocną hipoglikemią.

Używanie sztucznych substancji słodzących jest dozwolone. Wyjątek stanowi sacharyna (E954), która przechodzi przez łożysko i jej wpływ na rozwijający się płód nie jest jeszcze do końca poznany, dlatego też nie powinna być stosowana w ciąży.

Cukrzyca w ciąży - produkty przeciwwskazane

Lista produktów przeciwwskazanych jest podobna do tych, których nie zaleca się zdrowym kobietom ciężarnym. Należy zaliczyć do nich przede wszystkim alkohol, który ma bezpośredni toksyczny wpływ na rozwijający się płód. Słodzone napoje gazowane zawierają w swoim składzie duże ilości cukru, sztucznych barwników i nierzadko konserwantów w postaci benzoesanu sodu, który może np. podrażniać błonę śluzową żołądka i przewodu pokarmowego, natomiast często występujący w nich kwas fosforowy upośledza wchłanianie wapnia. Ponadto słodkie napoje gazowane mają wysoki IG. Surowe mięsa, ryby czy owoce morza, ze względu na ryzyko toksoplazmozy, są produktami przeciwwskazanymi w ciąży. Takie produkty, jak sery pleśniowe czy niepasteryzowane mleko, mogą być przyczyną listeriozy. Nie zaleca się spożywania surowych jajek w ciąży ze względu na ryzyko salmonellozy. Nie zaleca się również spożywania żywności typu fast food, produktów ze sztucznymi barwnikami, konserwantami, wzmacniaczami smaku czy z dużą zawartością sodu.

Rola wysiłku fizycznego u kobiet w ciąży z cukrzycą

Jeżeli nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, zaleca się umiarkowany wysiłek fizyczny dostosowany dla kobiet ciężarnych. Jeśli kobieta ćwiczyła przed ciążą, zaleca się utrzymanie aktywności, z modyfikacją w celu zmniejszenia ryzyka urazów (np. unikanie sportów kontaktowych oraz aktywności związanych z dużym ryzykiem upadku, takich jak jazda konna, jazda na nartach, czy gimnastyka przyrządowa).

W II i III trymestrze należy też unikać aktywności wymagających długotrwałego leżenia na plecach. Jeśli kobieta przed ciążą nie ćwiczyła, zaleca się powolne, stopniowe wprowadzanie aktywności. Zalecane ćwiczenia dla ciężarnych obejmują: marsz, pływanie, jazdę na rowerze stacjonarnym, bieganie lub jogging (jeśli kobieta uprawiała tę aktywność przed ciążą, jeśli nie, należy zacząć od marszu).

W przypadku stosowania insuliny, zwiększenie wysiłku fizycznego należy skonsultować z diabetologiem.

Aktywność fizyczna przede wszystkim zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę oraz poprawia utylizację glukozy.

24.10.2023
Wybrane treści dla Ciebie
  • Hiperglikemia poranna
  • Cukrzyca ciążowa – rozpoznanie, normy, skutki, poród, leczenie
  • Neuropatia cukrzycowa
  • Zespół hiperglikemiczno-hiperosmolalny
  • Utrwalona cukrzyca noworodkowa
  • Cukrzyca typu 1 – LADA
  • Niedocukrzenie (hipoglikemia)
  • Stopa cukrzycowa
  • Cukrzyca – typy cukrzycy, badania i sposoby leczenia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta