×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Neuropatia cukrzycowa

dr n. med. Przemysław Witek, dr n. med. Barbara Katra
Klinika Chorób Metabolicznych UJ CM, Kraków

Neuropatia cukrzycowa - definicja, przyczyna, podział

W tłumaczeniu z języka łacińskiego neuropatia to patologia nerwów, czyli ich uszkodzenie. Czasami używa się zamiennie nazwy „polineuropatia cukrzycowa”, ponieważ zwykle uszkodzeniu ulega wiele nerwów. Neuropatia jest najczęstszym przewlekłym powikłaniem cukrzycy, ale może również powstać z innych przyczyn niezwiązanych z cukrzycą, np. w wyniku nadużywania alkoholu, w przebiegu chorób nowotworowych, w stanach niedoboru witaminy B, a także w przebiegu mocznicy czy chorób neurologicznych.

Przyczyną neuropatii cukrzycowej jest duże stężenie glukozy we krwi, w wyniku którego tworzą się tzw. końcowe produkty glikacji wywołujące zmiany w nerwach, takie jak zanik osłonek nerwów (demielinizacja) czy zmiany w samych włóknach nerwowych.

Rodzaje polineuropatii cukrzycowej

Polineuropatia cukrzycowa obwodowa (dystalna)

Jest to najczęstszy rodzaj neuropatii cukrzycowej. Początkowo może nie dawać objawów i jest wykrywana w badaniu lekarskim, z czasem jednak daje charakterystyczne objawy związane z uszkodzeniem nerwów, głównie w dystalnych (obwodowych) częściach ciała - stopach i dłoniach. Często do rozpoznania dodaje się jeszcze określenie „symetryczna”, ponieważ występuje po obu stronach ciała.

W przebiegu polineuropatii cukrzycowej dochodzi do utraty czucia dotyku, wibracji, temperatury i bólu. Charakterystyczne objawy, odczuwane głównie w stopach, ale także w dłoniach, to mrowienie, drętwienie, cierpnięcie, kłucie, uczucie porażenia prądem i odczucie zimnych, a czasem bardzo gorących stóp; chorzy mogą odczuwać również pieczenie i parzenie. W zaawansowanej chorobie występuje piekący, przeszywający ból. Objawy nasilają się w nocy, po położeniu się do łóżka; pacjenci często się odkrywają, bo „pościel ich uraża”. Przyczyną jest przeczulica - lekki dotyk odczuwany jest jako bardzo nieprzyjemny. Dodatkowo mogą występować kurcze mięśni kończyn dolnych.

Rozpoznanie ustala się na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta i wyniku badania lekarskiego.

Badanie obejmuje:

  • badanie czucia nacisku z użyciem monofilamentu - sprawdza się, czy chory czuje dotyk sprężystego włókna
  • badanie czucia wibracji z użyciem kalibrowanego stroika lub biotesjometru
  • badanie czucia bólu za pomocą sterylnej igły
  • badanie czucia temperatury specjalnym wskaźnikiem - jedno jego zakończenie jest odczuwane jako zimne (metalowe), drugie jako ciepłe (plastikowe)
  • badanie neurofizjologiczne przewodnictwa nerwowego.

Neuropatia autonomiczna

Narządy wewnętrzne, takie jak serce, naczynia krwionośne, przewód pokarmowy i układ moczowo-płciowy, mają swoje własne unerwienie nazywane układem autonomicznym. Rolą układu autonomicznego jest regulacja funkcjonowania tych narządów.

Neuropatia autonomiczna towarzyszy zwykle symetrycznej polineuropatii obwodowej. Przyczyna jest taka sama, czyli złe wyrównanie cukrzycy.

Neuropatia układu sercowo-naczyniowego

Objawia się tachykardią, czyli zwiększoną częstotliwością rytmu serca (ok. 100 uderzeń/min, fizjologicznie powinno być ok. 75 uderzeń), niezależnie od aktywności. Serce cały czas bije niemal ze stałą szybkością, nie przyspiesza podczas wysiłku i nie zwalnia podczas odpoczynku. Brak adaptacji serca do zmiennych obciążeń może prowadzić do nagłej śmierci sercowej.

Zaburzenia unerwienia serca bywają również przyczyną braku typowych dolegliwości bólowych podczas niedokrwienia mięśnia sercowego, co może utrudnić rozpoznanie zawału serca u chorego na cukrzycę. Neuropatia autonomiczna serca może powodować również zaburzenia rytmu serca.

Neuropatia układu naczyniowego jest przyczyną zaburzeń rozkurczu naczyń krwionośnych w odpowiedzi na różne bodźce.

W celu stwierdzenia neuropatii układu sercowo-naczyniowego należy wykonać badania w specjalistycznym ośrodku diabetologicznym aparatem ProSciCard, który analizuje zmienność rytmu sercu w odpowiedzi na różne czynniki, takie jak pionizacja czy głębokie oddechy. Wstępne rozpoznanie można ustalić na podstawie zwykłego zapisu EKG.

Neuropatia przewodu pokarmowego

Powoduje zaburzenia motoryki przełyku, żołądka, jelit i pęcherzyka żółciowego. Do objawów należą: zaparcia, biegunki, uczucie pełności po jedzeniu, rzadziej nudności czy wymioty. W celu stwierdzenia neuropatii przewodu pokarmowego należy najpierw przeprowadzić diagnostykę w kierunku pierwotnych chorób układu pokarmowego. Podstawowymi badaniami wykonywanymi w ramach tej diagnostyki są: gastroskopia (endoskopowe badanie przełyku i żołądka) i czasem kolonoskopia (endoskopowe badanie jelita grubego). Po wykluczeniu patologii w celu potwierdzenia neuropatii przewodu pokarmowego na tle cukrzycowym można wykonać badania w specjalistycznym ośrodku diabetologicznym, takie jak elektrogastrografia, scyntygrafia żołądka i pasaż jelitowy (zdjęcia rentgenowskie jelit z użyciem płynnego kontrastu). Neuropatia przewodu pokarmowego nie ma takich groźnych następstw, jak neuropatia układu sercowo-naczyniowego, ale może być przyczyną przykrych dla pacjenta dolegliwości. Należy również podkreślić, że zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego wywołują zaburzenia opróżniania żołądka i wchłaniania pokarmów z jelit, co powoduje trudne do przewidzenia wahania glikemii i trudności z dobraniem odpowiedniej terapii cukrzycy. W leczeniu wykorzystuje się częste spożywanie małych posiłków, a czasem nawet posiłków półpłynnych, a także leki poprawiające pracę jelit.

Neuropatia układu moczowo-płciowego

Obejmuje zaburzenia czynności pęcherza moczowego, tzw. cystopatię, i zaburzenia funkcji seksualnych w postaci zaburzeń erekcji.

Zaburzenia czynności pęcherza moczowego to zaburzenia odczuwania wypełnienia pęcherza moczowego - pacjent nie czuje, że pęcherz jest już pełny i że powinien oddać mocz, co powoduje zaleganie moczu w pęcherzu, mogące być przyczyną nawracających infekcji. Neuropatia może być również przyczyną nietrzymania moczu. W celu wykrycia tych zaburzeń należy wykonać badania urologiczne.

Zaburzenia erekcji stanowią bardzo ważny problem dla mężczyzn chorych na cukrzycę. Mimo że występują stosunkowo często, pacjenci rzadko rozmawiają o niej z lekarzem, ponieważ dolegliwości takie są dla nich bardzo krepujące. Zaburzenia erekcji należą do tematów, o których rozmawia się najtrudniej. Często wynika to z fałszywego wstydu, wychowania czy niechęci do przyznania się przed samym sobą i innymi do zaistniałego problemu. Warto jednak pamiętać, że zaburzenia erekcji nie dotyczą wyłącznie mężczyzny - często są przyczyną problemów w małżeństwie, uczucia odrzucenia i depresji u partnerki, a czasem prowadzą do rozpadu rodziny.

Pod pojęciem „zaburzeń erekcji” rozumie się niemożność uzyskania lub utrzymania wzwodu umożliwiającego odbycie satysfakcjonującego stosunku płciowego. Warunkiem wystąpienia wzwodu jest prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych oraz układów: nerwowego i hormonalnego. Jeżeli któryś z tych elementów nie działa właściwie, pojawiają się zaburzenia erekcji. U mężczyzn chorych na cukrzycę zaburzenia takie występują 3-krotnie częściej niż u pozostałych - dotyczą przeciętnie co drugiego mężczyzny chorego na cukrzycę. W przebiegu tej choroby w wyniku długotrwale utrzymującego się zwiększonego stężenia glukozy we krwi dochodzi do uszkodzenia włókien nerwowych i naczyń krwionośnych. Dotyczy to również nerwów i naczyń zaopatrujących prącie. Szczególnie często zaburzenia erekcji występują u mężczyzn chorujących od wielu lat, u których cukrzyca jest źle wyrównana. Uszkodzenie włókien nerwowych jest główną przyczyną zaburzeń wzwodu w przebiegu cukrzycy, ponieważ sygnał nerwowy nie może zostać prawidłowo przekazany z mózgu poprzez rdzeń kręgowy do prącia.

Do wystąpienia zaburzeń erekcji u chorych na cukrzycę przyczynia się również uszkodzenie naczyń krwionośnych, a przede wszystkim zwężenie ich światła w przebiegu miażdżycy. Leczenie przyczynowe polega na utrzymywaniu zalecanej glikemii. Trzeba także zwrócić uwagę na prawidłowe leczenie nadciśnienia tętniczego i zwiększonego stężenia cholesterolu oraz porzucenie nałogów, przede wszystkim palenia tytoniu i nadużywania alkoholu. W leczeniu zaburzeń erekcji u mężczyzn wykorzystuje się sildenafil, tadalafil lub wardenafil. Stosowanie tych leków jest przeciwwskazane u osób z ciężką chorobą wieńcową, u chorych, którzy niedawno przebyli zawał serca lub udar mózgu, oraz u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym. Nie wolno ich również stosować, jeśli chory przyjmuje nitraty.

Zapobieganie neuropatii cukrzycowej

Tak jak w przypadku każdego przewlekłego powikłania cukrzycy, przed rozwojem neuropatii cukrzycowej najlepiej i najskuteczniej chroni utrzymywanie stężeń glukozy we krwi w zalecanych granicach. Istotną rolę odgrywa również niepalenie papierosów i utrzymanie prawidłowych stężeń lipidów (cholesterol, triglicerydy) we krwi.

U chorych na cukrzycę typu 1 badania mające na celu wykrycie patologii nerwów wykonuje się po 5 latach od rozpoznania, a u chorych na cukrzycę typu 2 w chwili rozpoznania cukrzycy.

Leczenie neuropatii cukrzycowej

Wyróżnia się leczenie przyczynowe ukierunkowane na usunięcie przyczyny oraz objawowe zwalczające lub zmniejszające występujące objawy.

Leczenie przyczynowe neuropatii cukrzycowej, tak jak każdego przewlekłego powikłania cukrzycy, polega na optymalnym dobraniu terapii w celu utrzymania zalecanej glikemii. Poprawa glikemii powoduje zmniejszenie dolegliwości i poprawę wyników badania w kierunku neuropatii. Należy również utrzymać zalecane stężenia cholesterolu we krwi, zadbać o prawidłową kontrolę ciśnienia tętniczego, a także zaprzestać palenia papierosów i picia alkoholu. W leczeniu neuropatii stosuje się dwa preparaty: kwas α-liponowybenfotiaminę. W przypadku zaawansowanej neuropatii można początkowo zastosować kwas α-liponowy we wlewie dożylnym, a następnie kontynuować leczenie doustne w postaci tabletek bądź w przypadku mniej nasilonych dolegliwości od razu rozpocząć leczenie doustne przez 3 miesiące. Benfotiaminę również stosuje się doustnie przez 3 miesiące.

Leczenie objawowe polega na łagodzeniu odczuwanych przez pacjenta dolegliwości za pomocą leków przeciwbólowych, przeciwdepresyjnych i przeciwdrgawkowych. Można też stosować fizykoterapię i akupunkturę. Udowodniono również, że rozwój neuropatii cukrzycowej można spowolnić dzięki umiarkowanemu wysiłkowi fizycznemu.

07.06.2017
Zobacz także
  • Wyleczony z cukrzycy
  • Zaburzenia erekcji
  • Wpływ stanów chorobowych na funkcjonowanie seksualne
  • Stopa cukrzycowa
  • Nefropatia cukrzycowa
Wybrane treści dla Ciebie
  • Cukrzyca typu 1
  • Kwasica mleczanowa
  • Utrwalona cukrzyca noworodkowa
  • Cukrzyca typu 1 – LADA
  • Nefropatia cukrzycowa
  • Dieta cukrzycowa
  • Cukrzyca MODY
  • Zaćma i jaskra
  • Cukrzyca u dzieci
  • Cukrzyca – typy cukrzycy, badania i sposoby leczenia
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta