Działania edukacyjne mające na celu ograniczenie palenia tytoniu zmniejszyły w Polsce umieralność na raka płuca u mężczyzn o 30% w stosunku do połowy lat 90. XX wieku. Regularne korzystanie z badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrycia raka szyjki macicy zmniejsza umieralność o 95%. To tylko niektóre przykłady pokazujące efektywność działań prozdrowotnych oraz badań profilaktycznych. Europejski Kodeks Walki z Rakiem określa zasady, które powinny być stosowane przez ogół obywateli, a także promowane w codziennej praktyce lekarskiej, szczególnie lekarzy pierwszego kontaktu - mówi dr n. med. Joanna Didkowska, Kierownik Zakładu Epidemiologii i Prewencji Nowotworów, Kierownik Krajowego Rejestru Nowotworów Centrum Onkologii Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie.
4. edycja Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem pokazuje jak dużą rolę w walce z nowotworem odgrywa profilaktyka.
J. Didkowska: Szybki wzrost liczby zachorowań na nowotwory w Europie w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, spowodował zaniepokojenie rządów krajów Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W 1985 roku powstał program „Europa przeciw nowotworom”, którego zadaniem była redukcja liczby zachorowań i wynikających z tego powodów zgonów. Europejski Kodeks Walki z Rakiem jest efektem tych działań. Promowanie i popularyzacja jego zasad w codziennej praktyce lekarskiej i przestrzeganie ich przez ogół obywateli może zmniejszyć liczbę zachorowań niemal o połowę! Korzyści przestrzegania Kodeksu są ogromne nie tylko dla pacjenta. Z punktu widzenia zdrowia publicznego jest to najtańsza, przynosząca trwałe rezultaty interwencja. Dowodzi tego spadek zachorowalności i umieralności na raka płuca czy inne nowotwory tytoniozależne u mężczyzn w Polsce. Dodatkowo, jego przestrzeganie może poprawić wydolność opieki zdrowotnej, jeżeli przy tych samych zasobach zmniejszy się liczba korzystających.
Jakie są zalecenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem?
J. Didkowska: Zalecenia Kodeksu są proste i powinny być stosowane przez każdego w codziennym życiu. Jest to, m.in.: rezygnacja z palenia tytoniu, przestrzeganie zasad prawidłowego sposobu żywienia, aktywność fizyczna, ale także branie udziału w badaniach profilaktycznych oraz szczepienia prewencyjne. Wszystkie te działania wpływają na zmniejszenie prawdopodobieństwa zachorowania i zgonu z powodu określonych nowotworów.
Zalecenia Kodeksu w dużej mierze dotyczą profilaktyki pierwotnej. Ostatnie jednak dotyczy profilaktyki wtórnej. Tutaj szczególnie ważna wydaje się być rola lekarzy pierwszego kontaktu?
J. Didkowska: Lekarze POZ odgrywają ogromną rolę w promocji całego Kodeksu wśród pacjentów. Faktem jest, że to właśnie oni w większości przypadków kierują lub przypominają pacjentom o konieczności wykonania badań profilaktycznych. Ich celem jest wykrycie choroby w jak najwcześniejszym stadium. Badania przesiewowe wprowadzone w Polsce spełniają kryteria, jakie są wymagane dla tego typu interwencji w zdrowie publiczne i są bezpłatne. W szczególności zostały określone grupy docelowe, rodzaje testów i częstość ich wykonywania, a także wprowadzony został nadzór nad jakością wykonywania badań i oceny ich wyników. Wszystkie populacyjne badania przesiewowe w Polsce finansowane ze środków publicznych poddawane są kontroli jakości na wszystkich etapach (narzędzia, urządzenia, jakość wykonania testu, prawidłowość oceny wyników), a zatem wykonywanie ich odbywa się w warunkach bezpiecznych dla pacjenta.
Kierowanie pacjentów i przypominanie im o powyższych badaniach pozwoli wykryć chorobę we wczesnym stadium, co zwiększa powodzenie terapii. Nowotwory we wczesnym stadium nie tylko lepiej się leczą, ale również proponowane leczenie jest mniej inwazyjne i mniej okaleczające, a chorzy wcześniej mogą wrócić do normalnej aktywności. Pamiętajmy zatem, jako lekarze, aby promować profilaktykę i zdrowy styl życia u swoich pacjentów a także zachęcać ich do regularnego wykonywania badań przesiewowych.
