Ryzyko powikłań i zgonów w wyniku zakażenia SARS-CoV-2 (COVID-19) nie jest dla wszystkich jednakowe. Chorzy na nowotwory, w tym na raka płuca, stanowią grupę szczególnie wysokiego ryzyka – zwłaszcza jeśli chodzi o osoby będące w trakcie systemowego leczenia przeciwnowotworowego.
Na podstawie analizy brytyjskiej bazy danych UK Coronavirus Cancer Monitoring Project (UKCCMP), w której znajdują się dane 800 chorych (dane z okresu od 18 marca do 26 kwietnia 2020 r.) stwierdzono, że u 412 (52%) chorych COVID-19 przebiegał łagodnie, natomiast 226 (28%) chorych zmarło, a ryzyko zgonu było statystycznie istotnie większe w przypadku chorych w zaawansowanym wieku [iloraz szans (odds ratio – OR) 9,42 (95% przedział ufności [confidence interval – CI] 6,56–10,02); p <0,0001], mężczyzn [1,67 (1,19-2,34); p = 0,003] oraz chorych z chorobami współistniejącymi, takimi jak nadciśnienie [1,95 (1,36–2,80); p <0,001] czy choroby układu sercowo-naczyniowego [2,32 (1,47–3,64)].
Po skorygowaniu o wiek, płeć i choroby współistniejące, wykazano statystycznie istotny wpływ chemioterapii na śmiertelność z powodu COVID-19 w porównaniu z chorymi niepoddawanymi chemioterapii [1,18 (0,81–1,72); p = 0,380]. Nie wykazano natomiast statystycznie istotnego wpływu na śmiertelność innych metod leczenia przeciwnowotworowego (takich jak immunoterapia, leczenie hormonalne, leczenie ukierunkowane molekularnie czy radioterapia) stosowanych w ciągu ostatnich 4 tygodni przed zakażeniem.
Łącznie 281 (35%) chorych otrzymywało leki cytotoksyczne w ciągu 4 tygodni przed uzyskaniem potwierdzenia zakażenia SARS-CoV-2. Po skorygowaniu o wiek, płeć i choroby współistniejące nie wykazano statystycznie istotnego wpływu chemioterapii na śmiertelność z powodu COVID-19 w porównaniu z pacjentami, którzy nie byli poddawani chemioterapii [1,18 (0,81-1,72); p=0,380]. Nie wykazano też statystycznie istotnego wpływu na śmiertelność innych metod leczenia przeciwnowotworowego, takich jak immunoterapia, leczenie hormonalne, leczenie ukierunkowane molekularnie czy radioterapia, stosowanych w ostatnich 4 tygodniach przed zakażeniem.
| Tabela 1. Metody leczenia przeciwnowotworowego a śmiertelność z powodu COVID-19 | ||
|---|---|---|
| rodzaj leczenia (liczba pacjentów) | OR (95% CI) | skorygowana wartość p |
| chemioterapia (281) | 1,18 (0,81-1,72) | 0,380 |
| radioterapia (76) | 0,65 (0,36–1,18) | 0,159 |
| immunoterapia (44) | 0,59 (0,27–1,27) | 0,177 |
| leczenie ukierunkowane molekularnie (72) | 0,83 (0,45–1,54) | 0,559 |
| leczenie hormonalne (64) | 0,90 (0,49–1,68) | 0,744 |
Porównując różne metody leczenia chorych na nowotwory, wykazano zwiększenie ryzyka zgonu jedynie w odniesieniu do chemioterapii nie-paliatywnej versus paliatywna: OR (59% CI) 0,40 (0,17–0,96); p = 0,040.
Interesującą analizę zależności pomiędzy różnymi rodzajami terapii systemowych, a przebiegiem COVID-19 przeprowadzili Luo i wsp. (Luo, 2020). Spośród 102 chorych 25% pacjentów otrzymywało inhibitory receptorów programowanej śmierci komórki (PD-1) w ciągu 6 tygodni przed uzyskaniem dodatniego wyniku wymazu w kierunku wirusa SARS-CoV-2, 14% chorych otrzymywało inhibitory PD-1 w skojarzeniu z chemioterapią w ciągu 3 tygodni przed wymazem. Samą chemioterapię w ciągu 3 tygodni przed wymazem stosowano u 25% chorych, a 10% otrzymywało inhibitory kinaz tyrozynowych w ciągu 1 tygodnia przed pobraniem wymazu.
We wszystkich wspomnianych grupach analizowano odsetek hospitalizacji, przyjęć na oddział intensywnej terapii/intubacji/pobytu na OIT bez intubacji oraz zgonów w porównaniu z pacjentami, u których nie stosowano odpowiednich terapii systemowych. Rzeczywiście, różne rodzaje terapii przeciwnowotworowej zwiększały często odsetki poszczególnych zdarzeń (tabela poniżej), jednak w żadnym z porównań nie wykazano statycznie istotnej różnicy.
| Tabela 2. Związek rodzaju terapii przeciwnowotworowej z przebiegiem COVID - 19 (oprac. na podstawie Luo, 2020). | ||||
|---|---|---|---|---|
| rodzaj leczenia | czas przed rozpoznaniem COVID-19 (tyg.) | odsetek poszczególnych zdarzeń w porównaniu z chorymi bez leczenia przeciwnowotworowego (%) | ||
| hospitalizacja | przyjęcie na oddział intensywnej terapii/intubacja/pobytu w OIT bez intubacji | zgon | ||
| inhibitory PD-1 | 6 | 68 vs 60 | 32 vs 34 | 20 vs 26 |
| inhibitory PD-1 + chemioterapia | 3 | 86 vs 58 | 43 vs 31 | 29 vs 24 |
| chemioterapia | 3 | 68 vs 60 | 44 vs 30 | 36 vs 21 |
| TKI | 1 | 70 vs 61 | 50 vs 32 | 10 vs 26 |
Bardzo niepokojące obserwacje dotyczyły nie tylko wpływu pandemii COVID-19 na chorych z rozpoznaniem choroby nowotworowej. W pracy Gil i wsp. opublikowanej w OWPK w 2020 r. wskazano także na zagrożenia związane z ograniczeniem diagnostyki i – ogólnie – zgłaszalności do placówek opieki medycznej. Autorzy wykazali, że w trakcie pandemii COVID-19 stwierdzono:
- ↓ liczby skierowań do pilnej diagnostyki onkologicznej przez lekarzy POZ – pogorszenie dostępu do wybranych świadczeń
- ↓ liczby badań profilaktycznych
- ↓ liczby wykonywanych badań TK i MR
- ↓ liczby wystawianych kart DILO o ok 40%
- ↓ liczby wykonywanych badań molekularnych czynników predykcyjnych o około 20%
- ↓ liczby chorych kwalifikowanych do programów lekowych o około 50%.
Takie opóźnienia i zaniechania przekładają się na rokowanie w przypadku rozpoznania nowotworowu złośliwego. Sud i wsp. (Sud, 2020) wykazali, że już 3-miesięczne opóźnienie rozpoznania różnych nowotworów w znaczący sposób skraca 10-letnie przeżycie netto, w różnych grupach wiekowych – od ułamka procenta nawet do kilkunastu procent.
