W 2019 roku do Rzecznika Praw Pacjenta wpłynęło znacząco więcej skarg i pytań pacjentów niż rok wcześniej – wynika ze sprawozdania RPP, przyjętego przez rząd. Nie oznacza to jednak, że rzeczywiście prawa pacjentów są łamane częściej. Rośnie świadomość samych pacjentów, ale również rozpoznawalność instytucji Rzecznika Praw Pacjenta.
Rzecznik Praw Pacjenta Bartłomiej Łukasz Chmielowiec. Fot. BPP
Liczba skarg, sygnałów, zapytań, jakie wpłynęły do biura Rzecznika Praw Obywatelskich, rok do roku wzrosła o jedną czwartą. W swoim sprawozdaniu RPP ocenia że to efekt wzrostu świadomości społecznej, która jest budowana również przez samą instytucję RPP i jej działania edukacyjno-informacyjne prowadzone – jak podkreśla Bartłomiej Chmielowiec - od początku istnienia urzędu. Duże znaczenie ma również współpraca z licznymi interesariuszami i partnerami społecznymi, w tym z organizacjami i środowiskami pacjenckimi.
Ze sprawozdania wynika, że najczęściej nieprzestrzeganym prawem pacjenta w 2019 roku było prawo do świadczeń zdrowotnych. „W 2019 r. RPP wydał 779 rozstrzygnięć, których przedmiotem było prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych. W wydanych rozstrzygnięciach, aż 436 raz RPP stwierdził naruszenie tego prawa. Natomiast w 295 rozstrzygnięciach Rzecznik nie stwierdził naruszenia prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych. Nadto należy wskazać, że w 2019 r. przedmiotem ok. 36 proc. spraw dotyczących praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjenta również było prawo do świadczeń zdrowotnych. Na przestrzeni lat, jak wskazuje wykres - Rzecznik klasyfikuje przedmiotowe prawo jako prawo pacjenta nieprzestrzegane w stopniu wysokim” – czytamy w sprawozdaniu RPP. Dobra wiadomość jest taka, że od zeszłego roku prawo do świadczeń zdrowotnych jest jedynym, nieprzestrzeganym w stopniu wysokim. Zła – że jest to prawo zupełnie fundamentalne.
Poprawiło się, zauważalnie, prawo pacjenta do dokumentacji medycznej (do 2018 roku również było klasyfikowane w kategorii nieprzestrzeganych w stopniu wysokim, od ubiegłego roku „awansowało” do kategorii nieprzestrzeganych w stopniu średnim). To, jak ocenia RPP, przynajmniej częściowo efekt działań kierowanej przez niego instytucji: w 2019 r., w stosunku do 2018 r. - Rzecznik odnotował o 43 pkt. proc. wzrost wydanych stwierdzeń naruszeń indywidualnych poszczególnych praw pacjenta. Ze stwierdzeniami wydano zalecenia, aby podjęto działania naprawcze, które aż w 86 proc. zostały wykonane.
Najwięcej praw pacjenta mieści się w kategorii przestrzeganych co do zasady (czyli – zdarzają się nieliczne uchybienia). To między innymi prawo do informacji o stanie zdrowia, prawo do poszanowania intymności i godności, prawo do wyrażenia zgody na udzielanie świadczenia zdrowotnego, prawo do dostatecznie wczesnej informacji i o zamiarze odstąpienia przez lekarza od leczenia czy prawo do obecności osoby bliskiej przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych.
W kategorii praw po prostu przestrzeganych znajdują się jedynie dwa: prawo do umierania w spokoju i godności oraz prawo do opieki duszpasterskiej.
Najwięcej stwierdzonych przez Rzecznika w 2019 r. naruszeń poszczególnych praw pacjenta miało miejsce w województwie mazowieckim, śląskim oraz wielkopolskim. To, jak wyjaśnia Rzecznik, efekt skali, czyli liczby mieszkańców oraz liczby placówek medycznych, działających na terenie województw.
W 2019 r. RPP najczęściej badał naruszenie zbiorowych praw pacjenta w zakresie prawa do dokumentacji medycznej (39 razy) oraz do świadczeń zdrowotnych (36 razy). Przykłady naruszeń zbiorowych praw pacjenta to np. brak właściwej obsady pielęgniarskiej na oddziale szpitala, zgodnie z normami zatrudnienia określonymi przepisami prawa. „W 2019 r. Rzecznik stwierdził naruszenie zbiorowych praw pacjenta polegające na niezapewnieniu właściwej obsady pielęgniarskiej na oddziale szpitala, tj. niedochowaniu minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek określonych w stosownych przepisach wykonawczych wydawanych przez Ministerstwo Zdrowia. Rzecznik stoi na stanowisku, że normy zatrudnienia służą zapewnieniu bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów, a niewypełnienie tych norm naraża pacjentów na zagrożenie ich życia lub zdrowia” – czytamy w sprawozdaniu.
Rzecznik stwierdził również naruszenie zbiorowych praw pacjenta do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej poprzez niezapewnianie łóżek dla matek sprawujących taką opiekę nad noworodkami na oddziale noworodkowym szpitala. „Podmiot leczniczy podnosił brak możliwości lokalowych do ustawienia łóżek, natomiast Rzecznik wykazał, iż w badanym stanie faktycznym zasadnym było zapewnienie możliwości realizacji uprawnienia dla matek sprawujących dodatkową opiekę pielęgnacyjną w postaci chociażby zapewnienia łóżek rozkładanych, które będą do wykorzystywania w zależności od potrzeb.”
RPP w ciągu roku podjął też 162 inicjatywy o charakterze systemowym. Za kluczowe działanie mające wpływ na system ochrony zdrowia Rzecznik w 2019 r. uznał konieczność edukacji zdrowotnej w szkołach (Bartłomiej Chmielowiec przypomina wystąpienia do ministrów zdrowia oraz edukacji z inicjatywą wprowadzenia odrębnego przedmiotu w szkołach, poświęconego edukacji zdrowotnej) oraz reform w dziedzinie psychiatrii. Ta ostatnia stała się w 2019 roku tematem priorytetowym w myśl hasła przewodniego „Rzecznik Praw Pacjenta rzecznikiem polskiej psychiatrii”.
