Gdy w latach 60. XX wieku na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej spotykano jeszcze znachorów, setki mieszkańców wsi miało ograniczony dostęp do opieki medycznej. Studenci i lekarze – członkowie Studenckiego Kręgu Instruktorskiego ZHP przy Śląskiej Akademii Medycznej, w czasie obozów „Zamonitu”, udzielali specjalistycznej pomocy zdrowotnej na terenie najbiedniejszych wsi.
Fot. DzidekLasek/ pixabay.com
Organizowano również innowacyjne harcerskie obozy zdrowotne dla dzieci chorych na cukrzycę, astmę i z wadami postawy. Uczestniczyły w nich dzieci z województw: katowickiego, częstochowskiego i bielskiego. W kolejnych latach obozy wzbogacono o działalność naukową. Od wspomnianych wydarzeń minęło 60 lat. By docenić pracę setek osób, które latami pomagały lokalnej społeczności, na Zamku w Ogrodzieńcu – w sercu Jury Krakowsko-Częstochowskiej – 3 września br. zorganizowano XIII Zlot Członków Stowarzyszenia Ruchu Harcerskiego „Czuwaj” i Kadry Instruktorskiej Śląskiej Chorągwi ZHP. Ważnym punktem wydarzenia było odsłonięcie tablicy pamiątkowej, poświęconej działalności Studenckiego Kręgu Instruktorskiego ZHP przy Śląskiej Akademii Medycznej. Po uroczystym apelu, odsłonięciu pamiątkowej tablicy i wręczeniu odznaczeń zorganizowano ognisko. Obchody 60-lecia były również idealną okazją do wspólnego spotkania kilku pokoleń harcerzy i podzielenia się wspomnieniami.
Organizatorami uroczystości byli: Stowarzyszenie Ruchu Harcerskiego „Czuwaj”, skupiające seniorów harcerskich, Śląska Komenda Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego i Śląski Uniwersytet Medyczny oraz Miasto i Gmina Ogrodzieniec. Uroczystość objął patronatem JM Rektor SUM prof. dr hab. Tomasz Szczepański.
Letnia Akcja „Zamonit” Chorągwi Katowickiej Związku Harcerstwa Polskiego rozpoczęła się w 1961 r. i trwała prawie 30 lat, aż do 1988 r. Jej inicjatorem był harcmistrz Jerzy Wojciechowski, późniejszy Naczelnik ZHP. Nazwa powstała z połączenia dwóch wyrazów: „zamki” i „amonity” (skamieliny). Z nich słynie Jura. Na początku głównym założeniem „Zamonitu” było zapewnienie wypoczynku wielotysięcznej grupie śląskich harcerzy. Głównym hasłem przyświecającym młodzieży była „Wędrówka i praca”. Wyprawy oznaczonymi szlakami pozwalały poznać nie tylko okolice Jury, ale też mieszkańców ubogich miejscowości – pozbawionych w tym czasie m.in. elektryczności i wodociągów. To dlatego w programie akcji uwzględniono potrzebę wykonywania prac społecznie użytecznych. Harcerze budowali m.in. drogi, szkoły i baseny przeciwpożarowe. Pomagali też przy żniwach i zajmowali się prowadzeniem przedszkoli.
W Akcji „Zamonit” aktywnie uczestniczył Studencki Krąg Instruktorski Śląskiej Akademii Medycznej, dziś Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Początkowo skupiał się na zabezpieczeniu potrzeb zdrowotnych uczestników akcji, dla których stworzono Harcerski Szpital Polowy. Wkrótce opieką objęto także lokalną społeczność. W ciągu kilku lat pomocy udzielono 19. tys. mieszkańców. Badano również pracowników okolicznych zakładów, takich jak Cementownia „Wysoka”, czy Huta „Zawiercie”. Regularnie organizowano także szkolenia z pierwszej pomocy medycznej, a w pierwszych latach zwalczano znachorstwo. Tradycją były także akcje o tematyce sanitarnej – wszystko po to, by podnieść świadomość zdrowotną społeczeństwa. Ważną rolę odegrała też współpraca ze Stacją Sanitarno-Epidemiologiczną w Zawierciu, w ramach której badano źródła wody i szczepiono dzieci. W 1963 roku – gdy wybuchła epidemia ospy – zaszczepiono 3 tys. harcerzy „Zamonitu”. Prowadzono badania naukowe dotyczące środowiska wiejskiego, pod kierunkiem komendantów naukowych – lekarzy: dh Andrzeja Kwolka, Onufrego Torbusa i Bogumiły Bajtlik. W latach 1975-1986 (z wyjątkiem roku 1982, w którym z powodu stanu wojennego obóz nie odbył się) tematykę naukową wzbogacono o kilkuletnie projekty badawcze. Pod kierunkiem asystentów Śląskiej Akademii Medycznej prowadzono w szkołach badania laboratoryjne, usługowe i o charakterze naukowym. Komendantami tych obozów byli instruktorzy: lek. Bogdan Kulesza, a następnie dr Anna Obuchowicz. Efektem tych badań były m.in. studenckie prace naukowe prezentowane na uczelnianych sesjach naukowych. Wielu uczestników obozów zostało następnie zatrudnionych przez Uczelnię, a z ich grona wywodzi się 24. samodzielnych pracowników naukowych.
Jednym z ważniejszych aspektów działalności Kręgu Instruktorskiego ZHP Śląskiej Akademii Medycznej była organizacja corocznych obozów zdrowotnych dla dzieci i młodzieży z cukrzycą, astmą i wadami postawy. Głównym celem inicjatywy było zapewnienie wypoczynku i pokazanie młodym ludziom, że mimo swoich dolegliwości, również mogą być harcerzami – mieszkać pod namiotami, pełnić warty i zdobywać stopnie harcerskie. Pierwszy obóz dla dzieci z cukrzycą zorganizowano w 1967 r. Pomysłodawczynią tej inicjatywy była adj. dr Maria Sroczyńska z Kliniki Pediatrii w Zabrzu. Siedem lat później, we współpracy z Wojewódzką Poradnią Pulmonologiczną dla Dzieci, zorganizowano pierwszy obóz dla astmatyków. Młodzi pacjenci pod nadzorem lekarzy i studentów brali udział w specjalnych zajęciach rehabilitacji oddechowej. Z kolei w 1976 r. do poprzednich obozów dołączył ten dla dzieci z wadami postawy. Każda z tych trzech inicjatyw miała ogromne znaczenie dla psychiki uczestników. Była też dla nich wielką przygodą, która pozwoliła im poradzić sobie z problemami i zawrzeć nowe znajomości. Z kolei dla studentów – przyszłych lekarzy – była to prawdziwa szkoła życia. Mieli możliwość całodobowego przebywania z pacjentami, w tym m.in. zajmowania się ich rehabilitacją, podawaniem insuliny, czy układaniem jadłospisu. Organizatorami i komendantami byli: dr Krystyna Karczewska i dr Jadwiga Górniak – obozów dla dzieci z cukrzycą, dr Jerzy Kozielski – obozów dla dzieci z astmą i dr Ryszard Żaba – obozów dla dzieci z wadami postawy. Organizacja obozów nie byłaby możliwa, gdyby nie wsparcie władz Śląskiej Akademii Medycznej i kolejnych Komendantów Katowickiej Komendy Chorągwi ZHP. Studenci – uczestnicy obozów na Krępie w ramach akcji kwatermistrzowskiej sami przywozili ciężki sprzęt z Harcerskiego Ośrodka w Chorzowie, zakładali, a następnie zwijali obozy. Akcją kwatermistrzowską i zaopatrzeniem niezmordowanie, przez wszystkie lata i turnusy kierowała dr Mirosława Wesoły. Łącznie, w lipcu i sierpniu w latach 1961-1986, zorganizowano 41 obozów dla dzieci chorych na cukrzycę, astmę i z wadami postawy.
Akcja „Zamonit” odegrała niezwykle ważną rolę w kontekście przemian społeczno-gospodarczych na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej. Na dobre wpisała się też w świadomość wielu mieszkańców i uczestników. Obozy SKI ZHP przy Śląskiej Akademii Medycznej stworzyły zgraną grupę przyjaciół instruktorów, którzy spełnili się w harcerskiej pracy dla dzieci i środowiska – wspomina prof. Krystyna Karczewska, jedna z osób, która w Akcji „Zamonit” odegrała kluczową rolę.
