Barszcz Sosnowski to inwazyjna roślina parząca. Wywołuje silne reakcje fotouczuleniowe i oparzenia skóry. Dowiedz się, jakie są objawy oparzenia barszczem Sosnowskiego i jak postępować w przypadku kontaktu z tą rośliną.
Barszcz Sosnowskiego: od Kaukazu do Polski
Barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.) jest zawleczoną do Polski z Kaukazu parzącą, groźną dla zdrowia rośliną zielną z rodziny baldaszkowatych (selerowatych - Apiaceae). Sok wydzielany przez świeże rośliny ma właściwości drażniące i po dostaniu się na powierzchnię skóry wywołuje silne reakcje fotouczuleniowe, które mogą mieć charakter oparzeń II i III stopnia z tworzeniem się pęcherzy. Roślinę, która naturalnie występuje w środkowej i wschodniej części Kaukazu, na Zakaukaziu oraz na północno-wschodnich krańcach Turcji została sprowadzono do krajów Europy wschodniej, w tym Polski, Białorusi i krajów bałtyckich w latach 50. XX wieku jako roślinę pastewną. Niestety, okazała się bardzo kłopotliwym gatunkiem inwazyjnym, który zdziczał, wymknął się spod kontroli i zaczął spontanicznie się rozprzestrzeniać. Barszcz Sosnowskiego jest bardzo trudny do zwalczenia. Z tego powodu jest objęty prawnym zakazem uprawy i sprzedaży na terenie Polski. Nazwa rośliny pochodzi od nazwiska rosyjskiego botanika, Dmitrija Iwanowicza Sosnowskiego.
Jak rozpoznać barszcz Sosnowskiego?
Barszcz Sosnowskiego kształtem i budową przypomina popularny koper, jednak jest od niego znacznie większy. Osiąga od 1 m do 4 m wysokości, a jego podłużnie bruzdowana łodyga może mieć do 10 cm średnicy. Łodyga jest pusta w środku. Tworzy wyraźne węzły w miejscach odejścia liści. Duże liście o średnicy do 150 cm są ułożone skrętolegle. Liście mają krótkie, zaokrąglone ząbki wzdłuż brzegu blaszki i są 2-3-krotnie pierzastozłożone. Korzeń barszczu może sięgać do 200 cm głębokości. Drobne kwiaty są zebrane w duże, złożone baldachy o średnicy sięgającej 50 cm. Jedna roślina może mieć łącznie nawet 20 tysięcy drobnych kwiatów o 5 białych płatkach, długości do 1 cm. Z kwiatów powstają liczne, owalne owoce o barwie oliwkowej z 4 podłużnymi brunatnymi smugami, przypominające owoce kopru, lecz znacznie od nich większe (około 8-10 mm długości). W łodygach, liściach i owocach znajdują się przewody wypełnione olejkami eterycznymi, które nadają roślinie silny charakterystyczny zapach.
Liście barszczu Sosnowskiego na trawniku miejskim
Kwiaty barszczu Sosnowskiego
Kaukaskie barszcze wykształcają wielkopromieniowe baldachy, z których największy (na osi pędu głównego) osiąga średnicę 30-75 cm
Owoce barszczu Sosnowskiego
Fotografie: barszcz.edu.pl
Gdzie występuje barszcz Sosnowskiego?
Barszcz Sosnowskiego może występować na łąkach, polach uprawnych, przy drogach, wzdłuż brzegów rzek, jezior, potoków, w ogrodach, parkach oraz lasach. W Polsce istnieje baza, która gromadzi informacje dotyczące występowania barszczu Sosnowskiego. Mapa jest dostępna online pod adresem https://mapa.barszcz.edu.pl/
Jakie są objawy poparzenia barszczem Sosnowskiego?
Wodnisty sok oraz wydzielina włosków gruczołowych barszczu Sosnowskiego zawiera furanokumaryny, które w kontakcie ze skórą pod wpływem światła słonecznego (promieniowanie ultrafioletowe) powodują silne fotouczulenia przebiegające jako oparzenia II i III stopnia, zwłaszcza u osób wrażliwych. Należy pamiętać, że barszcz Sosnowskiego zawiera toksyczne substancje przez cały okres swojego życia – przed kwitnieniem, w jego trakcie, a nawet gdy roślina zamiera – suche pędy i nasiona są także szkodliwe! Wilgoć i wysoka temperatura powietrza sprzyjają toksyczności barszczu Sosnowskiego, dlatego do oparzeń dochodzi szczególnie latem. Toksyczny wpływ nie wymaga bezpośredniego kontaktu z barszczem Sosnowskiego, ponieważ wydzielane przez niego olejki eteryczne mogą się unosić w powietrzu nawet w promieniu kilkunastu metrów.
Objawy zazwyczaj pojawiają się po kilkunastu minutach od kontaktu z rośliną i osiągają największe nasilenie po upływie od około 30 minut do 2 godzin. Stan zapalny utrzymuje się przez kilka dni. Następnie zmiany skórne ciemnieją i stopniowo ustępują z pozostawieniem brunatnych przebarwień, które mogą się utrzymywać nawet przez kilka miesięcy. Zmiany skórne zachowują nadwrażliwość na światło ultrafioletowe nawet przez kilka lat. Ze względu na czas, który upływa między kontaktem z rośliną a wystąpieniem objawów, osoby poparzone zwykle nie dostrzegają związku z rośliną. Spożycie rośliny może wywołać stan zapalny przewodu pokarmowego, biegunkę, a w rzadkich przypadkach krwotoki wewnętrzne, jednak generalnie jest mniej toksyczne niż fotouczuleniowe reakcje skórne. Związki chemiczne zawarte w soku barszczu mogą wywoływać również uszkodzenia dróg oddechowych, nudności, bóle głowy, wymioty i uszkodzenia oczu.
Co robić po oparzeniu barszczem Sosnowskiego - pierwsza pomoc
- Pierwsza pomoc po kontakcie z rośliną, gdy nie wystąpiły jeszcze objawy poparzenia, polega na umyciu skóry dużą ilością letniej wody z mydłem. Upierz odzież i umyj przedmioty, które mogły mieć kontakt z barszczem.
- W każdym przypadku, niezależnie od stopnia nasilenia objawów poparzenia, należy chronić skórę przynajmniej przez 48 godzin przed ekspozycją na światło słoneczne (nawet jeżeli objawy nie występują).
- Jeżeli pojawiły się pęcherze surowicze, ale nie doszło do ich pęknięcia, można zastosować miejscowo łagodne kremy kortykosteroidowe, np. 1% hydrokortyzon.
- Jeżeli wystąpią objawy, należy obowiązkowo niezwłocznie zgłosić się do lekarza
- Jeżeli doszło do kontaktu oczu z rośliną należy przemyć je dokładnie wodą, chronić przed światłem i skonsultować z okulistą.
Nie należy dotykać zmian na skórze.
W przypadku silnego poparzenia i problemów z oddychaniem wezwij pogotowie ratunkowe.
