Orzech ziemny to pochodząca z Brazylii roślina jednoroczna Arachis hypogaea z rodziny motylkowatych. Obecnie głównym producentem orzeszków ziemnych są Stany Zjednoczone. Nazwa "ziemne" pochodzi stąd, że po przekwitnięciu zalążnia zagłębia się w ziemię, gdzie dojrzewa strąk zawierający orzeszki.
Już przed 3 tysiącami lat był to przysmak Indian. W Europie stały się modne dopiero w XX wieku. Słyną z dużej zawartości białka, w związku z czym propagowano ich wartość odżywczą. Używane są do rożnych potraw w postaci całego owocu lub wyciśniętego zeń masła arachidowego, które dodaje się także do niektórych bielideł czy szamponów, i w tej postaci niekiedy uczula kontaktowo (zobacz: Alergeny kontaktowe, Wyprysk kontaktowy).
Zarówno same orzechy, jak i masło arachidowe są bardzo silnymi alergenami pokarmowymi. Natomiast olej arachidowy, jeżeli otrzymuje się go prawidłowo, nie zawiera białek i w związku z tym nie uczula.
Alergia na orzeszki ziemne jest dość częsta. Część chorych uczula się już w życiu płodowym, a inni antygenami obecnymi w mleku karmiącej matki.
Objawy alergii na orzeszki ziemne
Objawy uczulenia są bardzo liczne. Szczególne znaczenie ma wstrząs anafilaktyczny, gdyż omawiane alergeny należą do pokarmów najczęściej wywołujących zgon (w zestawieniu 7 przypadków zgonów w wyniku alergii pokarmowej aż 4 były spowodowane spożyciem orzeszków lub masła arachidowego). Naturalnie w większości przypadków reakcja anafilaktyczna przebiega stosunkowo łagodnie i nawet utrata przytomności często nie prowadzi do zgonu.
Bardzo częstym objawem uczulenia jest pokrzywka kontaktowa i obrzęk górnych dróg oddechowych. Niekiedy (stosunkowo rzadko) występuje pełny zespół alergii jamy ustnej (oral allergy syndrome). Nieraz obserwowano również wysiewy pokrzywki, napady astmy, zaostrzenia już istniejącego nieżytu nosa lub krótkotrwałe jego wystąpienie, biegunki, wymioty i świąd. Do bardzo rzadkich powikłań należą objawy neurologiczne oraz powstawanie owrzodzeń w jamie ustnej. Czas od spożycia orzeszków do wystąpienia reakcji waha się od kilku minut do kilku godzin. Cięższe epizody poprzedzane są czasem uczuciem palenia w ustach, złym ogólnym samopoczuciem i niepokojem, a dopiero po kilku minutach (niekiedy sekundach) występują zasadnicze objawy.
Na co należy uważać - czynniki zaostrzające objawy alergii na orzeszki ziemne
Opisano kilka czynników dodatkowo zaostrzających objawy. Jednym z nich jest wypicie większej ilości alkoholu, innym - zażycie kwasu acetylosalicylowego. Efekt obu polega na zwiększeniu przepuszczalności błony śluzowej przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach niekorzystnie oddziałuje także duży wysiłek fizyczny.
Uwaga! W związku ze stosunkowo częstymi zgonami, diagnostyka alergii na orzeszki ziemne jest niezwykle istotna.