Uczulają nas zwykle rośliny niepozorne, pozbawione barwnych kwiatów. Produkują one bowiem miliony pyłków przenoszonych przez wiatr, które łatwo dostają się do nosa, oczu i oskrzeli.
Alergeny wziewne można podzielić na zewnątrzpochodne i wewnątrzpochodne (zależnie od tego, czy alergik jest na nie narażony w domu).
Do pierwszej grupy (alergenów zewnątrzpochodnych) należą: pyłki roślin (np. traw, drzew, niektóre gatunki pleśni), do drugiej – alergeny kurzu domowego, zwierząt (np. karaluchów, psa, kota, świnki morskiej, myszy, królika), pleśni oraz lateks.
Ze względu na czas oddziaływania na organizm chorego alergeny wziewne dzieli się na sezonowe (dotyczy to pyłków roślinnych mających swój charakterystyczny sezon pylenia) oraz całoroczne (tak jak w przypadku alergenów roztoczy kurzu domowego, stale obecnych w naszym otoczeniu).
Co ciekawe, chory uczulony na alergeny pyłków roślinnych (np. brzozy) może jednocześnie reagować na przypominające je alergeny pokarmów (np. jabłka), co nosi nazwę reakcji krzyżowych (zobacz: Reakcje krzyżowe).
Charakterystyka alergenów wziewnych
Pyłki traw, chwastów i drzew
W Polsce najczęściej uczulają pyłki traw (np. wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa i żyto, chwastów (np. bylica pospolita, babka lancetowata) i drzew (np. brzoza, leszczyna, jesion, wierzba, dąb).
Uczulają zwykle rośliny niepozorne, pozbawione barwnych kwiatów. Produkują one bowiem miliony pyłków przenoszonych przez wiatr, które łatwo dostają się do nosa, oczu i oskrzeli chorego. Objawy wywoływanych przez nie alergii są najsilniejsze w szczycie pylenia - zaczerwienione, swędzące oczy, wyciek z nosa i kichanie są typową oznaką tej postaci alergii. Pyłki niektórych roślin, np. leszczyny, mogą pojawiać jednak już w styczniu. Pyłek np. róż czy innych kwiatów ozdobnych jest ciężki i lepki – przenoszą go owady, dlatego alergia na te kwiaty jest rzadka. Alergia na pyłki jest najbardziej dokuczliwa podczas wietrznych słonecznych dni, a łagodnieje podczas deszczu. Na wakacje warto wybrać się na plażę lub pożeglować po morzu, gdzie stężenia pyłków są względnie niskie.
Zobacz: Alergia na pyłki traw, Pyłek bylicy, Pyłek babki, Pyłek brzozy, Pyłek leszczyny, Pyłek jesionu.
Pleśń
Alergeny pleśni (np. Cladosporium, Alternaria, Penicillium lub Aspergillus) także mogą powodować objawy ze strony oczu, a objawy choroby zaostrzają się wiosną i jesienią. Pleśnie są powszechne w naszym środowisku – znajdują się w glebie, na martwych roślinach (np. pniach drzew, liściach – dlatego alergia na nie nasila się jesienią).
W domach wzrostowi pleśni sprzyjają:
- zła wentylacja
- suszenie ubrań wewnątrz pomieszczeń
- hodowla kwiatów doniczkowych.
Reakcja na alergeny Aspergillus fumigatus może powodować uszkodzenie płuc (w chorobie zwanej alergiczną aspergilozą oskrzelowo-płucną).
Zobacz: Alergeny grzybów mikroskopowych.
Kurz
Głównym składnikiem alergizującym kurzu domowego są wydaliny roztocza kurzu domowego Dermatophagoides pteronyssinus, żerującego na złuszczonych fragmentach ludzkiego naskórka. Roztocza lubią wilgoć i wyższe temperatury. Ich alergeny rozprzestrzeniają się w trakcie np. strzepywania pościeli czy odkurzania dywanów (a Ty kichasz lub odczuwasz utrudnienie w oddychaniu). Osoby uczulone na ten alergen najlepiej czują się w górach (>1500 m n.p.m.), w miejscach o niskiej wilgotności.
Zobacz: Roztocze kurzu domowego
Zwierzęta
Alergeny pochodzenia zwierzęcego w Polsce to przede wszystkim alergeny kota i psa. Częściej alergizują koty – przebywają głównie w domu, mają częstszy kontakt z właścicielem. Alergizuje głównie ślina zwierzęcia – np. koty, czyszcząc futerko poprzez jego lizanie wprowadzają na nie dużą jej ilość. W odróżnieniu od kurzu, alergeny zwierząt unoszą się w powietrzu (dlatego niektórzy chorzy reagują objawami, pomimo iż nawet nie dotykają zwierzęcia), a ponieważ są lepkie – mogą być przenoszone na ubraniach (znajdowano je nawet w miejscach, w których obowiązuje zakaz wprowadzania zwierząt, takich jak sądy czy szkoły).
Alergenów kota i psa trudno pozbyć się z domu – nawet po kilku miesiącach sprzątania nadal są w nim obecne i mogą powodować objawy.
Warto pamiętać również o tym, iż poważnym źródłem alergizacji (zwłaszcza małych dzieci) są alergeny moczu gryzoni, coraz częściej hodowanych w domach. Dotyczy to świnki morskiej (niektórzy naukowcy uważają, w ciągu roku alergia może powstać prawie u wszystkich dzieci opiekujących się tym zwierzątkiem), myszy, królika a nawet szczura.
Alergia na karaluchy częsta jest w wilgotnych, tropikalnych rejonach świata; w Polsce dotyczy zwykle tzw. prusaka żyjącego w brudnych, ciemnych pomieszczeniach. Rzadziej uczulają alergeny krowy czy konia (np. rolników). Należy pamiętać, że długotrwały kontakt z każdym zwierzęciem futerkowym może wywołać alergię. Uważa się, że dzieci atopowe mogą hodować żółwie.
Zobacz: Alergia na włos psa, Alergia na włos kota, Alergeny drobnych gryzoni (myszy, szczury, świnki morskie, chomiki), Alergia na włos konia, Alergia na włos krowy.
Inne
Lateks to składnik kauczuku otrzymywanego z drzewa Hevea brasiliensis. Należy jednocześnie do alergenów wziewnych i kontaktowych. Uczulenie na lateks dotyczy często lekarzy i pielęgniarek używających zawierające go rękawiczki czy sprzęty medyczne. Lateks zawarty jest także w innych produktach, np. prezerwatywach, odzieży (płaszcze przeciwdeszczowe), rakietach tenisowych.
Początkowo u osoby uczulonej pojawiają się objawy ze strony skóry (pokrzywka kontaktowa), następnie oczu (np. zaczerwienienie), nosa (katar), wreszcie oskrzeli (utrudnienie oddychania), a u niektórych osób dojść może nawet do wstrząsu anafilaktycznego (zobacz: Wstrząs anafilaktyczny).
Uwaga! Chorzy uczuleni na lateks mogą mieć też objawy alergii po zjedzeniu banana, kiwi, pomidorów, ziemniaków czy awokado.
Zobacz: Uczulenie na banany, Uczulenie na pomidora, Uczulenie na ziemniaki.
