×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Czas protrombinowy i INR

lek. med. Klaudia Knap

Co to jest czas protrombinowy (PT) i na czym polega to badanie?

Czas protrombinowy (prothrombin time – PT) to parametr odzwierciedlający sprawność zewnątrzpochodnego układu krzepnięcia, a więc uwarunkowany zawartością w osoczu czynników krzepnięcia V, VII, X oraz protrombiny i fibrynogenu. Nie zależy on od pozostałych czynników krzepnięcia ani od liczby płytek krwi.

Wynik pomiaru czasu protrombinowego można wyrażać w różny sposób (w sekundach, procentach normy czy INR). Im dłuższy jest czas protrombinowy, tym mniejsza skłonność krwi do krzepnięcia. Oznaczenie czasu protrombinowego jest wykorzystywane przede wszystkim w monitorowaniu leczenia przeciwkrzepliwego za pomocą doustnych antykoagulantów (tzw. pochodnych kumaryny, które hamują wytwarzanie czynników krzepnięcia w wątrobie), ale także w diagnostyce chorób wątroby oraz nabytych i wrodzonych skaz krwotocznych.

Wartości referencyjne czasu protrombinowego i INR

Porównując wyniki badań należy pamiętać, że laboratoria stosują różne odczynniki oraz aparaty służące do badania krwi, dlatego podane normy mogą się nieznacznie różnić między sobą (wartość podana na wydruku badania to norma obowiązująca w danym laboratorium). W poszczególnych laboratoriach stosuje się nieznacznie różniące się między sobą normy czasu protrombinowego.

Prawidłowy wynik badania czasu protrombinowego wynosi 12–16 sekund. Jest on w dużej mierze zależny od aktywności dodanej tromboplastyny, dlatego czas protrombinowy określany jest jako wskaźnik protrombinowy, wpółczynnik protrombinowy lub – najczęściej – jako tak zwany międzynarodowy współczynnik znormalizowany (international normalized ratio – INR). W warunkach prawidłowych INR wynosi 0,85–1,15. W praktyce do monitorowania leczenia doustnymi antykoagulantami stosowany jest wyłącznie wskaźnik INR.

Interpretacja wyników badania czasu protrombinowego i INR

Z klinicznego punktu widzenia wartości czasu protrombinowego oraz wskaźnika INR istotne jest to, czy przekraczają górną granicę normy. U osób, które nie przyjmują leków przeciwkrzepliwych każdy wzrost PT lub INR powyżej górnej granicy normy powinien zostać zweryfikowany. U osób stosujących doustne leki przeciwkrzepliwe (warfaryna, acenokumarol) monitoruje się czas krzepnięcia krwi za pomocą wskaźnika INR, co pozwala na ustalenie odpowiedniej dawki leku:

  • INR <2,0 świadczy o nieprawidłowym przyjmowaniu leku lub jego zbyt małej dawce;
  • INR 2,0–3,0 to tak zwany zakres terapeutyczny, który pozwala na wydłużenie czasu krzepnięcia krwi przy niewielkim ryzyku wystąpienia niebezpiecznych dla życia i zdrowia krwawień; taki wynik świadczy o dobrze dobranej dawce leku oraz o prawidłowym sposobie jego przyjmowania (w przypadku sztucznych zastawek serca dopuszczalne wartości PT oraz INR mogą być wyższe, w zależności od rodzaju wszczepionej zastawki);
  • INR >4,0–5,0 – istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia samoistnych krwawień lub krwotoków; taka wartość świadczy o nieprawidłowym przyjmowaniu leku przez pacjenta (zbyt często, za dużo) lub jego niewłaściwej dawce.

Należy pamiętać, że każdy człowiek reaguje na dany lek w inny sposób. Dlatego tak ważna jest współpraca między pacjentem a lekarzem w celu odpowiedniego dostosowania dawki leku.

Wydłużenie czasu protrombinowego (lub zwiększenie INR) powyżej normy może występować w następujących sytuacjach:

  • leczenie antagonistami witaminy K (acenokumarol, warfaryna)
  • zatrucie pochodnymi kumaryny (np. trutką na szczury)
  • wrodzone niedobory czynników krzepnięcia: II, V, VII, X
  • ostre lub przewlekłe, ciężkie uszkodzenie miąższu wątroby
  • niedobory witaminy K
  • zespół rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC)
  • znaczne niedobory fibrynogenu, dysfibrynogenemie.

Do skrócenia PT (obniżenia wartości INR) może dochodzić w przebiegu stanów nadkrzepliwości krwi, jednak w tych sytuacjach oznaczanie PT nie ma większego znaczenia diagnostycznego.

Jakie są wskazania do badania czasu protrombinowego (PT)?

  1. Monitorowanie leczenia przeciwkrzepliwego (oznaczenie czasu protrombinowego jest podstawowym badaniem służącym do monitorowania leczenia doustnymi antykoagulantami- antagonistami witaminy K – acenokumarolem i warfaryną:
    u pacjentów po zabiegach kardiochirurgicznych – w przypadku wszczepienia sztucznych zastawek serca pacjent musi przyjmować leki przeciwkrzepliwe przez całe życie (w przypadku zastawek biologicznych wymagany czas leczenia przeciwkrzepliwego to zazwyczaj 3 miesiące); wydłużenie czasu krzepnięcia krwi w tych przypadkach jest bardzo ważne, ze względu na możliwość pojawienia się na sztucznym materiale skrzeplin, które mogą doprowadzić do powstania niebezpiecznych dla pacjenta zatorów;
    u pacjentów z migotaniem przedsionków – leki przeciwkrzepliwe zmniejszają ryzyko powstania skrzeplin w lewym i prawym przedsionku, które mogą doprowadzić do powikłań zakrzepowo- zatorowych, w tym do najgroźniejszego powikłania, jakim jest udar mózgu;
    w ramach profilaktyki oraz leczenia żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, czyli zakrzepicy żył głębokich oraz zatorowości płucnej – u osób z tą chorobą dochodzi do nieprawidłowości przepływu krwi w żyłach głębokich, najczęściej w obrębie kończyn dolnych. Zaburzenia przepływu krwi mogą doprowadzić do powstania skrzeplin, które w momencie oderwania od naczynia mogą się dostać do płuc i spowodować zator płuc.
  2. Diagnostyka chorób wątroby – czynniki krzepnięcia są białkami, które produkowane są w wątrobie; wydłużenie czasu protrombinowego u takich pacjentów świadczy o upośledzeniu produkcji białka, czyli o niewydolności wątroby (np. w przebiegu zapalenia, marskości, choroby nowotworowej).
  3. Kontrola leczenia przeciwkrzepliwego przed zabiegami operacyjnymi – pacjenci, którzy przyjmują leki z grupy antagonistów witaminy K (warfaryna, acenokumarol) powinni mieć oznaczony czas protrombinowy przed operacją, aby uniknąć nadmiernego krwawienia w trakcie wykonywanego zabiegu.
  4. Diagnostyka chorób krwi, do których należą skazy krwotoczne wrodzone oraz nabyte. Są to zaburzenia w obrębie układu krzepnięcia prowadzące do stanów nadmiernego krzepnięcia krwi lub jego nieprawidłowego wydłużenia.

Jak przebiega badanie czasu protrombinowego?

Czas protrombinowy (PT) oraz INR można oznaczyć w laboratorium analitycznym z krwi pobranej z żyły pacjenta (najczęściej drogą nakłucia żyły w okolicy zgięcia łokciowego). Istnieje także możliwość oznaczania INR w specjalnych aparatach z krwi pobranej z opuszki palca (krew włośniczkowa) osoby badanej, na zasadzie działania podobnego jak w glukometrze (np. CoaguChek, INRatio2). Są to proste, wygodne i bezpieczne w użyciu aparaty umożliwiające samokontrolę czasu krzepnięcia przez pacjenta w domu, co pozwala skrócić czas, jaki pacjent musiałby spędzić w szpitalu lub w gabinecie lekarskim. Procedura pomiaru składa się z zaledwie kilku prostych kroków, a wynik otrzymuje się w ciągu niecałej minuty. Najważniejsza korzyść płynąca z samokontroli to możliwość regularnego i częstego sprawdzania czasu krzepnięcia, dzięki czemu leczenie przeciwkrzepliwe można szybko zmodyfikować w razie konieczności. Urządzenia te nie należą do tanich, mogą być jednak bardzo przydatne dla osób, u których przewidywany jest bardzo długi okres leczenia przeciwkrzepliwego.

Jak się przygotować do badania czasu protrombinowego?

Badanie czasu protrombinowego na ogół nie wymaga szczególnego przygotowania. Do pobrania krwi w celu oznaczenia czasu protrombinowego lub INR pacjent nie musi być na czczo (spożycie posiłku przed badaniem nie wpływa na jego wynik). Do badania nie powinien przystępować pacjent po nieprzespanej nocy i forsownym wysiłku fizycznym. Zażywanie leków w danym dniu należy ustalić z lekarzem i powinno ono być ściśle związane z celem danego badania.

Jakie są przeciwwskazania do badania czasu protrombinowego?

Do oznaczenia czasu protrombinowego czy wskaźnika protrombinowego wystarcza pobranie niewielkiej ilości krwi, dlatego nie ma przeciwwskazań do wykonania tych badań.

Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu badania czasu protrombinowego? Jak postępować po badaniu?

Niektóre osoby reagują na ukłucie podczas pobierania krwi stanem przedomdleniowym lub omdleniem. Część pacjentów odczuwa w miejscu wkłucia niewielki ból, swędzenie lub pieczenie. Zabieg musi być przeprowadzony z zachowaniem ścisłej aseptyki, czyli ochrony pacjenta i personelu przed zakażeniem – ryzyko zakażenia jest niewielkie, jak przy każdym przerwaniu ciągłości skóry, pod warunkiem użycia sprzętu jednorazowego użytku i dezynfekcji miejsca wkłucia. Innym, rzadkim powikłaniem po pobraniu krwi jest przedłużone krwawienie, najczęściej związane z niewłaściwym uciskaniem miejsca wkłucia lub z zaburzeniami krzepnięcia krwi. Nawet przy prawidłowej technice pobrania krwi w miejscu wkłucia igły może się pojawić siniak.

27.01.2017
Zobacz także
  • Czas krzepnięcia
  • Czas krwawienia
  • Samokontrola INR
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta