Co to jest hormon wzrostu (GH)?
Hormon wzrostu jest białkiem produkowanym i uwalnianym przez przysadkę mózgową, niewielki gruczoł znajdujący się w mózgu. Hormon ten wydzielany jest pulsacyjnie, a w ciągu doby wykazuje cykliczne zmiany stężenia. Hormon wzrostu, działając poprzez inne hormony, tzw. insulinopodobne czynniki wzrostu stymuluje wzrost kości na długość, powoduje także zwiększone uwalnianie glukozy z wątroby do krwi oraz rozpad tkanki tłuszczowej i zwiększenie stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi.
Kiedy lekarz podejrzewa zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu?
U dzieci niedobór hormonu wzrostu można podejrzewać, gdy dziecko jest dużo niższe od rówieśników (wzrost dziecka mieści się poniżej 5. percentyla dla płci i wieku).
Nadmiar hormonu wzrostu u dzieci powoduje gigantyzm, a u dorosłych akromegalię. Objawami charakterystycznymi dla tej choroby są:
- powiększenie rąk i stóp
- powiększenie pewnych części twarzoczaszki zwłaszcza żuchwy
- powiększenie języka, co powoduje uporczywe chrapanie i problemy z oddychaniem
- nadciśnienie tętnicze
- cukrzyca, nadczynność tarczycy
- zaparcia
- bóle kostno-stawowe.
W przypadku, gdy za nadmiar hormonu odpowiedzialny jest gruczolak przysadki mózgowej, mogą pojawiać się zaburzenia widzenia i bóle głowy, powodowane przez ucisk rosnącego gruczolaka.
Jakie badania zleca lekarz przy podejrzeniu zaburzeń wydzielania hormonu wzrostu?
W diagnostyce niedoboru hormonu wzrostu stosuje się testy stymulacji wydzielania GH. Jednym z nich jest tzw. hipoglikemiczny test insulinowy – po podaniu insuliny następuje zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, co stymuluje wydzielanie GH, zatem jeżeli jego poziom nie wzrasta, oznacza to niedobór hormonu w organizmie.
Gdy lekarz podejrzewa nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu, po pierwsze oznacza stężenie insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), u chorych jest ono zwiększone. Może również zlecić wykonanie testu hamowania wydzielania hormonu wzrostu po doustnym podaniu 75 g glukozy – w przypadku gruczolaka wydzielającego hormon wzrostu nie dochodzi do hamowania jego wydzielania. Kolejnym badaniem, które zleca lekarz jest rezonans magnetyczny przysadki mózgowej.
Jak przygotować się do testów stymulacji/hamowania wydzielania hormonu wzrostu?
Każdy z testów stymulacji wymaga jedynie pozostania na czczo minimum przez 8 godzin przed wykonaniem badania.
Jakie są przeciwwskazania do wykonania tych testów?
Przeciwwskazaniem do wykonania hipoglikemicznego testu insulinowego jest nieleczona nadczynność tarczycy, choroby układu nerwowego, choroby układu sercowo-naczyniowego, choroby infekcyjne i wiek dziecka <5 roku życia.
Dla testu stymulacji wydzielania hormonu wzrostu po podaniu 75 g glukozy przeciwwskazaniem jest rozpoznana wcześniej cukrzyca.