Pytanie nadesłane do redakcji
Kiedy należy leczyć lekami duże stężenie cholesterolu? Pytam o bliską osobę, kobietę w wieku 68 lat, która nie choruje na nic i nie zażywa żadnych leków, nie ma objawów. W badaniach, które wykonuje co roku, od jakiegoś czasu ma za duże stężenie cholesterolu. Próbowała stosować dietę bez tłuszczu, ale nie dało to efektu. Ostatnie wyniki: LDL 4,1 mmol/l, HDL 1,7 mmol/l.
Odpowiedź
W opisywanej sytuacji decyzja o włączeniu leków zmniejszających stężenie cholesterolu u 68-letniej pacjentki z hipercholesterolemią, ale bez rozpoznanej choroby sercowo-naczyniowej, cukrzycy, przewlekłej choroby nerek ani rodzinnej hipercholesterolemii (pacjentka podaje, że nie ma chorób przewlekłych), opiera się na:
- ocenie ryzyka sercowo-naczyniowego – czyli ryzyka wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu w ciągu kolejnych 10 lat, które lekarz szacuje na podstawie specjalnych tablic SCORE2 (przeznaczonejych dla osób w wieku 40–69 lat, dla osób starszych stosuje się tablicę SCORE2-OP) [tablice zamieszczamy pod tekstem - przyp. red.]
- ocenie stężenia cholesterolu LDL(tzw. zły cholesterol).
Aby odpowiedzieć na zadane pytanie, potrzebna jest informacja o wielkości ryzyka obliczonego na podstawie tablicy SCORE2. Do tego zaś potrzebne są następujące dane: wiek, płeć, wysokość ciśnienia tętniczego, stężenie cholesterolu nie-HDL oraz informacje dotyczące palenia tytoniu teraz lub w przeszłości (niektórych z tych danych brakuje w zadanym pytaniu).
Znając wielkość ryzyka obliczonego na podstawie tablicy SCORE2, po uwzględnieniu wieku pacjenta, kwalifikuje się wyliczoną wartość do jednej z 3 grup: ryzyko małe lub umiarkowane, duże oraz bardzo duże. Te kategorie pomagają w podjęciu dalszych decyzji. Na przykład: zwiększone stężenie cholesterolu u osoby z dodatkowymi nieprawidłowościami, które sprzyjają miażdżycy (np. palenie tytoniu, wysokie ciśnienie tętnicze) i wyliczonym na podstawie karty SCORE2 bardzo dużym ryzykiem sercowo-naczyniowym oznacza, że osoba ta może być zagrożona wystąpieniem w ciągu 10 lat zawału serca lub udaru – w dużo większym stopniu, niż wynika to np. z samego wieku i płci. To wskazuje na znacznie pilniejszą potrzebę intensywnego leczenia, które ma potwierdzony naukowo wpływ na zmniejszenie tego ryzyka (w tym lekami zmniejszającymi stężenie cholesterolu), niż u osoby w tym samym wieku o ryzyku małym/umiarkowanym i np. nieznacznie zwiększonym stężeniem cholesterolem jako jedyną nieprawidłowością.
Dlatego zależnie od kategorii ryzyka i aktualnego stężenia cholesterolu frakcji LDL (tzw. zły cholesterol), a także dodatkowych informacji o pacjencie (takich jak choroby w rodzinie, masa ciała, aktywność fizyczna, sposób odżywiania), lekarz może zalecić jedynie modyfikację stylu życia i ewentualnie zastosowanie leku zmniejszającego stężenie cholesterolu w przypadku, gdy po określonym czasie stosowania zdrowiej diety i aktywności fizycznej nie uda się uzyskać w badaniu kontrolnym prawidłowych wyników, lub zlecić jednocześnie zarówno wdrożenie modyfikacji stylu życia, jak i przepisać lek.
Należy pamiętać, że chociaż zdrowe odżywianie jest bardzo ważne, to polega nie tylko na ograniczeniu tłuszczów zwierzęcych w diecie, a zmiana stylu życia obejmuje także zwiększenie aktywności fizycznej, zmniejszenie masy ciała (u osób z nadwagą lub otyłością) oraz zaprzestanie palenia tytoniu i ograniczenie spożywania alkoholu. Najczęściej stosowanymi lekami w celu zmniejszenia stężenia cholesterolu LDL są statyny. Są to leki skuteczne oraz zwykle dobrze tolerowane przez pacjentów. W razie przeciwwskazania do ich stosowania lub ich nietolerancji lekarz może zalecić przyjmowanie innych leków.
Ryc. Tablica ryzyka SCORE u kobiet
Ryc. Tablica ryzyka SCORE u meżczyzn
