Otyłość należy do chorób przewlekłych. Wiąże się z nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej, co w konsekwencji prowadzi do zwiększonego ryzyka rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych – m.in. układu sercowo-naczyniowego, metabolicznych i nowotworów.
Fot. pixabay.com
Eksperci Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) uznali, że otyłość to choroba, i wpisali ją na listę Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10) pod numerem E66. Choroba ta charakteryzuje się nadmiernym magazynowaniem tkanki tłuszczowej, które prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia i jakości życia chorego na otyłość.
Wskaźnik BMI – kalkulacja wskaźnika
W celu ustalenia rozpoznania otyłości należy przeprowadzić podstawowe pomiary antropometryczne, czyli dokonać pomiaru masy ciała i wzrostu oraz obwodu talii. Ten ostatni parametr ułatwia określenie rodzaju otyłości. Wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index) służy do klasyfikacji nadwagi i otyłości. BMI oblicza się, dzieląc masę ciała (w kilogramach) przez wzrost do kwadratu (w metrach; kg/m2).
Klasyfikację otyłości na podstawie BMI przedstawia poniższa tabela.
Klasyfikacja | Wskaźnik BMI |
---|---|
norma | 18,5–24,9 |
nadwaga | 25,0–29,9 |
otyłość I stopnia (umiarkowana) | 30,0–34,9 |
otyłość II stopnia (znaczna) | 35,0–39,9 |
otyłość III stopnia (zaawansowana) | ≥40,0 |
WHO Global Strategy on Diet, Physical Activity and Health, 2020
Otyłość brzuszna
Ten typ otyłości szczególnie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań. Zgodnie z kryteriami diagnostycznymi International Diabetes Federation (IDF) otyłość trzewną rozpoznaje się u dorosłych Europejczyków przy obwodzie talii:
- u mężczyzn ≥94 cm
- u kobiet ≥80 cm.
Przyczyny nadwagi i otyłości
Wśród przyczyn nadwagi i otyłości wymienia się wiele czynników. Można je pogrupować w następujący sposób:
- czynniki środowiskowe – styl życia sprzyjający dodatniemu bilansowi energetycznemu, zaburzona równowaga między podażą a wydatkowaniem energii
- czynniki mikrośrodowiskowe (indywidualne) – dieta i aktywność fizyczna, charakter pracy zawodowej
- czynniki makrośrodowiskowe – zmiany cywilizacyjne (m.in. powszechny dostęp do środków transportu i urządzeń elektronicznych, rosnąca dostępność do bogatokalorycznej żywności)
- czynniki psychologiczne: zaburzenia odżywiania (bulimia psychiczna, zaburzenia z napadami objadania się, zespół nocnego jedzenia, uzależnienie od jedzenia), choroby psychiczne (schizofrenia, choroba afektywna dwubiegunowa, depresja)
- czynniki genetyczne
- czynniki hormonalne, jatrogenne i inne (otyłość wtórna).
Na powstanie dodatniego bilansu energetycznego i rozwój otyłości w niektórych przypadkach wpływają także:
- endokrynopatie – niedoczynność tarczycy, zespół Cushinga
- zaburzenia funkcjonowania ośrodka głodu i sytości w podwzgórzu, urazy czaszki, guzy mózgu
- wady chromosomalne – zespół Downa, zespół Turnera
- działania niepożądane leków (hormonów steroidowych, leków przeciwpsychotycznych i przeciwdepresyjnych, przeciwpadaczkowych, przeciwalergicznych).
Konsekwencje otyłości
Jak wspomniano na wstępie, otyłość wiąże się z rozwojem licznych powikłań (konsekwencji zdrowotnych). O tym, jakie to będą powikłania, decyduje stopień nadmiaru tkanki tłuszczowej, jej dystrybucja (rozmieszczenie) oraz czas trwania choroby. Najpowszechniej występują:
- cukrzyca typu 2
- dyslipidemia
- nadciśnienie tętnicze
- choroby układu sercowo-naczyniowego (np. choroba niedokrwienna serca, choroba wieńcowa, miażdżyca, udar mózgu, niewydolność serca)
- niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby
- ostre zapalenie trzustki
- powikłania oddechowe (np. zespół bezdechu sennego, hiperwentylacja)
- choroby układu ruchu – zapalenie kości i stawów.
Do innych konsekwencji otyłości można także zaliczyć zwiększone ryzyko rozwoju niektórych nowotworów oraz zaburzenia hormonalne, które mogą prowadzić do zaburzeń miesiączkowania, zespołu policystycznych jajników oraz niepłodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn.
Ponadto otyłość sprzyja występowaniu wielu zaburzeń emocjonalnych, takich jak depresja, zaburzenia lękowe oraz obniżona samoocena.
Piśmiennictwo
Olszanecka-Glinianowicz M., Dudek D., Filipiak K.J. i wsp.: Leczenie nadwagi i otyłości w czasie i po pandemii. Nie czekajmy na rozwój powikłań – nowe wytyczne dla lekarzy. Nutr. Obes. Metab. Surg., 2020; 6, 2: 1–13Bogdański P., Filipiak K.J., Kowalska I. i wsp.: Interdyscyplinarne stanowisko w sprawie rozpoznawania i leczenia otyłości. For. Zab. Metab., 2020; 11: 47–54
Olszanecka-Glinianowicz M., Godycki-Ćwirko M., Lukas W. i wsp.: Zasady postępowania w nadwadze i otyłości w praktyce lekarza rodzinnego. Wytyczne Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej oraz Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością. Lekarz Rodzinny – wydanie specjalne 3/2017
https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/ekspert/wideo/258954,jakie-zaburzenia-odzywiania-moga-wystepowac-u-osob-z-nadwaga-i-otyloscia