×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pletyzmografia segmentarna i pneumatyczna

lek. med. Paulina Brożek

Co to jest pletyzmografia i na czym polega?

Pletyzmografia (gr. plethysmós – powiększenie oraz grápho – piszę) jest badaniem, które pozwala na pomiar przepływu krwi przez tętnicze i żylne naczynia obwodowe kończyn, położone tuż pod powierzchnią skóry. Pletyzmografia ma na celu monitorowanie zmian upośledzających przepływ w naczyniach kończyn, głównie dolnych. Pletyzmografię można także wykorzystać do badania wydolności mięśni wspomagających przepływ krwi w nogach (tzw. pompa mięśniowa goleni).

Pletyzmografia wykorzystuje zmianę objętości kończyn wywołaną przez wypełnienie naczyń krwią. W badaniu stosowane są mankiety powietrzne, które powodują ucisk naczynia i zamknięcie odpływu krwi. W wyniku ucisku naczynia dochodzi do wzrostu objętości kończyny, co pozwala na wyznaczenie pojemności naczyń. Po usunięciu ucisku krew odpływa i objętość kończyny maleje. W układzie żylnym szybkość zmniejszania objętości kończyny jest miarą stanu żył – im szybciej krew odpływa, tym stan żył jest lepszy; wolny odpływ świadczy o zaleganiu krwi w żyłach, co może oznaczać obecność niewidocznych żylaków żył głębokich.

Pletyzmografię można wykonać kilkoma metodami różniącymi się rodzajem wykorzystywanych czujników. W celu oceny układu naczyń tętniczych wykonuje się pletyzmografię klasyczną lub pletyzmografię segmentarną, natomiast w celu oceny naczyń żylnych – fotopletyzmografię lub pletyzmografię klasyczną.

Ocena krążenia tętniczego

Celem pletyzmografii jest wykluczenie zatorów w kończynach (zwykle dolnych), ale może również służyć do diagnostyki zmian miażdżycowych w kończynach górnych.

Pletyzmografia klasyczna

Pletyzmografię klasyczną stosuje się do badania przepływu krwi w naczyniach kończyn górnych i dolnych. Badanie to mierzy skurczowe ciśnienie tętnicze (maksymalne ciśnienie podczas skurczu komór serca) w kończynie dolnej w porównaniu z kończyną górną. Do badania stosuje się mankiety powietrzne, takie jak stosowane są do pomiaru ciśnienia tętniczego. Wymaga się, aby jedna kończyna była zdrowa, ponieważ zostanie ona porównana z innymi kończynami.

Pletyzmografia segmentarna

Pletyzmografia segmentarna to metoda wykrywająca i rejestrująca minimalne zmiany objętości kończyny, do których dochodzi podczas pracy serca. Rejestracja jest dokonywana za pomocą mankietów rozmieszczonych wokół uda, goleni i kostek. Badanie umożliwia przybliżoną ocenę niedrożności lub zwężenia naczyń. W pletyzmografii segmentarnej dokładność rozpoznania zwężeń i zaburzeń ukrwienia wynosi 85%. W celu dokładnego zlokalizowania zwężenia tętnicy preferowane jest wykonanie zarówno pletyzmografii, jak i angiografii. Połączenie obu metod daje dokładność >95%.

Ocena krążenia żylnego

Pletyzmografia umożliwia, oprócz oceny naczyń tętniczych, również ocenę układu żylnego kończyn. Badanie ma na celu ocenę przepływu krwi w żyłach oraz zdiagnozowanie refluksu żylnego. Fizjologicznie w żyłach znajdują się zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi płynącej „do góry” w kierunku serca. Jeśli zastawki w żyłach są niewydolne, krew cofa się i płynie w przeciwnym kierunku, co doprowadza do zastoju krwi w kończynach. Niewydolność żył i cofanie się krwi w żyłach nazywane jest refluksem żylnym. Pletyzmografia pozwala również na ocenę sprawności pompy mięśniowej goleni. Ważną rolę we wspomaganiu przepływu krwi przez żyły odgrywają mięśnie podudzi, które podczas kurczenia się uciskają żyły i „wypychają” z nich krew ku górze.

W celu oceny układu żylnego kończyn wykonuje się następujące badania:

Fotopletyzmografia

Fotopletyzmografię wykonuje się za pomocą sondy ze źródłem światła, która przykładana jest do skóry w celu oceny przepływu i zmiany objętości krwi w naczyniach żylnych. W fotopletyzmografii wykorzystywane jest zjawisko pochłaniania światła przez krwinki czerwone. Maksymalne pochłanianie światła przez erytrocyty jest obserwowane, gdy pacjent siedzi lub stoi w bezruchu, ciśnienie tętnicze jest wysokie, a żyły są maksymalnie wypełnione napływającą krwią. Gdy ciśnienie w żyłach spada, pochłanianie światła się zmniejsza.

Pletyzmografia pneumatyczna

Badanie pozwala na znalezienie przyczyny obrzęku i owrzodzeń podudzi z wykorzystaniem mankietów powietrznych. Na rysunku przedstawiono schemat badania (patrz ryc. 1.).


Ryc. 1. Pletyzmografia pneumatyczna


Jakie są wskazania do pletyzmografii?

Pletyzmografię wykonuje się w celu oceny funkcji naczyń oraz długoterminowego monitorowania postępu zmian upośledzających przepływ w naczyniach krwionośnych kończyn.

Ocena układu tętniczego

Pletyzmografia ma na celu ocenę symetryczności ukrwienia kończyn, ocenę stopnia niedokrwienia oraz zlokalizowanie miejsca występowania istotnych zwężeń tętnic lub zmian miażdżycowych. Wskazaniem do wykonania pletyzmografii jest niedokrwienie kończyn dolnych, które charakteryzuje się bólem podczas wysiłku. Z czasem ból nóg może występować również w spoczynku. Niedokrwienie kończyn dolnych może objawiać się zmianami skórnymi w postaci owrzodzeń.

Ocena krążenia żylnego

Pletyzmografię układu żylnego wykonuje się w celu oceny czynności pompy mięśniowej goleni, przepływu krwi w żyłach oraz zdiagnozowania refluksu żylnego. Przewlekła niewydolność żylna stanowi wskazanie do wykonania pletyzmografii. Badanie pozwala na zdiagnozowanie rodzaju żylaków, przyczyn obrzęków, bólu nóg oraz uczucia „ciężkich nóg”. W niewydolności żylnej mogą być również obserwowane zmiany skórne w okolicy kostek, tj. przebarwienia, zgrubienia lub owrzodzenia skóry.

Badanie dodatkowo umożliwia diagnozowanie żylaków kończyn dolnych i ustalenie czy zaburzenie dotyczy żył głównych czy żylaki stanowią żyły krążenia obocznego. Krążenie oboczne powstaje w sytuacji, gdy główne żyły są niewydolne i potrzebne są dodatkowe naczynia, które zapewniają odpływ krwi z kończyny.

Nieprawidłowe wyniki pletyzmografii mogą wskazywać na występowanie następujących zaburzeń:

  • choroba naczyń przebiegająca ze zwężeniem lub zamknięciem światła tętnic
  • zarostowe zapalenie tętnic
  • zmiany w obrębie małych naczyń spowodowane cukrzycą
  • uraz tętnic
  • choroby naczyniowe
  • tętnica po embolizacji (zamierzonym zamknięciu światła naczynia krwionośnego w celu leczniczym)
  • zatory naczyniowe
  • refluks żylny.

Na podstawie otrzymanego wyniku badania, lekarz zastosuje leczenie farmakologiczne lub zabiegowe oraz może zlecić wykonanie kolejnych badań układu naczyniowego.

Jeśli u pacjenta występują obrzęki kończyn dolnych, a wynik badania układu żylnego jest prawidłowy, można wykluczyć przyczynę żylną obrzęków. W tej sytuacji należy poszukiwać innej przyczyny zaburzeń, tj. chorobę tętnic, naczyń chłonnych, serca lub stawów.

Jak przebiega pletyzmografia?

Badanie można przeprowadzić w gabinecie lekarza lub w szpitalu. Do badania pacjent musi zdjąć ubranie z kończyn górnych i dolnych, aby czujniki pletyzmografu miały bezpośredni kontakt z ciałem. Pacjent podczas badania leży na leżance nieruchomo, w pozycji półsiedzącej, a na kończyny zakłada się mankiety powietrzne podobne do tych, które stosowane są podczas pomiaru ciśnienia tętniczego. Następnie mankiety są podłączane do pletyzmografu (urządzenia rejestrującego), który zapisuje każdą falę tętna. Badanie wykonuje się po 10 minutach adaptacji do odpowiedniej pozycji ciała. Analizuje się kilka (zwykle 10) cykli pomiarowych, trwających po 5 sekund każdy, przedzielonych 15-sekundowymi przerwami. Podczas badania mankiety są pompowane do ściśle określonej wartości ciśnienia. Zmiana wypełniania tętnic w kolejnych fazach cyklu serca wpływa na ciśnienie powietrza w mankietach.

Ważne jest, aby w trakcie badania nie wykonywać żadnych ruchów (o ile lekarz o to nie poprosi), ani nie napinać mięśni, gdyż może to zakłócić wyniki. Zależnie od typu pletyzmografii lekarz może poprosić o wstanie z leżanki i wykonanie odpowiednich ćwiczeń. W trakcie badania pacjent nie odczuwa żadnego dyskomfortu, jedynie łagodny ucisk spowodowany przez mankiety. Badanie nie niesie ze sobą ryzyka. Po zakończeniu badania, które trwa około 30 minut, technik zdejmuje czujniki. Po badaniu należy powoli wstawać z kozetki, aby zapobiec zawrotom głowy. Najpierw należy usiąść na kozetce i po chwili można powoli wstać. Należy zapytać lekarza, kiedy i gdzie można odebrać wyniki badania.

Zależnie od rodzaju wykonywanej pletyzmografii metoda badania, rozmieszczenie oraz rodzaj czujników różnią się pomiędzy sobą.

Pletyzmografia klasyczna

Na kończyny dolne i kończynę górną zakłada się 3 mankiety oraz rejestruje wszelkie różnice ciśnień na mankietach. Jeżeli fala tętna jest zmniejszona na którymś z mankietów, może to wskazywać na obecność zwężenia w tętnicy. Za wyniki prawidłowe uznaje się różnicę mniejszą niż 20 mm Hg pomiędzy kończynami górnymi i dolnymi.

Pletyzmografia segmentarna

Na kończynie dolnej, obok siebie zakłada się 3 mankiety i mierzy ciśnienie tętnicze na wysokości każdego czujnika. Jeśli różnica wartości ciśnienia pomiędzy mankietami przewyższa 20 mm Hg, wskazuje to na występowanie zwężenia lub przeszkody w naczyniu.

W pletyzmografii segmentarnej wykorzystuje się różne czujniki, m.in. elastyczne rurki wypełnione rtęcią (tzw. pletyzmografia strain-gauge, patrz ryc. 2. ), elektrody przyklejone do skóry (pletyzmografia impedancyjna) lub mankiety powietrzne.


Ryc. 2. Pletyzmografia strain-gauge

Fotopletyzmografia

Zamiast mankietu powietrznego wykorzystuje się czujnik fotopletyzmograficzny, stabilnie przymocowany do grzbietu stopy lub kilka centymetrów powyżej kostki. Podczas badania pacjent siedzi na kozetce, ewentualnie stoi stabilnie z podparciem o poręcz. Jeśli wynik badania nasuwa podejrzenie refluksu żylnego, lekarz zleci badanie ultrasonograficzne naczyń krwionośnych metodą Dopplera.

Ocena uładu żylnego

Pletyzmograf pneumatyczny

W badaniu stosuje się komorę powietrzną przypominającą rurę, która zakładana jest na całe podudzie. Następnie komora wypełniana jest powietrzem, a zmiany objętości kończyny, spowodowane wypełnianiem się żył krwią i ich opróżnianiem wywołują zmiany ciśnienia w komorze.

Przebieg badania jest etapowy


A. Pacjent leży na leżance na plecach, z kończyną dolną uniesioną pod kątem 45°

B. Następnie lekarz prosio zejście z leżanki i stanie na jednej nodze. Druga, badana noga jest lekko zgięta w stawie kolanowym.

Powyższa część badania ma na celu zbadanie zastawek żylnych i ustalenie, czy u pacjenta występuje refluks żylny. Określany jest wskaźnik wypełnienia (VFI), który prawidłowo wynosi <2ml/s, a w przypadku refluksu żylnego wartość ta może sięgać nawet do 30 ml/s. Im wyższa wartość AVI, tym bardziej nasilone są objawy, które odczuwa pacjent, czyli obrzęk, zmiany skórne i owrzodzenia.

C. Pacjent staje na palcach obu stóp, równomiernie obciążając obie kończyny dolne. W tej części badania możliwa jest ocena pojemności wyrzutowej pompy mięśniowej goleni (EF), która w kończynach bez zmian naczyniowych wynosi >60%. Wynik <10% oznacza niewydolność żył głębokich.

D. Pacjent proszony jest o wykonanie ćwiczenia, które polega na 10-krotnym wspięciu się na palce i opadnięciu na pięty.

E. Następnie powtórnie badanie wykonywane jest na stojąco, z lekko zgiętą kończyną dolną w stawie kolanowym. Badanie ma na celu ocenę frakcji objętości zalęgającej (RVF), która prawidłowo wynosi 5–35%, natomiast zmiany w układzie żył głębokich cechują się wartością do 100%.

F. Pacjent ponownie kładzie się na plecach na leżance, a mankiet pletyzmografu zakłada się na udo, możliwie najwyżej.

Mankiet powoli jest pompowany, a następnie powietrze z mankietu jest gwałtownie spuszczane. Badanie jest wykonywane powtórnie na wysokości kolana. Oceniana jest frakcja odpływu po 1 sekundzie (OF1), czyli ilość krwi wypełniającej żyły, która odpływa z kończyny w ciągu 1 sekundy. OF1>38% jest wynikiem prawidłowym. Spadek EF wiąże się z ryzykiem występowania owrzodzeń podudzi. Określenie wartości EF pozwala lekarzowi na ustalenie, czy zabieg operacyjnego odtworzenia żył głębokich przyniesie pożądane rezultaty lecznicze. Wynik 30–38% oznacza, że odpływ z żyły jest miernie utrudniony w kierunku serca „do góry”. Natomiast wartość <28% oznacza znacznego stopnia zwężenie i utrudniony odpływ żylny.

Jak przygotować się do pletyzmografii?

Przed badaniem nie należy spożywać pokarmów, ponieważ po obfitym posiłku wzrasta przepływ krwi przez podudzie i przez przedramię oraz zwiększają się parametry oceniane w badaniu, tj. pojemność żylna i maksymalny odpływ żylny. Nie należy palić papierosów przed badaniem co najmniej przez 30 minut, ponieważ może to spowodować tymczasowe zwężenie tętnic i zaburzenie wyników badania.

Jakie są przeciwwskazania do pletyzmografii?

Pletyzmografia jest badaniem bezpiecznym i można je wykonywać nawet u osób ciężko chorych. W przypadku występowania bardzo rozległych i głębokich owrzodzeń podudzi należy skonsultować się z lekarzem czy badanie można wykonać.

Jakie powikłania mogą wystąpić po wykonaniu pletyzmografii? Jak postępować po pletyzmografii?

Pletyzmografia jest badaniem nieinwazyjnym i bezpiecznym i nie prowadzi do powikłań. Osoby, u których wynik badania wskazuje na występowanie choroby naczyń nie powinny palić papierosów, ponieważ powodują dodatkowe zwężenie naczyń krwionośnych, a co za tym idzie utrudniony przepływ krwi.

27.01.2017
Zobacz także
  • Przewlekła niewydolność żylna
  • Żylaki
  • Zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta