×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Kleszcze i borelioza: przyczyny, objawy i leczenie boreliozy z Lyme

dr hab. n. med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii z Oddziałem Obserwacyjnym WUM

Borelioza jest chorobą odkleszczową. Nie ma na nią szczepionki. Diagnozę stawia się na podstawie konstelacji objawów, w tym obecności rumienia wędrującego oraz testów serologicznych, rozpoczynając od testu ELISA. W leczeniu stosuje się antybiotyki. Neuroborelioza może wystąpić zarówno w późnej, jak i wczesnej rozsianej fazie boreliozy.

SPIS TREŚCI

Co to jest borelioza?

Borelioza, a właściwie borelioza z Lyme zwana też krętkowicą kleszczową, jest wieloukładową chorobą odzwierzęcą z cechami autoimmunizacji, wywoływaną przez krętki z rodzaju Borrelia, która przenosi się na człowieka za pośrednictwem kleszczy z rodzaju Ixodes. Nazwa choroby pochodzi od miejscowości w Stanach Zjednoczonych, New Lyme i Old Lyme w stanie Connecticut, gdzie w 1977 roku opisano jej pierwsze przypadki, wiążąc serię zapalenia stawów wśród młodzieży z ukąszeniami przez kleszcze.

Rozpoznawanie boreliozy stało się możliwe po wyizolowaniu bakterii Borrelia burgdorferi przez Williego Burgdorfera w 1982 roku.

Borelioza - jak dochodzi do zakażenia?

Krętki dostają się do skóry żywiciela wraz ze śliną żerującego kleszcza. Ryzyko zakażenia zwiększa się wraz z czasem żerowania. Krętki przedostają się następnie z krwią i chłonką do wielu narządów.

Teoretycznie możliwe jest przedostanie się krętków z układu krążenia matki do płodu przez łożysko, jednak jak dotąd nie opisano ani jednego wiarygodnego przypadku boreliozy wrodzonej. Nie opisano też przeniesienia zakażeń za pośrednictwem karmienia piersią ani drogą pokarmową po spożyciu krętków. Nie można zarazić się boreliozą przez bezpośredni kontakt z chorym człowiekiem czy zakażonym zwierzęciem.

Kleszcze mogą żerować na bardzo różnych gatunkach kręgowców, w tym ptakach, gadach i ssakach. Główny rezerwuar krętków stanowią drobne gryzonie (np. myszy polne i leśne, nornice) oraz zwierzęta płowe (np. jelenie). Pełny cykl rozwojowy kleszczy z rodzaju Ixodes trwa od 2 do 3 lat i obejmuje 4 stadia, od jaja przez larwę i nimfę po postać dorosłą. Przed każdym przeobrażeniem oraz złożeniem jaj kleszcz musi posilić się krwią.

Wiosną z jaj wylęgają się larwy, które latem żerują na drobnych kręgowcach (najczęściej myszach), a kolejnej wiosny przekształcają się w nimfy, które także żerują na drobnych kręgowcach, po czym osiągają postać dorosłą. Ta najczęściej żeruje na dużych zwierzętach (np. jeleniach). Dorosłe kleszcze parzą się jesienią oraz zimą, następnie samice składają jaja i cykl się zamyka.

Trzykrotne żerowanie kleszczy na różnych żywicielach zwiększa ryzyko zakażenia kleszczy przez krętki z rodzaju Borrelia. Ludzie są najczęściej zakażani przypadkowo wiosną i latem, w czasie aktywności nimf. W naszej strefie klimatycznej kleszcze najczęściej zamieszkują skraje lasów liściastych i mieszanych z bogatym poszyciem. Bardzo rzadko występują w suchych lasach sosnowych bez poszycia oraz na bagnach i torfowiskach.

Podobnie jak w przypadku innych chorób odzwierzęcych, warunkiem zakażenia jest obecność chorobotwórczych drobnoustrojów w organizmie kleszcza. Szacuje się, że krętkami z rodzaju Borrelia zakażonych jest zaledwie kilka procent kleszczy. Ponadto większość zakażeń krętkami jest na wczesnym etapie niszczona przez własne mechanizmy obronne ludzkiego organizmu i przebiega bezobjawowo, pozostawiając ślad w postaci obecności swoistych przeciwciał. W Polsce przeciwciała przeciwko krętkom mogą być obecne nawet u kilkunastu procent całkowicie zdrowych osób, które samodzielnie zwalczyły chorobę.

Borelioza w Ameryce Północnej a borelioza w Europie

W Ameryce Północnej boreliozę wywołuje Borrelia burgdorferi, dla której charakterystyczne są objawy stawowe. W Europie i Azji za boreliozę odpowiedzialnych jest co najmniej 5 gatunków krętków z rodzaju Borrelia przez co obraz kliniczny choroby jest znacznie bardziej zróżnicowany. W Polsce najczęściej spotykane są krętki: Borrelia afzelii, Borrelia garinii. Najwięcej zgłoszeń pochodzi z Polski północnowschodniej, z województw podlaskiego i warmińsko-mazurskiego. Większość zachorowań na boreliozę w północno-wschodniej Polsce wywołuje Borrelia garinii.

Borelioza – objawy: rumień i inne zmiany skórne, ból stawów, objawy neurologiczne

Borelioza jest chorobą wieloukładową, z elementami autoimmunizacji, dlatego może dawać objawy ze strony różnych narządów i tkanek: skóry, serca, stawów i układu nerwowego.

Charakterystyczne objawy boreliozy to:

  • rumień wędrujący,
  • porażenie nerwu twarzowego,
  • aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
  • nabyte bloki serca,
  • przewlekłe zapalenie stawów,
  • korzeniowe zespoły bólowe.

Niecharakterystyczne objawy boreliozy takie, jak:

  • uczucie osłabienia i zmęczenia,
  • pogorszenie pamięci,
  • zaburzenia snu,
  • trudności w koncentracji
mogą wystąpić w przebiegu właściwie wszystkich chorób przewlekłych (np. miażdżycy, w nadciśnieniu tętniczym), w wyniku przemęczenia związanego z pracą oraz przewlekłego stresu, a także u osób z niedoborami żywieniowymi czy nadużywających alkoholu. Mogą także towarzyszyć starzeniu się. Dlatego nie można na ich podstawie stawiać rozpoznania.

Borelioza zazwyczaj występuje w stadiach (fazach), które cechują różne objawy kliniczne:

  • stadium wczesne ograniczone - borelioza we wczesnej miejscowej fazie najczęściej objawia się zmianą pierwotną, czyli rumieniem wędrującym, rzadko - pojedynczym guzkiem, ziarniniakiem limfocytowym skóry
  • stadium wczesne rozsiane (narządowe)
    W ciągu kilku tygodni od zakażenia boreliozą może dojść do wczesnego rozsiewu krętków za pośrednictwem krwi i naczyń chłonnych do różnych narządów. Jego typowe objawy to:
    • liczne pierścieniowate wtórne rumienie wędrujące (zwykle mniejsze od pierwotnego),
    • gorączka,
    • osłabienie,
    • bóle mięśniowe,
    • bóle głowy.
      W obrazie klinicznym mogą dominować:
    • objawy ze strony serca – zazwyczaj ujawniają się jako ostre zaburzenia rytmu, szczególnie bloki przedsionkowo-komorowe II i III stopnia, które mogą czasami wymagać elektrostymulacji serca,
    • objawy ze strony stawów – zapalenie najczęściej jednego, czasem kilku dużych stawów (kolanowego, skokowego, łokciowego), nawracające zaostrzenia z czasem coraz rzadsze, krótsze i łagodniejsze,
    • objawy ze strony układu nerwowego - zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (gorączka, bóle głowy, sztywność karku, dodatnie objawy oponowe i nadwrażliwość na bodźce), porażenia nerwu twarzowego lub innych nerwów czaszkowych, zapalenie nerwu.
      Objawy ze strony mięśnia sercowego są rzadkie i wycofują się samoistnie w ciągu kilku tygodni, a ich ustąpienie przyspiesza antybiotykoterapia. Borelioza nie uszkadza zastawek serca.
  • stadium późne - występuje po upływie od kilku miesięcy do kilku lat od pierwotnego zakażenia i może dawać objawy ze strony różnych narządów i układów.

Rumień wędrujący

Rumień wędrujący

Rumień wędrujący pojawia się po 3–30 dni od wniknięcia krętka, rzadziej później i jest najczęstszym wczesnym objawem boreliozy. W miejscu ukąszenia powstaje zaczerwieniona grudka, która następnie zmienia się w pierścieniowaty płaski, powiększający się rumień z przejaśnieniem w centrum. Rumień wędrujący może być także jednorodny, bez centralnego przejaśnienia.

Rumieniowi wędrującemu mogą towarzyszyć łagodne objawy ogólne: osłabienie, gorsze samopoczucie, gorączka i powiększenie okolicznych węzłów chłonnych.

Rumień wędrujący rozpoznaje się, gdy zmiana spełnia następujące kryteria diagnostyczne:

  • średnica ponad 5 cm,
  • ostre granice,
  • stopniowe powiększanie się z pozostawieniem przejaśnienia w środku.

Rozpoznanie rumienia wędrującego oznacza konieczność bezzwłocznego rozpoczęcia antybiotykoterapii i nie wymaga potwierdzania badaniami serologicznymi.

Nieleczony rumień wędrujący zwykle zanika samoistnie w ciągu 3–4 tygodni. Nie oznacza to wyleczenia boreliozy. U osób, które nie były leczone, krętki można było wyhodować z wycinków skóry nawet po 6 miesiącach od samoistnego ustąpienia rumienia wędrującego.

Limfocytoma boreliozowa

Limfocytoma boreliozowa (ziarniniak limfocytowy skóry) to niebolesny, sino-czerwony, twardy naciek w postaci guzka, który najczęściej jest umiejscowiony na płatku ucha lub brodawce sutkowej, rzadziej na mosznie. Nieleczony może się utrzymywać do kilku lat.

Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn

Typową zmianą skórną towarzyszącą późnej boreliozie jest przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, które pojawia się po roku do kilku lat od zakażenia i dotyczy zwykle miejsc, w których doszło do ugryzienia przez kleszcze. Zmieniona chorobowo skóra - najczęściej kończyn dolnych lub grzbietowej powierzchni dłoni - jest początkowo obrzęknięta, nadmiernie miękka i żywoczerwona, a następnie stopniowo zanika i cieńczeje (określa się ją jako „skórę papierową”), wyraźnie uwidoczniają się żyły powierzchowne, a skóra nabiera barwy sinej. Przewlekłe zanikowe zapalenie skóry jest wynikiem aktywnego zakażenia przez krętki, co potwierdzono przez wyhodowanie krętków po ponad 10 latach od pojawienia się pierwszych objawów choroby. Najczęściej występuje w zakażeniach wywołanych przez Borrelia afzelii, dlatego nie obserwuje się go w Stanach Zjednoczonych.

Zapalenie stawów

Zapalenie stawów może towarzyszyć zarówno późnej, jak i wczesnej postaci boreliozy. Zajęcie stawów zwykle jest niesymetryczne i dotyczyć może kolan (najczęściej), barków, stawów biodrowych, stawów nadgarstkowych, skokowych oraz drobnych stawów dłoni. Rzadziej w przebiegu boreliozy zajęte są ścięgna, a bardzo rzadko mięśnie. Objawy zapalenia układu ruchu najczęściej utrzymują się przez kilka miesięcy i nawracają wielokrotnie, ale z coraz mniejszą intensywnością. U zdecydowanej większości chorych (90%) zmiany stawowe ustępują po właściwym leczeniu antybiotykiem. Zapalenie stawów zwykle występuje w przebiegu zakażeń Borrrelia burgdorferi.

Przetrwałe zapalenie stawów oporne na antybiotykoterapię jest definiowane jako przetrwałe zapalenie błony maziowej stawu, które utrzymuje się powyżej 2 miesięcy od zakończenia dożylnej terapii antybiotykiem (ceftriakson). Problem ten dotyczy około 10% chorych na boreliozowe zapalenie stawów w USA i występuje najczęściej u osób z genetycznymi predyspozycjami do zapaleń stawów (haplotyp HLA DR4).

Neuroborelioza

Zajęcie układu nerwowego, czyli neuroborelioza, może wystąpić zarówno w późnej, jak i wczesnej rozsianej fazie boreliozy, i dotyczyć zarówno ośrodkowego (mózg i rdzeń kręgowy), jak i obwodowego układu nerwowego (nerwy). Zwykle przebiega jako aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i korzeni nerwowych (zespół Banwartha), zapalenie pojedynczych nerwów (najczęściej nerwu twarzowego we wczesnym okresie boreliozy), bardzo rzadko zapalenia mózgu lub rdzenia kręgowego. Do objawów neuroboreliozy należą zaburzenia: widzenia, słuchu, połykania, czucia. Zdarzają się korzeniowe zespoły bólowe splotu barkowego lub odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa. Nieleczona neuroborelioza może się objawiać postępującymi zaburzeniami funkcji poznawczych i pamięci, czyli postępującą encefalopatią.

Przyczyną neuroboreliozy mogą być wszystkie trzy najważniejsze gatunki krętków z rodzaju Borrelia, najczęściej Borrelia garinii, rzadziej Borrelia afzelii. Zajęcie układu nerwowego prawdopodobnie jest najczęstszą postacią rozsianego zakażenia wywołanego przez Borrelia burgdorferi w Europie.

Boreliozie przypisuje się wiele różnych objawów, w tym mało charakterystyczne dolegliwości ze strony układu nerwowego, jak gorszą pamięć, zaburzenia snu, osłabienie czy trudności w koncentracji. Według szacunków odczuwa je ok. 5% ludzi. Trzeba też wiedzieć, że mogą one towarzyszyć wielu chorobom, w tym chorobom cywilizacyjnym, a neuroborelioza jest tylko jedną z wielu możliwych przyczyn zaburzeń funkcji układu nerwowego, zdecydowanie nie najczęstszą. Wykrycie swoistych przeciwciał dowodzi kontaktu z krętkiem, natomiast nie wyklucza innych chorób, które także należy brać pod uwagę u chorych z opisanymi mało charakterystycznymi zaburzeniami poznawczymi.

Zajęcie oka, siatkówki i naczyniówki, w przebiegu boreliozy jest rzadkie. Występuje u 1–3% chorych na boreliozę z objawami neurologicznymi. Zmiany oczne mogą występować samodzielnie lub towarzyszyć innym objawom boreliozy.

Niektóre przypadki zakażeń krętkami z rodzaju Borrelia przebiegają odmiennie niż w opisanym schemacie. Kolejność występowania wymienionych objawów także może być różna. Pierwszymi objawami boreliozy z Lyme, bez poprzedzającego rumienia wędrującego, mogą być: rumień mnogi, aseptyczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie stawów.

Rozpoznanie boreliozy – przebieg

Boreliozę rozpoznaje się na postawie objawów klinicznych – wyłącznie lub w połączeniu z dodatnimi wynikami badań serologicznych pod kątem swoistych przeciwciał.

Według uznanych na świecie kryteriów amerykańskiego CDC (Centers of Disease Control, Centra Kontroli i Zapobiegania Chorób), rozpoznanie wczesnej boreliozy u chorego, który przebywał na obszarze endemicznym dla boreliozy, można postawić na podstawie samej obecności rumienia wędrującego, ponieważ w czasie ujawnienia się rumienia wędrującego badania serologiczne mogą jeszcze dawać ujemne wyniki. W późniejszych stadiach boreliozy do rozpoznania wymagane są typowe objawów kliniczne rozsiewu krętków wraz z laboratoryjnym (serologicznym) potwierdzeniem zakażenia. Dodatni wynik hodowli Borrelia burgdorferi stanowi pewny dowód zakażenia boreliozą, jednak rzadko udaje się wyizolować krętki ze zmian towarzyszących boreliozie, z wyjątkiem rumienia wędrującego.

Testy na boreliozę – ELISA, Western Blot, multiplex

Badania serologiczne wykonywane w diagnostyce boreliozy są dwuetapowe. Najpierw wykonuje się ilościowy test przesiewowy ELISA w celu wykrycia swoistych przeciwciał w surowicy krwi. Jego ujemny wynik oznacza, że czynna borelioza jest nieprawdopodobna i nie wymaga potwierdzenia testem przewidzianym w drugim etapie. Wynik dodatni lub wątpliwy należy potwierdzić metodą immunoblot, np. testem Western Blot lub multiplex. Ujemny wynik testu potwierdzenia, nawet przy bardzo dużym mianie przeciwciał w teście przesiewowym ELISA, wyklucza boreliozę. Dodatni można traktować jako dodatni wynik obowiązujący.

Podobnie należy traktować izolowany dodatni wynik jedynie w klasie IgM (bez dodatnich IgG). Jeśli utrzymuje się przez ponad miesiąc, z bardzo dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że jest wynikiem fałszywie dodatnim, gdyż chorzy na boreliozę powinni w ciągu kilku tygodni wytworzyć swoiste przeciwciała w klasie IgG.

Przeciwciała w klasie IgG mogą po skutecznym leczeniu boreliozy utrzymywać się u części osób przez miesiące i lata. Dlatego kontrolowanie miana swoistych przeciwciał po zakończeniu leczenia antybiotykiem, jak też ich późniejsze okresowe sprawdzanie nie ma uzasadnienia. Z tego samego powodu testów serologicznych w kierunku boreliozy nie powinno się wykonywać u osób zdrowych, które samodzielnie zwalczyły chorobę. W Polsce dodatnie wyniki badań serologicznych ma około 10–12% zupełnie zdrowej populacji. Dodatni wynik testu u osoby bez objawów boreliozy dowodzi jedynie kontaktu z krętkami w przeszłości, co jest częstym zjawiskiem w polskiej populacji i nie jest wystarczającym wskazaniem do leczenia. Należy pamiętać, że taki pacjent nie tylko nie odniesie korzyści z leczenia, ale też niepotrzebnie jest narażony na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych zastosowanych antybiotyków.

Pomocniczą rolę w diagnostyce neuroboreliozy ma porównanie miana swoistych przeciwciał przeciwko Borrelia burgdorferi w klasie IgG w płynie mózgowo-rdzeniowym z mianem przeciwciał w surowicy. Jeżeli miano przeciwciał w płynie mózgowo-rdzeniowym jest większe, sugeruje to wewnątrzoponową produkcję swoistych przeciwciał, czyli zakażenie ośrodkowego układu nerwowego.

Testy na boreliozę – LTT, PCR

Do badań, których stosowanie nie jest zalecane, należy m.in. popularny test LTT (transformacji limfocytów, Lymphocyte Transformation Test). Polega on na ocenie odpowiedzi limfocytów na antygeny krętkowe in vitro (w warunkach hodowli). Jego celem jest określenie czy układ odpornościowy miał kontakt z krętkami z rodzaju Borrelia. Potwierdzenie styczności następuje, gdy limfocyty pobrane od pacjenta wbudują znacznik izotopowy. Jest to interpretowane jako dodatni wynik badania. Test LTT nie został do tej pory zweryfikowany i nie jest oficjalnie zalecany w diagnostyce boreliozy.

Takich niesprawdzonych metod jest wiele, np. ocena liczebności subpopulacji limfocytów CD57, poszukiwanie krętków w kleszczach, poszukiwanie postaci „cyst”, poszukiwanie form L w tkankach, testy VCS (Visual Contrast Sensitivity), biorezonans, kanały energetyczne.

Należy wiedzieć, że popularne wśród pacjentów i promowane przez stowarzyszenie chorych na boreliozę oraz laboratoria diagnostyczne badanie kleszcza metodą PCR w celu wykrycia DNA krętków z rodzaju Borrelia wykrywa materiał genetyczny, natomiast nie umożliwia odróżnienia aktywnego, zaraźliwego zakażenia od obecności resztek DNA nieżywych drobnoustrojów. W diagnostyce boreliozy metody PCR stosuje się rzadko. Czasami wykorzystuje się je do badania płynu stawowego, płynu mózgowo-rdzeniowego, ewentualnie wycinka skóry pacjenta.

Podejmowanie decyzji klinicznych na podstawie wyników uzyskanych za pomocą niezalecanych i niezweryfikowanych metod diagnostycznych jest ryzykowne zarówno dla chorego, jak i lekarza.

Zgodnie ze standardami Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, które obowiązują w Polsce, warunkiem rozpoznania i leczenia boreliozy jest stwierdzenie charakterystycznych objawów klinicznych potwierdzone badaniami serologicznymi, z wyjątkiem rumienia wędrującego, który nie wymaga wykonywania żadnych badań. Aktualnie zalecany jest dwuetapowy algorytm diagnostyczny, który nie uwzględnia badania kleszcza.

Borelioza leczenie – antybiotyki na boreliozę

Podstawowe znaczenie w leczeniu boreliozy ma wyeliminowanie zakażenia krętkami. Borelioza jest chorobą bakteryjną, którą leczy się skutecznie antybiotykami. Ponadto stosuje się leczenie objawowe, które łagodzi dolegliwości towarzyszące, np. w leczeniu zapalenia stawów są to niesteroidowe leki przeciwzapalne.

We wczesnej boreliozie przebiegającej z rumieniem wędrującym, zarówno w postaci miejscowej, jak rozsianej, zaleca się podawanie doksycykliny albo amoksycyliny przez 14–21 dni. Leczenie doksycykliną ma tę przewagę nad innymi antybiotykami, że działa także inne choroby przenoszone przez kleszcze, np. na ludzką erlichiozę. Ma też ograniczenia - doksycykliny nie powinno się podawać w czasie ciąży i laktacji oraz dzieciom poniżej 8. r.ż. Alternatywne leczenie, polegające na doustnym podawaniu cefuroksymu, powinno być zarezerwowane dla osób, które są uczulone, albo nie tolerują zarówno amoksycyliny, jak i doksycykliny.

Zalecanym leczeniem pierwszego wyboru w neuroboreliozie u osób dorosłych, jak też w zaburzeniach przewodzenia sercowego (bloki), jest dożylne podawanie ceftriaksonu. Przewlekła neuroborelioza (zajmująca ośrodkowy układ nerwowy, czy nerwy obwodowe) powinna być leczona dożylnie przez 14–28 dni. Chorzy z blokiem przedsionkowo-komorowym III stopnia mogą czasami wymagać tymczasowej stymulacji rytmu serca, jednak wszczepienie na stałe rozrusznika nie jest konieczne, gdyż zaburzenia przewodzenia ustępują samoistnie. Alternatywę dla ceftriaksonu stanowi dożylna penicylina krystaliczna.

Zapalenie stawów w przebiegu boreliozy można skutecznie leczyć antybiotykami podawanymi doustnie albo dożylnie - zaleca się podawanie doksycykliny przez 28 dni. Zapalenie stawów, które nawróciło po leczeniu doustnym, można leczyć ponownie antybiotykiem podawanym doustnie albo dożylnie. Przetrwałe zapalenie stawów utrzymujące się pomimo właściwej antybiotykoterapii zdarza się u około 1/10 chorych w USA i występuje najczęściej u osób z genetycznymi predyspozycjami do zapaleń stawów (haplotyp HLA DR4). Wielokrotnie powtarzane kuracje antybiotykowe są wówczas bezskuteczne, natomiast złagodzenie dolegliwości przynosi leczenie objawowe niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi lub – w cięższych przypadkach – synowektomia (operacyjne usunięcie zmienionej błony maziowej w obrębie stawu lub ścięgna).

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy wielomiesięczne leczenie boreliozy antybiotykami i stosowanie kilku antybiotyków nie ma uzasadnienia naukowego.

Maksymalny czas trwania zalecanej aktualnie antybiotykoterapii to 28–30 dni. Jak dotąd nie zaobserwowano oporności krętków z rodzaju Borrelia na rutynowo stosowane w tej chorobie antybiotyki.

Najbardziej prawdopodobną przyczyną niepowodzeń leczniczych może być słabe wchłanianie antybiotyku lub niezgodności farmakologiczne (interakcje z innymi lekami, takimi jak doksycykliny z solami wapnia). Utrzymywanie się objawów klinicznych w trakcie antybiotykoterapii lub po jej zaprzestaniu nie jest przesłanką wystarczającą do przedłużenia antybiotykoterapii, gdyż utrzymywanie się objawów klinicznych nie dowodzi czynnego zakażenia. Objawy zapalenia mogą się utrzymywać jeszcze długo po zabiciu wszystkich chorobotwórczych drobnoustrojów.

Borelioza – czy można ją całkowicie wyleczyć?

W zdecydowanej większości przypadków boreliozę można wyleczyć za pomocą antybiotyków. Choć niektórzy chorzy skarżą się na subiektywne objawy, takie jak: ból głowy, ból mięśniowo-szkieletowy, ból stawów, senność, zaburzenia poznawcze czy przewlekłe zmęczenie, które utrzymują się kilka tygodni lub miesięcy po zakończeniu leczenia antybiotykiem, ich występowanie nie dowodzi jeszcze obecności żywych krętków w ich organizmach. Podobnie dzieje się w przypadku krztuśca. Po skutecznym leczeniu antybiotykiem, które prowadzi do eliminacji pałeczek krztuśca Bordetella pertussis z dróg oddechowych chorzy nadal kaszlą przez wiele tygodni, ponieważ toksyny wytwarzane przez pałeczki krztuśca uszkodziły drogi oddechowe. Zabicie bakterii nie oznacza też natychmiastowego powrotu do pełni zdrowia.

Co robić po ugryzieniu przez kleszcza?

Najważniejsze jest jak najszybsze usunięcie kleszcza.


Ryc. A-E. Za pomocą pęsety (najlepiej zakrzywionej) uchwyć kleszcza za główkę jak najbliżej skóry. Usuń kleszcza poprzez pociąganie go jednostajnym ruchem pionowo do góry.

Miejsce ukąszenia należy oczyścić, zdezynfekować i obserwować przez następny miesiąc. W razie pojawienia się jakichkolwiek objawów lub silnych obaw związanych z ukąszeniem warto zasięgnąć porady lekarskiej.

W przypadku wystąpienia rumienia wędrującego w miejscu ukąszenia lub innych objawów, które mogą odpowiadać boreliozie należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Jeżeli to możliwe, dobrze jest wykonać zdjęcie zmiany skórnej.

Szczepionka przeciwko boreliozie

Nie istnieje jeszcze szczepionka przeciwko boreliozie. Jedyną metodą profilaktyki boreliozy jest zapobieganie ukąszeniom przez kleszcze. Zobacz: Jak zapobiegać ukłuciom przez kleszcze? Co odstrasza kleszcze?

07.06.2022
Zobacz także
Wybrane treści dla Ciebie
  • Tężec
  • Melioidoza
  • Nosacizna
  • Zakażenie gronkowcowe
  • Kleszczowe zapalenie mózgu
  • Zakażenia Haemophilus influenzae
  • Zakażenia wywołane przez pałeczki Campylobacter (kampylobakterioza)
  • Dżuma
  • Zakażenie Clostridioides difficile
  • Zespół rozrostu bakteryjnego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta